نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

غزه، بهانه تغییر رویکرد میان ایران و ترکیه

تلاش‌های ترکیه برای برقراری آتش‌بس در غزه و آزادی گروگان‌ها همچنان ادامه دارد، هرچند تاکنون نتیجه‌ای نداشته است. با این حال، دیپلماسی آنکارا در غزه روابط آنکارا با ایران را تقویت کرده است. رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه با خودداری از تروریستی نامیدن حماس، مواضعش را به تهران نزدیک کرده است. به نظر می‌رسد ترکیه و ایران مایلند ببینند که آیا همگرایی آنها در مورد غزه می‌تواند به حل پرونده‌های پرچالش دوجانبه کمک کند یا خیر. انتظار می‌رود رئیسی در اواخر ماه جاری به دنبال سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران که برای مذاکره در اوایل نوامبر به آنکارا سفر کرده بود، به ترکیه سفر کند. در گذشته نیز پس از حمله اردوغان به شیمون پرز، رئیس اسرائیل، در داووس در سال 2009 و پس از فروپاشی روابط ترکیه و اسرائیل در پی حمله مرگبار اسرائیل به ناوگان حامل فعالان طرفدار فلسطین به سمت غزه در سال 2010، نزدیکی‌هایی میان ایران و ترکیه رخ داد و ناسازگاری‌های سیاست‌های ترکیه و ایران در مورد مناقشه اسرائیل و فلسطین را از بین برد و برخی اختلافات اساسی در روابط دوجانبه را حل کرد اما درحالی‌که رسانه‌های ایرانی با استناد به مواضع ترکیه مدعی می‌شوند که ایران در سیاست خود در قبال فلسطین تنها نیست، اردوغان اجازه نداده است که خشم او از موضوع فلسطین به مرز قطع روابط با اسرائیل و آمریکا برسد. پس از تشدید تنش میان اسرائیل و حماس که در 7 اکتبر آغاز شد، اردوغان برای چندین روز خود را مهار کرد و نگران به خطر انداختن عادی‌سازی اخیر ترکیه با اسرائیل یا امیدهایش برای ایفای نقش میانجی در درگیری بود. او به فاصله کوتاهی به تنظیمات کارخانه خود بازگشت. با بدتر شدن اوضاع در غزه، چشم‌انداز او برای میانجیگری کاهش یافت چراکه در اخبار افشا شد که آنکارا از اسماعیل هنیه رهبر حماس خواسته بود استانبول را پس از تهاجم حماس به اسرائیل ترک کند. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که هنیه در ماه جاری برای گفت‌وگو با اردوغان در پی تماس‌های تلفنی دو طرف به ترکیه بازگشت. تماس‌های آنکارا با اسرائیل نیز ادامه یافته است. در مجموع، به نظر می‌رسد دیپلماسی ترکیه در غزه با وجود ده‌ها تماس و دیدار، تاکنون به جایی نرسیده است. اردوغان حتی در اجلاس 3 نوامبر سازمان کشورهای ترک که بسیار به آن اهمیت می‌دهد، نتوانست بیانیه‌ای را مطابق میل خود به دست آورد. اظهاراتی که او در پرواز برگشت از اجلاس به خبرنگاران بیان کرد نشان می‌دهد که آنکارا تصمیم گرفته است بر سه هدف اصلی تمرکز کند. اولین مورد، ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه است. دوم، فشار برای برقراری آتش‌بس فوری و سوم، ضمانت فلسطینی‌ها پس از جنگ است. امیرعبداللهیان در جریان سفرش به آنکارا در پاسخ به سوالی گفت که ایران از «همه طرح‌های سیاسی که از گسترش جنگ جلوگیری می‌کند و حقوق مردم فلسطین را تضمین می‌کند، حمایت می‌کند». در گفت‌وگوها در مورد آینده غزه، ایالات متحده و اسرائیل براساس گزارش‌ها درباره یک نیروی بین‌المللی برای جلوگیری از بازگشت حماس پس از سرنگونی نهایی آن بحث می‌کنند. این نیروی حافظ صلح مورد نظر ایران و ترکیه نیست. ترکیه برای آزادی گروگان‌هایی که این گروه در اسرائیل ربوده بود با حماس در تماس بوده است، اما قطر کانال اصلی در این موضوع است و پس از آن مصر. منابع فلسطینی می‌گویند ترکیه در بهترین حالت می‌تواند نقش تسهیل‌کننده را ایفا کند. مهمترین نتیجه دیپلماسی ترکیه در غزه تاکنون، احیای تماس‌های ترکیه و ایران است. دو قدرت منطقه‌ای غیرعربی به دنبال متحد کردن خود در حمایت از فلسطینی‌ها بوده‌اند، اما دیدگاه‌های آنها به‌طور قابل توجهی متفاوت است. ترکیه از ایجاد یک کشور فلسطینی براساس مرزهای 1967 حمایت می‌کند، درحالی‌که ایران از به رسمیت شناختن اسرائیل امتناع می‌ورزد و یک کشور مشترک برای مسلمانان، یهودیان و مسیحیان را پیشنهاد می‌کند. حمایت اردوغان از حماس نیز با ایران که گروه‌های فلسطینی را مسلح کرده است، بسیار متفاوت بوده است. روابط آنکارا با حماس بعید است که هرگز به سطح تهران تبدیل شود. اگر ترکیه روابط خود را با اسرائیل قطع کند، یک پیروزی برای ایران خواهد بود، اما به نظر می‌رسد اردوغان چنین نیتی ندارد.