نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

باید نگاه ایران به اردن را رصد کنیم

با توجه به اهمیت استراتژیک اردن در خاورمیانه، نظارت دقیق بر اقدامات و اتحادهای ایران از طریق حمایت از ثبات اردن از طریق ابزارهای دیپلماتیک و اقتصادی ضروری است. همانطور که شبکه پیچیده سیاست خاورمیانه به تکامل خود ادامه می‌دهد، یک پویایی جدید و بالقوه دگرگون‌کننده در حال ظهور است. جمهوری اسلامی ایران، خانه رژیمی است که با افتخار و آشکار، روایتی برای صادرات و جاه‌طلبی‌های هژمونیک دارد و به نظر می‌رسد اردن را هدف گرفته است؛ اقدامی که می‌تواند پیامدهای عمیقی برای خاورمیانه و فراتر از آن داشته باشد. این تغییر بالقوه در تمرکز ایران بر اردن چیزی بیش از یک مانور ژئوپلیتیکی است. این یک استراتژی است که می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی توازن قدرت منطقه‌ای را تغییر دهد و مواضع تثبیت‌شده بازیگران کلیدی، مانند عربستان سعودی و اسرائیل را به چالش بکشد. تأثیر این امر می‌تواند تأثیری بسیار فراتر از مرزهای این کشورها داشته باشد و بر نگرانی‌های امنیتی گسترده‌تر جهانی و محاسبات استراتژیک قدرت‌های بزرگ جهانی تأثیر بگذارد. باید به‌خاطر داشته باشیم که استراتژی ایران بسیار شبیه حرکات حساب‌شده یک شکارچی است که در میان درگیری‌های داخلی، شکار خود را تعقیب می‌کند. جمهوری اسلامی سوابقی در بهره‌برداری از درگیری‌های داخلی در داخل کشورها، تشدید و دامن زدن به تنش‌ها برای تسهیل تسلط تدریجی آن‌ها دارد؛ سوریه و عراق به‌عنوان شاهد آشکار این رویکرد هستند. چنین تاکتیک‌هایی صرفاً فرصت‌طلبانه نیستند. آنها منعکس‌کننده طرحی عمیق‌تر و جاه‌طلبانه‌تر هستند که توسط آیت‌الله روح‌الله خمینی، رهبر سابق ایران ارائه شده است. چشم‌انداز او پس از سرنگونی شاه فقط برای ایران متحول نشده بود، بلکه تغییر کانون جهان اسلام بود. با این حال، استراتژی منزوی کردن و تضعیف پادشاهی سعودی می‌تواند با گسترش نفوذ به کشورهای همسایه مانند اردن آغاز شود. ادعای نفوذ بر امان، پایتختی با اعتبار تاریخی و مذهبی قابل‌توجه، می‌تواند گامی اساسی در جاه‌طلبی‌های بلندمدت منطقه‌ای تهران باشد؛ به‌ویژه به این دلیل که اردن عنوان متولی اماکن مقدس بیت‌المقدس را دارد؛ نقشی که آیت‌الله خامنه‌ای و ایران به‌عنوان دستاورد تلاش خود برای تنظیم مجدد رهبری جهان اسلام می‌بینند. ساختار تاریخی و جمعیتی پیچیده اردن، که با جمعیت قابل‌توجهی از پناهندگان فلسطینی و اتحاد با قدرت‌های سنی زمینه‌ای متفاوت و حاصل‌خیز برای مانور استراتژیک ایران فراهم می‌کند. پیش‌بینی مسیر جاه‌طلبی‌های ایران در اردن مستلزم پیمایش در پیچیدگی‌های منطقه‌ای و محاسبات استراتژیک است. درحالی‌که تعیین یک جدول زمانی یا نتیجه خاص چالش‌برانگیز است، روندهای فعلی و الگوهای تاریخی ایران رویکردی تدریجی و آگاهانه را پیشنهاد می‌کنند. این استراتژی با اهداف منطقه‌ای گسترده‌تر ایران و رویه دیرینه‌اش در گسترش نفوذ در سراسر خاورمیانه همسو است. اگر جاه‌طلبی‌های رژیم ایران در اردن محقق شود و چشم‌انداز ژئوپلیتیک خاورمیانه را به شیوه‌های عمیق و شاید برگشت‌ناپذیر تغییر دهد، ممکن است راه مکه - از لحاظ استعاری و ژئوپلیتیکی - از عمان بگذرد. اهمیت این توسعه برای ثبات منطقه را نمی‌توان نادیده گرفت. اهداف بالقوه ایران در جست‌وجوی نفوذ بر اردن چندوجهی است. با تضعیف پادشاهی هاشمی، ایران به لحاظ استراتژیک برجستگی عربستان سعودی در منطقه و جهان اسلام را به چالش خواهد کشید. با توجه به سرپرستی اردن بر اماکن مهم اسلامی در اورشلیم و تبار هاشمی آن که به حضرت محمد(ص) می‌رسد، این حرکت نشان‌دهنده تغییر قابل‌توجهی در پویایی مذهبی-سیاسی خاورمیانه خواهد بود. تشدید اخیر خصومت‌ها توسط حماس علیه اسرائیل می‌تواند در این دیدگاه، هدفی دوگانه داشته باشد. این حملات فراتر از اینکه اسرائیل را آسیب‌پذیر نشان می‌دهد، ممکن است مقدمه‌ای برای یک درگیری منطقه‌ای گسترده‌تر باشد که قدرت‌های همسایه، به‌ویژه اردن را به خود جلب می‌کند. اگر به بازی طولانی حوثی‌ها با صنعا در اوایل سال 2015 (در طول جنگ داخلی یمن)، چند ماه قبل از تصمیم عربستان سعودی برای اعلام جنگ علیه شورشیان شیعه نگاه کنیم، ممکن است اقدام مشابهی علیه امان دور از ذهن نباشد. هرگونه تغییر قابل‌توجهی در چشم‌انداز سیاسی اردن، تحت تأثیر قدرت‌های خارجی مانند ایران، می‌تواند پیامدهای عمیقی برای امنیت منطقه داشته باشد.