تعمیق شکاف

نزدیک به سه ماه از آغاز کار دولت چهاردهم در ایران، در شرایطی که رئیس‌جمهور جدید ایران برنامه سیاست خارجی خود را ایجاد توازن در روابط خارجی و بهبود روابط با غرب اعلام کرده‌بود، شاهد این هستیم که شرایط روابط ایران و اروپا روزبه‌روز وخیم‌تر می‌شود. حتی رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران هم در سخنرانی خود در مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری مسعود پزشکیان، به صورت مشروط موافقت خود را برای اولویت دادن به روابط با اروپا مطرح کرده‌بود.  درست چند هفته بعد از آغاز به کار دولت چهاردهم، اتهام‌هایی مرتبط با ارسال موشک‌های بالستیک ایرانی به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین منتشر شد. کشورهای اروپایی بیانیه‌های تندی در این مورد صادر کردند و اعلام کردند که خطوط هوایی دولتی ایران را تحریم خواهند کرد.  بعد از آنکه ایران در واکنش به ترور اسماعیل هنیه در تهران، اقدام نظامی علیه اسرائیل انجام داد، اتحادیه اروپا بسته تحریمی جدیدی را علیه ایران تصویب کرد و رسماً خطوط هواپیمایی ملی ایران را تحریم کرد تا تمامی پروازهای مسافری ایران به پایتخت‌های اروپایی متوقف شود.  چند روز بعد، در نشست مشترک اتحادیه اروپا و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس، بیانیه مشترکی منتشر شد که در آن ایران به اشغال سه جزیره ایرانی مورد ادعای امارات متحده عربی متهم شده‌بود. این اقدام‌های دولت‌های اروپایی با واکنش تند ایران مواجه شد اما چرا وضعیت روابط تهران و اروپا تا این حد وخیم شده‌است؟ تا پیش از این تحلیل‌گران معتقد بودند که سه عامل اصلی مانع بهبود روابط ایران و اروپا است.  نخست متوقف ماندن مذاکرات هسته‌ای و تشدید فعالیت‌های هسته‌ای ایران، دوم ناآرامی‌های پائیز ۱۴۰۱ و اتهام‌های حقوق بشری به حکومت ایران و سوم، ادعای ارسال سلاح‌های ایرانی به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین.  در یک سال گذشته نه‌تنها اقدامی برای حل این پرونده‌ها در روابط ایران و اروپا انجام نشده‌است، بلکه مسائل تازه‌ای هم به این پرونده‌ها افزوده شده‌است. بسیاری از اروپایی‌ها در حمایت از اسرائیل با سیاست‌های منطقه‌ای ایران، از جمله حمایت ایران از گروه‌های شبه‌نظامی انتقاد می‌کردند، اما با حمله ۷ اکتبر و آغاز جنگ اسرائیل علیه غزه و به‌تازگی لبنان، مسئله گروه‌های متحد ایران به یک مسئله جدی در منطقه تبدیل شده‌است.  در عین حال در تابستان سال جاری، اتهام ارسال موشک‌های بالستیک به روسیه هم به پرونده‌های مورد اختلاف ایران و اروپا اضافه شده‌است. هرچند سال‌ها بود که ایران اعلام می‌کرد برای برطرف کردن نگرانی کشورهای دیگر به‌خصوص اروپایی‌ها، برد موشک‌های خود را کمتر از ۲۰۰۰ کیلومتر نگه داشته‌است، بعد از ادعای ارسال موشک‌های بالستیک ایران به روسیه، کشورهای اروپایی در بیانیه‌های خود مدعی شدند که حالا موشک‌های ایرانی قابلیت هدف قرار دادن خاک اروپا را دارند.

برای بررسی زمینه‌های تعمیق شکاف در روابط ایران و اروپا با تعدادی از دیپلمات‌ها و تحلیل‌گران سیاست خارجی گفت‌وگو کردیم. در ادامه گفتارهایی را در این خصوص از ابوالقاسم دلفی، سفیر پیشین ایران در فرانسه، علی ماجدی، سفیر پیشین ایران در آلمان و مرتضی مکی، تحلیل‌گر مسائل اروپا، مطالعه می‌کنید.