مهندسی نوری مالکی برای آینده عراق

پس از برگزاری انتخابات عراق و موفقیت ائتلاف سازندگی و توسعه به رهبری محمدالشیاع سودانی، نخست‌وزیر، در کسب بیشترین تعداد کرسی‌ها، منابع دیپلماتیک می‌گویند که بعید است سودانی نخست‌وزیر بعدی شود. نظام سیاسی عراق به نفع نامزدی است که سازش‌گری بیشتری داشته‌باشد. سودانی بیش از حد قدرتمند شده است که همچنان به‌عنوان چنین نامزدی دیده شود. 

دادگاه عالی فدرال عراق در مارس ۲۰۱۰ حکمی صادر کرد که بر اساس آن، بلوک پارلمانی که دولت جدید را تشکیل می‌دهد، نیازی نیست که فهرست انتخاباتی باشد که بیشترین کرسی‌ها را برده است؛ بلکه می‌تواند به راحتی یک ائتلاف پس از انتخابات باشد که اکثریت پارلمانی را در اختیار دارد. سودانی مجبور بوده است با تحولاتی کنار بیاید که علیه او و به نفع احزاب شیعه طرفدار ایران بوده‌است.

مقتدی صدر، که قبل از استعفای جمعی نمایندگانش در ژوئن ۲۰۲۲ در بحبوحه بحران تشکیل دولت، رهبری یک بلوک مستقل شیعه را بر عهده داشت، انتخابات را تحریم کرد. این امر به نفع احزاب شیعه طرفدار ایران بود که در نتیجه تقریباً هیچ مخالفتی در فضای سیاسی شیعه نداشتند. در واقع، احزابی که مستقیماً با گروه‌های مسلح مورد حمایت ایران مرتبط هستند—اگرچه پراکنده بودند و یک بلوک واحد را تشکیل نمی‌دادند—در مجموع بیش از ۵۰ کرسی را در آخرین انتخابات به دست آوردند.

اخیراً، سودانی درگیر یک رسوایی شده است که جایگاه او را در میان احزاب شیعه طرفدار ایران به شدت تضعیف کرده است. در ۴ دسامبر، روزنامه رسمی عراق، که قوانین جدید را به اطلاع عموم می‌رساند، از حزب‌الله لبنان و همچنین انصارالله یمن (حوثی‌ها) به عنوان «سازمان‌های تروریستی» یاد کرد که جنجال بزرگی به پا کرد. سودانی انکار کرد که از چگونگی وقوع این امر اطلاعی داشته و گفت که زبان استفاده‌شده منعکس‌کننده موضع عراق نیست، دستور تحقیقات داد و وعده پاسخگویی برای مسئولین این اشتباه را داد. 

ادعای دونالد ترامپ مبنی بر اینکه سودانی او را برای جایزه صلح نامزد کرده نیز به اعتبار نخست‌وزیر آسیب زده است.  مالکی، اگرچه سال‌ها از قدرت دور بوده، اما از طریق موقعیت خود به عنوان رهبر ائتلاف دولت قانون، روابطش با شبه‌نظامیان مسلحی مانند کتائب سیدالشهدا، و ارتباطاتش با دستگاه قضایی، از جمله پیوندهای نزدیک با فائق زیدان، رئیس شورای عالی قضایی، کنترل خود را بر چندین شبکه سیاسی و امنیتی در کشور حفظ کرده است.

لاوک غفوری، تحلیلگر و نویسنده سیاسی عراقی، در مصاحبه‌ای گفت: «مالکی سال‌هاست که یک بازی سیاسی را به کمال رسانده است: بالا بردن یک نخست‌وزیر «قابل مدیریت»، سپس تضعیف، منزوی کردن، یا کنار زدن تدریجی او هنگامی که قدرتمند می‌شود.» او افزود: «او این کار را با [حیدر]العبادی انجام داد و اکنون با سودانی انجام می‌دهد. به محض اینکه می‌بیند نخست‌وزیری که منصوب کرده است قدرتمند است و بدون رضایت او حرکت می‌کند، شروع به کنار گذاشتن او می‌کند و فرد دیگری از جناح خود را منصوب می‌کند تا قدرت خود را در بغداد حفظ کند.» مالکی بدون شک در موقعیت خوبی برای تأثیرگذاری بر انتخاب نخست‌وزیر عراق قرار دارد. با این حال، او همه قدرت را در اختیار ندارد.

در واقع، کنار گذاشتن سودانی تنها نیمی از معادله است. برای اینکه نامزد مورد نظر او روی کار بیاید، مالکی باید اتحاد با سایر بازیگران شیعه را مدیریت کند؛ که بسیاری از آنها از نقش بیش از حد او ناراضی هستند، و به ویژه بعید است که مقتدی صدر بازگشت او را به عنوان نخست‌وزیر بپذیرد. او همچنین باید تأیید ایران و ایالات متحده را نیز جلب کند. در نتیجه همه اینها، یک نامزد سازش‌گر محتمل‌ترین نتیجه باقی می‌ماند.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید