صدای پای فشار حداکثری

در تاریخ ۲۵ نوامبر، نفت‌کش «الوا» که تحت پرچم سائوتومه و پرینسیپ فعالیت می‌کند، به‌طور مخفیانه ۲ میلیون بشکه نفت خام ایران را از سواحل مالزی بارگیری کرد. حرکت از آنجا به سمت شمال شرقی چین، که احتمالاً مقصد نهایی این نفت‌کش است، معمولاً حداکثر دو هفته طول می‌کشد. اما این بار چنین نشد. در تاریخ ۳ دسامبر، آمریکا با ادعای نقض تحریم‌ها توسط الوا، این کشتی را در لیست سیاه خود قرار داد و اعلام کرد هرکسی که با این کشتی معامله کند با مجازات رو‌به‌رو خواهد شد. شش هفته بعد، الوا هنوز کمتر از ۲۰ کیلومتر از جایی که محموله خود را بارگیری کرده، سرگردان است. الوا تنها نیست.

از ماه اکتبر، زمانی که دولت بایدن برخورد با نفت‌کش‌های مرتبط با ایران را آغاز کرد، صادرات نفت خام ایران به چین، که تقریباً تمامی نفت ایران را خریداری می‌کند، به یک‌چهارم کاهش یافته و به 1/3 میلیون بشکه در روز رسیده است. در عین حال، بارگیری نفت از ایران همچنان با سرعت ادامه دارد، با این امید که شرایط تغییر کند. نتیجه این است که اکنون چهار برابر بیشتر از گذشته، یعنی ۲۰ میلیون بشکه نفت ایران در دریا سرگردان است که بیشتر آن در سواحل مالزی و سنگاپور قرار دارد. در بیشتر دوره ریاست‌جمهوری بایدن، او چشم خود را بر تجارت نفت رو به رشد ایران بسته بود.

بین سال ۲۰۱۸، زمانی که دولت اول ترامپ تحریم‌های سختی را دوباره اعمال کرد، و سال گذشته، صادرات نفت خام ایران دوازده برابر شد و به 1/8 میلیون بشکه در روز رسید. اما در اکتبر، بایدن رویکرد خود را تغییر داد. در ماه‌های پس از آن، وزارت خزانه‌داری آمریکا ۵۵ نفت‌کش را به لیست سیاه خود اضافه کرد که معادل یک‌سوم ناوگان «تاریک» است که وظیفه حمل نفت خام ایران را بر عهده دارد.

به گفته «همایون فلاکشاهی» از شرکت داده‌کاوی «کپلر»، این اقدام نشان‌دهنده تغییر رویکرد آمریکا است. افرادی که با دولت بایدن آشنا هستند می‌گویند مقامات متوجه شده‌اند که رویکرد ملایم آنها نسبت به ایران شکست خورده است. این کشور همچنین به دستیابی به سلاح هسته‌ای نزدیک است. در همین حال، عرضه جهانی نفت فراوان و تقاضا ضعیف است که احتمالاً باعث می‌شود اجرای تحریم‌ها به مصرف‌کنندگان آمریکایی آسیب کمتری برساند. در هر صورت، افزایش قیمت بنزین از این پس مشکل ترامپ خواهد بود. دولت بایدن از تحریم‌ها به‌طور هوشمندانه استفاده می‌کند.

بیشتر بشکه‌های نفت ایران توسط پالایشگاه‌های کوچک و غیرحرفه‌ای در شمال شرق چین، معروف به «کتری‌ها»، خریداری می‌شود که برای سودآوری به نفت ارزان وابسته‌اند. این پالایشگاه‌ها محصولات خود را در بازار داخلی و به ارز محلی می‌فروشند، که آنها را از تحریم‌های ثانویه که شرکت‌های آمریکایی را از معامله با هر شرکتی که آگاهانه نفت ایران را خریداری کند منع می‌کند، مصون می‌کند.

اما آنها همچنان نیاز دارند که نفت‌کش‌های مرتبط با ایران در یک بندر چینی پهلو بگیرند، بسیاری از این نفت‌کش‌ها نیز با حمل کالا به آمریکا درآمد کسب می‌کنند. با آگاهی از این موضوع، مجریان تحریم نفت‌کش‌هایی را هدف قرار داده‌اند که مسئول آخرین مرحله حمل نفت ایران، معمولاً از مالزی به چین هستند. در نتیجه ترس از مجازات، بنادر چینی شروع به رد این نفت‌کش‌ها کرده‌اند.

در تاریخ ۶ ژانویه، گروه بندری شاندونگ که بنادر شهر‌هایی مانند کینگدائو، ریزائو و یانتای را مدیریت می‌کند، نفت‌کش‌هایی را که در لیست سیاه آمریکا قرار دارند ممنوع کرد. از آن زمان که عرضه شروع به کاهش کرده است، قیمت نفت خام ایران اکنون با تنها 1/50 دلار تخفیف نسبت به شاخص جهانی برنت معامله می‌شود، درحالی‌که سه ماه پیش این تخفیف 6/50 دلار بود.

این افزایش قیمت باعث شده است که برخی از پالایشگاه‌های کوچک از بازار خارج شوند و در نتیجه تقاضا برای نفت ایران کاهش یابد. ایران سخت تلاش می‌کند تا نفت‌کش‌های موجود در لیست سیاه را با نفت‌کش‌های «پاک» جایگزین کند؛ فرآیندی که در آن سابقه دارد. در این میان، ترامپ وارد عمل می‌شود. به عنوان اولین گام، دولت او ممکن است تعداد بیشتری نفت‌کش و معامله‌گر را به لیست سیاه خزانه‌داری اضافه کند. یک اقدام بزرگ‌تر، که به گفته منابع، تیم ترامپ در حال بررسی آن است، این است که به چین اعلام کند که آمریکا تحریم‌هایی بر هر بندری که نفت ایران را دریافت کند اعمال خواهد کرد.