احیای دیپلماسی ایران و آمریکا سخت است
دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، در سفر اخیرش به خاورمیانه به تنشها بین تهران و واشنگتن هم پرداخت.

دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، در سفر اخیرش به خاورمیانه به تنشها بین تهران و واشنگتن هم پرداخت. در کنست اسرائیل، ترامپ از «دست دوستی» گفت و درباره توافقی احتمالی با تهران: «هر وقت شما آماده باشید، ما آمادهایم و این بهترین تصمیمی خواهد بود که ایران تابهحال گرفته و این اتفاق خواهد افتاد.» اما برخلاف این ادبیات صلحآمیز، دولت ترامپ همچنان موضع تندی علیه ایران دارد و تحلیلگران میگویند مسیر به سمت روابط بهتر، پر از مانع است.
تریتا پارسی، معاون مؤسسه کوئینسی برای حکمرانی مسئولانه که اندیشکدهای مستقر در آمریکاست میگوید حمله اسرائیل و آمریکا در ماه ژوئن که در میانه مذاکرات بین واشنگتن و تهران رخ داد، موضع حامیان دیپلماسی را در ایران تضعیف کرده است: «این ادراک وجود دارد که ایالات متحده از دیپلماسی استفاده میکند تا ایران را آرام و دچار حس کاذب امنیت کند.» ایران درها را به روی دیپلماسی نبسته اما عجلهای هم برای احیای گفتوگوها با آمریکا ندارد. ایران دعوت مصر برای حضور در نشست مربوط به جنگ غزه در شرمالشیخ را با اشاره به حملات و تحریمهای آمریکا، رد کرد.
از زمان بمباران تأسیسات هستهای ایران توسط دولت ترامپ، گفتوگوها بر سر برنامه هستهای ایران از سر گرفته نشده است. آمریکا اصرار دارد توافق جدید باید شامل ممنوعیت کامل غنیسازی در ایران باشد. این خواسته، فراتر از توافق اولیه معروف به برجام میرود که در آن برنامه غنیسازی اورانیوم ایران فقط با نظام بازرسی بینالمللی سختگیرانهای محدود شده بود. ایران این خواسته را انکار حقوق خود میداند و اشاره میکند که انپیتی، غنیسازی اورانیوم را ممنوع نکرده است.
این بنبست بر سر غنیسازی به مانعی مهم در مذاکرات تبدیل شده است. پارسی به الجزیره میگوید: «ایران پذیرای توافق هست، اما صرفنظر از لحن مثبت و کلمات دوستانه ترامپ، او به دنبال این است که ایران تسلیم شود. تا زمانی که او بر غنیسازی صفر اصرار کند، فکر نمیکنم به توافقی برسیم.» جنگ اسرائیل با ایران هم بدبینی نسبت به چشمانداز توافقی ماندگار با ایالات متحده را افزایش داده است. از زمان آغاز جنگ در غزه، اسرائیل ضرباتی به ایران و گروههای متحدش، از قبیل حزبالله زده است. این باعث تضعیف ایران شده و به این ترتیب، انگیزه اندکی به آمریکا میدهد که در موضوع غنیسازی اورانیوم و دیگر مسائل، امتیاز بدهد.
ترامپ مدام تکرار میکند که برنامه هستهای ایران با حملات آمریکا به تأسیسات کلیدیاش، «نابود» شده است، اما گستره آسیبها همچنان معلوم نیست. پنتاگون اوایل سال جاری اعلام کرد برنامه هستهای ایران یک تا دو سال عقب رانده شده است؛ اما رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی به عنوان نهاد ناظر هستهای سازمان ملل متحد گفته است ایران میتواند در فاصله چند ماه دوباره اورانیوم غنی کند.
ایران تأکید میکند که به دنبال سلاح هستهای نیست، درحالیکه بسیاری بر این باورند، اسرائیل توپخانهای هستهای و زیرزمینی دارد. گرگوری برو، تحلیلگر مسائل ایران در «گروه اوراسیا»، مؤسسه مستقر در آمریکا، میگوید در تقابل با ایران، زمان به نفع ترامپ است: «ترامپ میتواند درباره دیپلماسی حرفهای خوشبینانه بزند، اما ظرفیت این را هم دارد که صبر کند و بگذارد ایران تحت فشار باشد.»
او به الجزیره میگوید: «برنامه هستهای ایران تخریب شده و اگر ایران گامی به سمت بازسازی برنامه بردارد، حملات جدید از سوی اسرائیل محتمل هستند. در این شرایط، مقامات ایران گزینههای خوب چندانی ندارند.» ایران با تحریمهای بازگشته سازمان ملل هم مواجه است، پس از آن که فرانسه، آلمان و بریتانیا در ماه اوت با ادعای نقض مفاد برجام از سوی ایران، سازوکار ماشه را کلید زدند.
تهران در رد این ادعا میگوید ایالات متحده یکجانبه از توافق خارج شد. برو میگوید: «ازسرگیری گفتوگوها بدون امتیازدادن ایران، وجه مثبتی برای ترامپ ندارد و در حال حاضر، ضرر چندانی هم در این نیست که اجازه دهد فشار [بر ایران] بیشتر شود. ایران تا جایی تضعیف شده که تواناییاش برای تهدید منافع اسرائیل یا آمریکا در منطقه، تا حد زیادی محدود شده است. ممکن است ترامپ حاضر باشد بگذارد موضوع چند ماهی کنار بماند تا ببیند آیا رنج اقتصادی فزاینده ایران را مجبور میکند که با شرط و شروطی مطلوب [ترامپ] به میز مذاکره برگردد یا نه.»