زیان اقتصادی یک تصمیم

آخرین روزهای سال کاری ۱۴۰۲ با داغ شدن بحث افزایش روزهای تعطیل در آخر هفته و کاهش ساعات کاری پایان یافت. ماجرا از آنجا شروع شد که این طرح به مجلس رفت و با اکثریت آرا تصویب شد اما نمایندگان بر سر جزئیات آن به توافق نرسیدند. آن‌طور که از زمزمه‌های مطرح‌شده به نظر می‌رسید انگار مجلس بیشتر با تعطیلی روزهای جمعه و شنبه موافق بود اما دولت بیشتر مایل است که این دو روز تعطیل، از پنجشنبه تا جمعه باشد. نکته‌ای که چندان دور از ذهن به نظر نمی‌رسید زیرا در حال حاضر هم اداره‌های دولتی و نیمه‌دولتی، روزهای پنجشنبه تعطیل یا نیمه‌تعطیل هستند و همین هم نشان‌دهنده تمایل بیشتر دولت برای تعطیل بودن پنجشنبه و جمعه است.

در آن سوی دیگر فعالان اقتصادی بارها توضیح داده‌اند که چرا از دولت می‌خواهند روزهای جمعه و شنبه را تعطیل اعلام کند. یکی از موانعی که سد راه فعالان اقتصادی برای تجارت بین‌المللی یا حتی خرید نهاده‌های اولیه تولید قرار می‌گیرد، تعطیل بودن روزهای پنجشنبه و جمعه است. به گفته آنان تعطیل بودن دو روز پنجشنبه و جمعه در کشور ایران و همچنین ادامه این تعطیلات در روزهای شنبه و یکشنبه در بیشتر کشورهای دنیا، موجب می‌شود که گاهی فرآیند یک خرید ساده چهار روز به درازا کِشد.

این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که کشور در ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۲ حدود 16/8میلیارد دلار کسری تجارت خارجی داشته‌ و این مقدار کسری تجارت از دوره ریاست محمود احمدی‌نژاد در قوه مجریه، بی‌سابقه بوده است. همزمان فعالان اقتصادی نیز هشدار می‌دهند در صورتی که تعطیلات رسمی هفته، دو روز شود و این دو روز هم روزهای پنجشنبه و جمعه باشد، تراز تجاری کشور از چیزی که هست نیز نامتوازن‌تر می‌شود.

بعد از تصویب طرح دوفوریتی افزایش روزهای تعطیلی و کاهش روزهای کاری در هفته، فعالان اقتصادی به طرق مختلف توضیح دادند که چرا توصیه می‌کنند روزهای تعطیل هفته، به جای پنجشنبه و جمعه، جمعه و شنبه باشد. در صورتی که تعطیلات آخر هفته در دو روز پنجشنبه و جمعه تثبیت شود، فعالان اقتصادی عملاً سه روز برای انجام مراودات بانکی خود زمان دارند و چهار روز را از دست می‌دهند. اهمیت این موضوع آن‌قدر زیاد بود که رؤسای اتاق‌های بازرگانی در همان آخرین روزهای سال گذشته، بیانیه‌ای منتشر کردند و در آن خواستار تعطیلی شنبه، به‌جای پنجشنبه شدند.

این بیانیه که از سوی هیئت‌نمایندگان اتاق تهران نیز به تایید رسیده بود، عنوان می‌کرد اعلام تعطیلی روزهای پنجشنبه و جمعه، ایام کاری مشترک با اغلب کشورهای جهان را به سه روز در هفته تقلیل داده و خسارت قابل‌توجهی به مبادلات تجاری وارد می‌کند. از سوی دیگر، در نظرگرفتن تعطیلی روزهای جمعه و شنبه از تحمیل هزینه‌های اجتناب‌‌پذیر بر مراودات جلوگیری می‌کند و شرط لازم برای رونق بازارهای منطقه‌ای را برآورده می‌سازد. آن‌ها برای رساندن صدای خود به گوش دولت، تنها به انتشار بیانیه بسنده نکردند. یکی دیگر از اقدامات آنان، مطرح کردن این مسئله در نشست شورای گفت‌‌وگوی دولت و بخش‌خصوصی استان تهران بود. البته انجمن اقتصاد هم درخواستی مشابه از دولت کرد.

اما حدود هشت سال است که فعالان اقتصادی درخواست انطباق تعطیلات رسمی پایان هفته در ایران با تعطیلات سایر کشورها را مطرح می‌کنند؛ زیرا در غیر این صورت، بخش خصوصی تنها در سه روز می‌تواند با جهانیان تعامل کند. این مسئله آن‌قدر برای تاجران و صنعت‌گران اهمیت دارد که در همان آخرین روزهای سال گذشته، بیانیه‌ای منتشر کردند و در آن خواستار تعطیلی شنبه به‌جای پنجشنبه شدند. این بیانیه که از سوی هیئت‌نمایندگان اتاق تهران نیز به تایید رسیده بود، عنوان می‌کرد اعلام تعطیلی روزهای پنجشنبه و جمعه، ایام کاری مشترک با اغلب کشورهای جهان را به سه روز در هفته تقلیل داده و خسارت قابل‌توجهی به مبادلات تجاری وارد می‌کند. انجمن اقتصاد ایران هم از مجلس و دولت درخواست کرده بود با تعطیلی شنبه‌ها، روز‌های کاری مشترک با دنیا را به جای سه روز به چهار روز در هفته افزایش دهد.

نمایندگان مجلس می‌گویند که قرار است در نخستین جلسه کمیسیون اجتماعی، دو پیشنهاد بررسی و یکی از آنها تصویب شود. سپس این تصمیم به‌عنوان نظر کمیسیون اجتماعی در صحن علنی اعلام‌ شود. رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس پیش از این گفته بود که این کمیسیون با تعطیلی پنجشنبه‌ها موافق بود اما پیشنهاد واگذاری تعیین روز بر عهده دولت هم، در صحن علنی مطرح شد.

در نهایت به دلیل اهمیت تعطیلی دو روز آخر هفته و نگرانی ناشی از کنار گذاشتن این موضوع و طرح مباحثی مانند تعطیلی شنبه‌ها، شور دوم بررسی این لایحه به کمیسیون اجتماعی محول شد و احتمالاً هفته آینده جزئیات این لایحه در کمیسیون بررسی می‌شود.

مجلس جمع‌بندی نکرده است

فاطمه رحمانی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس به خبرنگار هم‌میهن می‌گوید: تصمیم‌گیری درباره تعیین روزهای تعطیل بر عهده دولت گذاشته شده است.

غلامرضا مرحبا، نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس هم در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه هم‌میهن توضیح می‌دهد که پرونده تعطیلات آخر هفته هنوز باز است و کمیسیون اجتماعی مجلس در حال رسیدگی به این موضوع است.

مرحبا می‌گوید: با وجود اینکه فعالان اقتصادی می‌خواهند این تعطیلات، روزهای جمعه و شنبه باشد؛ اما هنوز مجلس درباره این موضوع جمع‌بندی نکرده است. برخی از علما معتقدند کشورهای دیگر مسلمان نیستند. روز پنجشنبه اعمال و تقدس خاصی دارد. نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در پایان بیان می‌کند: همه این مسائل و ابعاد مختلف تعطیلات آخر هفته در مجلس هم مطرح شده و همکاران ما در کمیسیون اجتماعی هم متوجه گستردگی مسئله تعطیلات آخر هفته هستند اما جمع‌بندی نکرده‌اند. مجلس هم هنوز تصمیمی در خصوص تعیین روزهای تعطیل پایان هفته نگرفته است.

مخالفان طرح جدید مجلس سه دسته‌اند؛ برخی معتقدند که از آن جایی که ایران کشوری در حال توسعه است، فعلاً نباید اجرای طرح تعطیلات دوروزه در اولویت قرار بگیرد. مثلاً روزنامه جمهوری اسلامی در سرمقاله‌ای نوشته بود: «کشور در زمینه‌های اقتصادی و صنعتی عقب‌ماندگی دارد؛ پس اضافه شدن یک روز بر تعطیلات به صلاح نیست». البته این در حالی است که نکته اشتراک همه پژوهش‌های مربوط به رابطه تعداد روزهای تعطیل با افزایش راندمان نیروی کار یک چیز است؛ آن هم اینکه با افزایش تعداد روزهای کاری، ارزش‌افزوده خلق‌شده توسط نیروی کار افزایش می‌یابد. همچنین به جز ایران، تنها کشور جیبوتی یک روز از هفته را تعطیل اعلام کرده است. امروزه، بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته جهان بر سر افزایش تعطیلات رسمی خود به سه روز کندوکاو می‌کنند. کشورهای پرتغال، نیوزیلند، دانمارک و نروژ، تنها چهار روز در هفته را به کار کردن می‌پردازند و نتایج مثبتی از این تجربه گزارش داده‌اند. در بلژیک و بریتانیا هم برخی از شرکت‌ها به صورت آزمایشی فعالیت خود را به چهار روز در هفته کاهش داده‌اند.

برخی دیگر معتقدند به دلیل وجود اعمال خاص روزهای پنجشنبه و جمعه، باید همین دو روز تعطیل اعلام شوند و افزایش مبادلات تجاری، ارتباطی با روزهای تعطیل ندارد. روزنامه جمهوری اسلامی در ادامه سرمقاله مذکور ذکر کرده است: «استدلال اختلال در روابط تجاری ما با سایر کشورها در روزهای شنبه، چیزی بیش از یک توهم نیست. اهل تجارت در هر نقطه‌ای از جهان برای پیشبرد امور مادی خود هیچ محدودیتی را به رسمیت نمی‌شناسند». این در حالی است که با تعطیلی پنجشنبه تا جمعه، ایام کاری مشترک با کشورهای دیگر به دو روز و نیم یا سه روز می‌رسد؛ اما اگر روزهای جمعه و شنبه تعطیل اعلام شود، هزینه‌ تعاملات بین‌المللی بسیار کمتر می‌شود.

ایران با کشورهای مسلمان منطقه همراستا نیست

به جز این با نگاهی به تقویم کشورهای مسلمان همسایه ایران، می‌توان دریافت که آن‌ها مانند ایران درگیر چنین مسئله‌ای نیستند. تنها ایران در بین‌ کشورهای منطقه‌، روزهای پنجشنبه‌ و جمعه‌ تعطیل‌ است‌. دولت‌ امارات در سال‌٢٠٠٦ تعطیلات پنجشنبه و جمعه‌ را با هدف تقویت‌ تجارت و بهبود مبادلات بین‌المللی‌ به‌ جمعه‌ و شنبه‌ انتقال داد. بعد از این اقدام امارات، تعطیل شدن جمعه و شنبه در کشورهای دیگر خاورمیانه‌ نیز فراگیر شد. البته این پایان داستان امارات نبود؛ این کشور به منظور جذب سرمایه‌گذاری و منطبق کردن محیط کسب‌وکار خود با دیگر کشورهای جهان، روزهای تعطیل را‌ به‌ شنبه‌ و یکشنبه‌ منتقل‌ کرد. بعد از آن هم ساعات‌ کاری روزهای جمعه‌ را به‌ نیم‌روز تغییر داد.

عراق که‌ حجم تجارت قابل‌توجهی با ایران دارد و کشوری اسلامی هم هست،‌ روزهای جمعه‌ و شنبه‌ تعطیل‌ است. دیگر کشورهای اسلامی‌ مثل‌ ترکیه‌، سوریه‌ و پاکستان نیز سال‌هاست‌‌ تعطیلات پایان هفته‌ خود را به‌ شنبه‌ و یکشنبه‌ منتقل‌کرده‌اند. بنابراین‌ در صورتی که دولت و مجلس تصمیم بگیرند که تعطیلات پایان هفته کشور در روزهای پنجشنبه و جمعه باشد، ایران حتی با کشورهای مسلمان منطقه و شرکای تجاری خود نیز هم‌راستا نیست.

عکس: ایرنا