آزادی چه بیانی؟

پس از آنکه تلگرام این امکان را به توسعه‌دهندگان داد تا مینی‌اپ‌های خود را در فضای تلگرام لانچ کنند، بازی‌های متعددی بر مبنای اعطای توکن به بازی‌کنندگان شکل گرفته و در بستر تلگرام عرضه شدند. مشهورترین آنها نات‌کوین بود که با فهرست‌شدن توکن آن در صرافی بایننس، این امکان ایجاد شد تا کسانی که این بازی را انجام داده بودند، با فروش توکن‌های دریافتی خود، سود کسب کنند.

پس از آن، بازی‌های مختلفی با ایده نات‌‌کوین کار خود را آغاز کردند که معروف‌ترین آنها همستر کامبت است که با تأخیر در فهرست‌شدن توکن آن، شایعاتی در موردش شکل گرفته است. محبوبیت این بازی‌ها سبب شد، کاربران فعال در شبکه اجتماعی تلگرام به حدود یک میلیارد نفر برسد. اتفاقی که نگاه‌ها را بیش‌ازپیش متوجه این پلتفرم و نحوه نظارت بر محتوای آن کرد.

به گزارش رویترز، پاول دوروف، میلیاردر روس - فرانسوی و بنیان‌گذار و مدیرعامل پیام‌رسان تلگرام، عصر شنبه در فرودگاه بورژه خارج از پاریس دستگیر شده است. این خبر را شبکه‌های تلویزیونی TF1 و BFM TV با استناد به منابع نامشخص گزارش داده‌اند.TF1 در وب‌سایت خود اعلام کرده که دوروف با جت شخصی خود در حال سفر بوده و در فرانسه به‌دلیل پرونده تحقیقاتی پلیس بازداشت شده است.

این دو شبکه تلویزیونی اظهار داشتند که تمرکز تحقیقات دولت فرانسه روی کمبود نظارت بر محتوای تلگرام است. پلیس فرانسه معتقد است که این وضعیت سبب شده تا فعالیت‌های جنایی در این پیام‌رسان، بدون هیچ مانعی ممکن باشد.

تلگرام؛ میدان جنگ مجازی

براساس گزارش رویترز، تلگرام با نزدیک به یک‌میلیارد کاربر به‌ویژه در روسیه، اوکراین و جمهوری‌های سابق اتحاد جماهیر شوروی تأثیرگذار است. این پیام‌رسان پس از فیس‌بوک، یوتیوب، واتس‌اپ، اینستاگرام، تیک‌تاک و وی‌چت به‌عنوان یکی از پلتفرم‌های اصلی رسانه‌های اجتماعی رتبه‌بندی می‌شود.

پاول دوروف، متولد روسیه، تلگرام را در سال ۲۰۱۳ با برادر خود تأسیس کرد. او پس از آنکه از اجرای دستورات دولت روسیه برای تعطیلی جوامع مخالفان در پلتفرم رسانه‌های اجتماعی وی‌کانتکت امتناع کرد و آن را فروخت، در سال ۲۰۱۴ کشور خود را ترک کرد. او در ماه آوریل در مصاحبه با روزنامه‌نگار آمریکایی، تاکر کارلسون در مورد خروجش از روسیه و جست‌و‌جوی مکانی برای شرکت خود که شامل اقامت در برلین، لندن، سنگاپور و سانفرانسیسکو بود، گفت: «من ترجیح می‌دهم آزاد باشم و از کسی دستور نگیرم.»

گفته می‌شود پس از آغاز حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، تلگرام به منبع اصلی محتوای فیلتر‌نشده تبدیل شده و گاهی دوطرف درگیر در جنگ در این پلتفرم محتوای گرافیکی و گمراه‌کننده منتشر می‌کنند. به همین دلیل برخی تحلیلگران از فضای این پلتفرم به‌عنوان «میدان جنگ مجازی» یاد می‌کنند. میدان جنگی که هم ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین و سایر مقامات این کشور و هم دولت روسیه به‌شدت از آن بهره می‌گیرند.

تلگرام که به کاربران اجازه می‌دهد با پنهان‌کردن هویت خود از نظارت رسمی فرار کنند، همچنین به یکی از معدود مکان‌هایی تبدیل شده که روس‌ها می‌توانند پس از افزایش محدودیت‌های کرملین بر رسانه‌های مستقل بعد از حمله به اوکراین، به اخبار مستقل درباره جنگ دسترسی پیدا کنند. وزارت خارجه روسیه اعلام کرده که سفارت این کشور در پاریس در حال روشن‌سازی وضعیت دوروف است و از سازمان‌های غیردولتی غربی خواست تا آزادی او را مطالبه کنند.

تلگرام بازیگر ژئوپلیتیک نیست!

این اولین‌بار نیست که فعالیت تلگرام و مالک آن به‌خاطر همکاری نکردن با دولت‌ها، با مشکل مواجه می‌شود. روسیه در سال ۲۰۱۸ شروع به مسدود کردن این پیام‌رسان کرد، چراکه تلگرام از اجرای حکم دادگاه مبنی بر اعطای دسترسی به سرویس‌های امنیتی دولتی به پیام‌های رمزنگاری‌شده کاربران خود سر باز زده بود. این اقدام بسیاری از خدمات را مختل کرد، اما تأثیر کمی بر دسترسی به تلگرام در روسیه داشت.

با این حال، دستور ممنوعیت، اعتراضات گسترده در مسکو و انتقاد از سوی سازمان‌های غیردولتی را موجب شد. در ایران نیز دسترسی به پلتفرم تلگرام پس از اعتراضات دی‌ماه 1396، ابتدا به‌صورت موقت و بعدتر به‌شکل دائم مسدود شد. تلگرام پیش از فیلترینگ در ایران حدود 40 میلیون کاربر فعال داشت و گفته می‌شود فیلترینگ نتوانسته به محبوبیت این پیام‌رسان در ایران لطمه‌ای وارد کند. حتی برخی معتقدند، ظهور برنامه‌هایی که به کاربران امکان دریافت توکن از طریق بازی‌کردن می‌دهند، سبب شده محبوبیت این پلتفرم و تعداد کاربران آن در ایران، با وجود فیلترینگ افزایش یابد.

دوروف که مدت‌هاست در دوبی اقامت دارد، ثروتش توسط فوربس 15/5 میلیارد دلار تخمین زده شده است. او پیش‌تر گفته بود که برخی از دولت‌ها تلاش کرده‌اند به او فشار وارد کنند، اما این پیام‌رسان باید یک «پلتفرم خنثی» باقی بماند و قرار نیست بازیگر صحنه ژئوپلیتیک باشد. با این حال محبوبیت روزافزون تلگرام باعث شده تا چندین کشور اروپایی ازجمله فرانسه به‌شکل دقیق‌تری فعالیت تلگرام را مورد بازبینی قرار دهند.

میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین و چندین سیاستمدار دیگر این کشور، فرانسه را به دیکتاتوری متهم کردند. این همان انتقادی است که مسکو نیز پیش‌تر با آن مواجه شده بود؛ یک‌بار با اعمال فشار بر دوروف در سال ۲۰۱۴ و بار دیگر با تلاش برای ممنوعیت تلگرام در سال ۲۰۱۸.  ایلان ماسک، میلیاردر مالک پلتفرم ایکس (توییتر سابق)، با چند توییت، اعتراض خود را به نحوه مواجهه دولت فرانسه با پاول دوروف نشان داده است.

او در صفحه شخصی خود نوشته است: «سال ۲۰۳۰ در اروپاست و شما به‌خاطر لایک‌کردن یک میم اعدام می‌شوید.» او در پستی دیگر در این شبکه اجتماعی، با کلمه آزادی به زبان فرانسه بازی کرده و در توییتی دیگر با کوت‌کردن پستی که درباره محدودیت‌های اخیراً اعمال‌شده بر شبکه‌های اجتماعی است، این دوران را «خطرناک» خواند.

ماسک همچنین بخشی از مصاحبه دوروف در سال 2024 را که به تمجید از او و شبکه اجتماعی ایکس می‌پردازد، منتشر کرده و با استفاده از هشتگ #FreePavel خواستار آزادی او شده است. رابرت اف. کندی جونیور نیز که روز جمعه از رقابت انتخاباتی ریاست‌جمهوری آمریکا انصراف داد و دونالد ترامپ را تأیید کرد، پس از این گزارش‌ها در ایکس گفت که نیاز به محافظت از آزادی‌بیان، «هرگز تا این اندازه ضروری نبوده است».

دوروف تحت تعقیب بود؟

خبر دستگیری دوروف و اتهاماتی که می‌توانند به ادعای برخی منابع او را به مدت 20 سال راهی زندان کنند، روی ارزش توکن‌های مرتبط با تلگرام اثر گذاشت. دیروز، یکشنبه ارزش TON با 15 درصد و NOT با 20 درصد کاهش مواجه شد. ماسک هم به این خبر واکنش نشان داد و پستی از کریس پاولوسکی، بنیان‌گذار پلتفرم اشتراک‌گذاری ویدئو «رامبل» را ریتوئیت کرده که در آن پاولوسکی می‌گوید، فرانسه تهدید کرده رامبل را محدود می‌کند و با دستگیری دوروف نشان داده که خطوط قرمز را پشت سر گذاشته است. او تأکید کرده که از همه ابزارهای قانونی موجود برای دفاع از آزادی بیان استفاده می‌کند. پاولوسکی همچنین اظهار امیدواری کرده که دوروف هرچه سریع‌تر آزاد شود. رامبل، پلتفرمی مشابه یوتیوب است که محدودیت‌های کمتری نسبت به این پلتفرم دارد.

هرچند گفته می‌شود دوروف به‌دلیل اطلاعات رد و بدل شده در مورد جنگ روسیه و اوکراین ازیک‌سو و افزایش میزان محبوبیت تلگرام ازسویی‌دیگر به دردسر افتاده، اما برخی منابع نیز می‌گویند اتهامات او گسترده‌تر است و نظارت ناکافی سبب شده تا پلتفرم تلگرام بستری برای وقوع جرائمی چون قاچاق مواد مخدر، کلاهبرداری، پول‌شویی و ارائه محتوای سوءاستفاده از کودکان باشد.

چندی پیش در ایران نیز برخی کاربران توییتر با کشف کانال‌های تلگرامی گروهی از پدوفیل‌ها که محتوای نامناسب منتشر می‌کردند، از پیگیری‌های قضایی خود در این خصوص خبر داده بودند. با این وجود، تا لحظه نوشتن این گزارش، هنوز پلیس و دولت فرانسه در این خصوص اظهارنظری نکرده و معلوم نیست اتهام این میلیاردر روس - فرانسوی دقیقاً چه بوده که به سیاق برخورد با متهمان بین‌المللی، او را دستگیر کرده‌اند.

برخی منابع می‌گویند، نام دوروف پیش‌تر در فهرست افراد تحت تعقیب دولت فرانسه قرار داشته و دستور دستگیری او صادر شده بود و مشخص نیست آیا دوروف با علم به این مسئله، پای خود را در خاک فرانسه گذاشته یا نه. سوال اینجاست که دقیقاً چه چیزی دوروف را به دردسر انداخته؟ ایجاد بستر جرائم خطرناک یا اصرار بر «خنثی» بودن این پلتفرم در مواجهه با رخدادهای سیاسی؟