آتشبس غزه و ایران
همزمان با سفر دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا به خاورمیانه، درحالیکه او احتمالاً با تحسین کشورهای عربی و اسرائیل مواجه خواهد شد، ایران بر سر میز حضور ندارد.

همزمان با سفر دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا به خاورمیانه، درحالیکه او احتمالاً با تحسین کشورهای عربی و اسرائیل مواجه خواهد شد، ایران بر سر میز حضور ندارد. اینکه حکومت ایران در هفتهها و ماههای آینده چه خواهد کرد، اینکه خشمگینانه واکنش نشان خواهد داد یا تلاش میکند اقتصاد خود را در داخل بازسازی کند، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
علی واعظ، مدیر برنامه ایران در اندیشکده گروه بینالمللی بحران میگوید: «بدون تردید وضعیت برای ایران چندان غرورآفرین نیست. نظام ائتلاف ایران در منطقه آسیب دیدهاست، اما معنایش این نیست که محور مقاومت دیگر وجود ندارد.» رسانههای دولتی در ایران آتشبس غزه را یک پیروزی برای حماس معرفی میکنند. نگرانی از تکرار حملات اسرائیل بهویژه علیه ایران همچنان یک نگرانی جدی در افکار عمومی ایران باقی ماندهاست. ایران در شهریورماه بدون هیچ توضیحی برگزاری رژه بزرگ نظامی به مناسبت سالگرد آغاز جنگ ایران و عراق را لغو کرد.
اقتصاد ایران به دلیل تحریمهای بینالمللی و کاهش قیمت جهانی نفت با مشکل مواجه شدهاست. سعید لیلاز، تحلیلگر سیاسی در تهران میگوید: «ایران همواره بر منافع خود تمرکز کردهاست، ما دیگر منابع نداریم، اقتصاد ما تضعیف شدهاست. حمایت ما از حماس واکنشی به آمریکا بود تا منازعه را از مرزهای ما دور کند.» در سالهای پس از پیروزی انقلاب در ایران، حکومت دینی ایران تلاش میکرد تا ایدئولوژی شیعی انقلابی خود را به سراسر خاورمیانه صادر کند.
بعد از جنگ ویرانگر با عراق در دهه ۱۹۸۰ این رویکرد ایران به تلاش برای بازدارندگی در مقابل دولتهای عربی پیرامون که در حال سفارش دادن گسترده تجهیزات نظامی پیچیده آمریکایی از جمله بمبها، جنگندهها و تانکها بودند، تبدیل شد. ایران به دلیل تحریمها به چنین سلاحهایی دسترسی نداشت.
در پی جنگ ۱۹۹۱ خلیج فارس، حضور نظامی آمریکا در منطقه گسترش یافت و صدور مجوز استقرار نیروهای آمریکایی از سوی کشورهای عربی منطقه به صورت مستمر با واکنش خشمآگین ایران مواجه میشد. اوج دوران «محور مقاومت» در پی حمله سال ۲۰۰۳ به رهبری ایالات متحده آمریکا به عراق و یمن و فروپاشی و جنگ داخلی پس از آن شکل گرفت. در آن دوران ایران میتوانست روی حزبالله لبنان، حکومت خودکامه بشار اسد در سوریه، حوثیها در یمن، گروههای شبهنظامی عراقی و حتی حماس که یک گروه شبهنظامی سنی است، حساب باز کند اما امروز شرایط خاورمیانه تغییر کردهاست.
سال گذشته شورشیان نظام اسد را سرنگون کردند. حملات اسرائیل رهبران بلندپایه حزبالله و حماس را از بین برد و گروههای شبهنظامی عراقی در پسزمینه محو شدهاند. حوثیهای یمن همچنان توانایی حمله به اسرائیل و کشتیرانی تجاری در مسیر دریای سرخ را دارند، اما آنها نیز روز به روز بیشتر هدف حملات اسرائیلی قرار میگیرند و در عین حال جنگ ۱۲ روزه باعث شد که ایران دیگر نتواند به غنیسازی اورانیوم ادامه دهد. غنیسازی ایران باعث نگرانی غرب بود که ممکن است در آینده به مسیری برای دستیابی به سلاح هستهای تبدیل شود.
در عین حال ایران در شرایط فعلی هنوز کمک بزرگی از چین یا روسیه دریافت نکردهاست. پکن از ایران نفت ارزان میخرد و مسکو نیز پهپادهایی از ایران گرفتهاست که در جنگ اوکراین مورد استفاده قرار داد. علی فتحاللهنژاد، مدیر مرکز خاورمیانه و نظام جهانی در برلین میگوید: «آتشبس بازتاب از دست رفتن نفوذ ایران در منطقه بعد از آسیب به محور مقاومت قدرتمند خود از سال ۲۰۲۴ تاکنون است.
آتشبس باعث آزاد شدن ظرفیتهای ارتش اسرائیل خواهد شد که میتواند علیه منافع ایران مورد استفاده قرار گیرد، چه در لبنان علیه حزبالله و چه مستقیماً علیه خود ایران.» با این حال ترامپ پذیرش آتشبس از سوی ایران را یک خبر عالی توصیف کرد اما در عین حال هیچ اقدامی برای مذاکره علنی از سوی آمریکا با ایران در خصوص برنامه هستهای انجام نشدهاست. علی واعظ میگوید: «زمان به نفع ایران نیست، اما مشکل آنها این است که کسی مسیر خروج از بحران را به آنها تعارف نمیکند.»