عبدالله باباخانی کارشناس انرژی:
هزینه دور زدن تحریم‌ها در سال گذشته ۸ میلیارد دلار بود
برای ایران به‌عنوان کشوری که عمده درآمد خود را از طریق فروش نفت و گاز به دست می‌آورد، باز نگه داشتن راه مبادله، آن هم در شرایطی که با تحریم‌های سفت و محکم در فروش مستقیم و غیرمستقیم نفت مواجه هستیم، کار سختی است. اما پرسش اینجاست که آیا می‌توان با همین شرایط نیز نفت را بی‌دردسر و تخفیف کمتر بفروشیم و ارز آن را راحت‌تر وارد کشور کنیم؟ صحبت‌های مجید انصاری از شیوه فروش نفت و تخفیفاتی که به کشور چین داده می‌شود، دوباره این نگرانی را ایجاد کرده که کاسبان تحریم چگونه درآمد نفتی را حیف و میل می‌کنند.
در این باره به سراغ عبدالله باباخانی، کارشناس انرژی رفتیم، او نیز در گفت‌وگو با «هم‌میهن» توضیحات مفصلی در این باره داد و عنوان کرد بنابر آمار گمرک در سال گذشته حدود ۸ میلیارد دلار برای هزینه دلالی و هزینه تبدیل یوآن به ارزهای دیگر و دور زدن تحریم‌ها کرده‌ایم. او همچنین می‌گوید اثر عدم پذیرش FATF در کشور با این حجم کم صادرات و واردات حدود ۲۵ میلیارد دلار ضرر است که باعث شده اقتصاد ایران روزگار خوبی نداشته باشد.
*در مورد تخفیف نفتی بسیار صحبت شده است، از ۱۰ درصد تا ۳۰ درصد؛ تحلیل شما چیست؟
اینکه در سال گذشته چقدر نفت به فروش رفته و چه میزان پول دریافت کرده‌ایم، اعداد و ارقام روشن است و می‌توان به مستندات مراجعه کرد. گمرک ایران که رسمی‌ترین مرجع است اعلام کرده که در سال ۱۴۰۲ نزدیک به ۳۶ میلیارد دلار نفت و میعانات گازی صادر شده است. گمرک درست می‌گوید اما فراموش نکنیم که این سازمان قیمت منطقه خلیج‌فارس و تعداد بشکه‌ها را محاسبه می‌کند و کاری به اینکه در این میان چقدر به دلالان داده می‌شود و یا چقدر پول برای تبدیل ارز به صرافان داده می‌شود، ندارد.
حسب این محاسبات گمرک، ایران در سال گذشته با قیمت حدود ۸۱ دلار (نفت خلیج‌فارس)، روزانه ۱ میلیون و ۲۵۰ هزار بشکه نفت و میعانات گازی صادر کرده است. از طرف دیگر به سخنان رئیس بانک مرکزی و رئیس سازمان برنامه و بودجه در آخر بهمن سال گذشته می‌توان اشاره کرد که از ۲۶ میلیارد دلار دریافتی از محل فروش نفت و میعانات گازی یاد کردند که می‌توان پیش‌بینی کرد تا آخر همان سال این رقم به ۲۸ میلیارد دلار رسیده باشد.
این تفاوت ۸ میلیارد دلاری، صرف هزینه دلالی، جابه‌جایی کشتی به کشتی، هزینه تبدیل یوآن به دلار و دوباره تبدیل آن به درهم و یورو، و همچنین صرف هزینه صرافی و دور زدن تحریم‌ها کرده‌ایم. این هزینه حدود ۲۵ درصدی تحریم‌ها است.
*در این شرایط کالا‌های مورد نیاز را چگونه تامین می‌کنیم و در چه زمینه‌هایی زیان می‌کنیم؟
به دلیل اینکه در فهرست سیاه اف‌ای‌تی‌اف هستیم و روابط بانکی با جهان نداریم، هیچ‌گونه مراوده بانکی چه با کشورهای دوست و چه دشمن نداریم و با دست خود، خودمان را تحریم کرده‌ایم. این روند باعث شده تا نتوانیم یک خریدار دست اول باشیم و تجهیزات و کالاهایی که نیاز داریم و حتی در فهرست تحریم نیست از طریق واسطه‌ها و با سندسازی بخریم. با این روش می‌توان کشور را به‌سختی جلو برد اما خبری از پیشرفت و امکان رقابت با بقیه دنیا وجود نخواهد داشت. به‌عنوان مثال در بحث انرژی‌های تجدیدپذیر، برای خرید پنل‌های خورشیدی و یا توربین‌های بادی هنوز در فهرست تحریم‌ها نیستیم اما نمی‌توانیم آنها را بخریم چون که روابط بانکی نداریم.
*محمدمخبر، معاون اول رئیس‌جمهور فقید در مصاحبه‌ای عنوان کرده که شرایط به‌گونه‌ای بوده که بار کشتی‌های روی آب را می‌خریدند، چنین مواردی در تبادلات تجاری دنیا مرسوم است؟
ابتدا باید این موضوع را توضیح دهم که ایران در سال گذشته روزانه نزدیک به سه میلیون و ششصد هزار بشکه نفت و میعانات گازی از زیر زمین برداشت کرده که ارزش آن به قیمت خلیج فارس یعنی ۸۱ دلار، ۱۱۰ میلیارد دلار است. همچنین در سال گذشته نزدیک به ۲۵۴ میلیارد مترمکعب گاز استخراج کردیم که ارزش آن حدود ۷۰ میلیارد دلار است. یعنی ما ۱۸۰ میلیارد دلار از زیر زمین نفت و گاز برداشت کردیم که سرمایه مردم بوده و باید محاسبه کرد، چقدر از این مبلغ به خاطر تحریم‌ها و چقدر به‌خاطر نبود مدیریت انرژی با دانش روز از بین رفته است.
اگر خودرو‌ها و شبکه برق ما استاندارد بود (که حق مردم هم بود) و می‌خواستیم برق و سوخت برای مردم را از کشورهای منطقه بخریم نزدیک به ۴۶ میلیارد دلار هزینه ما می‌شد، و از آنجایی که ما همین محصول را به 10 میلیارد دلار در داخل کشور می‌فروشیم، معنای آن این است که نزدیک به ۳۶ میلیارد دلار به مردم یارانه می‌دهیم. اگر این اعداد را با ۲۸ میلیارد دلار درآمد صادرات جمع کنیم، همراه با صادرات گاز و غیره باز به ۸۰ میلیارد دلار نمی‌رسد، با همین اعداد خیلی ساده می‌توان نتیجه گرفت که ما در سال گذشته و سالیان قبل‌تر حداقل ۱۰۰ میلیارد دلار هدررفت انرژی داشته‌ایم که مردم در هدر رفتن این اعداد هیچ گناه و نقشی نداشتند. در اصل ما به مردم نزدیک به ۳۵ میلیارد دلار یارانه می‌دهیم درحالی‌که ۱۰۰ میلیارد دلار هدررفت انرژی داریم.
این هدررفت نیز دو بخش دارد؛ یکی همان بحث تحریم‌ها و آثاری است که بر شبکه نفتی ما دارد و دیگری عدم مدیریت در بخش انرژی است که تقریباً نصف-نصف هستند.
ما در سیزده دولت قبل فقط مدیر تولید نفت و گاز و مدیر تولید برق داشتیم، یعنی اگر وزیر را برمی‌داشتیم و مدیر تولید می‌گذاشتیم هیچ تفاوتی در وزارتخانه‌ها نمی‌کرد. ما در کشور وزرات انرژی نیاز داریم تا هم مدیریت‌های تولید را کنترل کند و هم مدیریت مصرف را هدایت کند و چنین مدیریت برنامه‌ریزی برای گذار از انرژی را داشته باشیم.
این سخن آقای دکتر مخبر که بار را از روی کشتی می‌خریم و چند بار بارنامه را عوض می‌کنیم و کالاها را از واسطه دست دوم و سوم می‌خریم، درست است؛ می‌توان به کمک قاچاقچیان زندگی کرد ولی پیشرفت و ترقی را فراموش کنیم.
امروز آن دوستانی که معتقد هستند می‌توانند تحریم‌ها را دور بزنند همان کسانی هستند که منافع خودشان را درنظر دارند درحالی که منافع یک ملت این است که عضوی از یک جامعه جهانی باشند و بتوانند از تعاملات دنیا و از سرمایه‌ها و تکنولوژی روز دنیا استفاده کنمد. ما کاری کرده‌ایم که صنعت نفت بین‌المللی کشور به یک صنعت محلی تبدیل شده که اگر خیلی خوش‌شانس باشیم فقط یک یا دو سال دیگر کار خواهد کرد و بعد از آن برای خود ما هم مشکل ایجاد خواهد کرد.
فراموش نکنیم که امروز در پیک مصرف به صورت میانگین ۱۵۰ میلیون مترمکعب و در زمستان نزدیک به ۳۵۰ میلیون مترمکعب گاز کم داریم و همین امروز به‌طور میانگین روزانه ۱۰ تا ۱۵ میلیون لیتر بنزین کم داریم و در پیک برق نزدیک به ۱۷ گیگاوات برق کم داریم که همه اینها آغاز یک بحران است که من فکر می‌کنم در کمتر از پنج سال آینده تبدیل به ابربحرانی خواهد شد که می‌تواند ده‌ها بحران اجتماعی را با خود بیاورد. این عواملی دارد که در سیزده دولت قبل از آن غافل بودیم و هر دولتی که بر سرکار آمد وزیر نفت از ترس از دست دادن میز و صندلی خود و از ترس نمایندگان مجلس و همچنین نداشتن تخصص باعث شدند که امروز حدود ۵۰۰ هزار کیلومتر خط لوله داشته باشیم که فاجعه است، ما در کشور شرکتی با عنوان «توسعه خط لوله» داریم که مطمئن هستم در چند سال آینده شرکت «جمع‌آوری خط لوله» خواهیم داشت.
*درصورت پیروزی آقای پزشکیان و یا آقای جلیلی در انتخابات، روند فروش نفت با توجه به اینکه ما عضو FATF نیستیم، تغییر خواهد کرد؟
برای هر دوی این افراد که حدود ۱۰ میلیون رای دارند احترام قائل هستم و نمی‌توان آن را نادیده گرفت اما آقای جلیلی و تیم او امتحان خود را پس داده و به صورت مستقیم و غیرمستقیم به قول خودشان در دولت سایه قدرت را دست داشته‌اند.
بهانه تحریم‌ها و یا بهانه کمک به سازمان‌های آزادی‌بخش زیاد ربطی به باقی ماندن در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف ندارد، مثلاً کرانه باختری و نوار غزه پول خود را از قطر، مصر، اردن، ترکیه، عربستان و امارات می‌گیرند که همگی هم عضو سازمان اف‌ای‌تی‌اف هستند، باید عوامل و علت را ذینفعان لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف دید و اینکه این یک اهرم برای کنترل رقیب داخلی است تا موفقیت رقیب را نامقدور سازند.
