ابهام در وضعیت دانشآموزان معترض
اخبار ضد ونقیض درباره برخورد با دانش آموزان در پی اعتراضات اخیر
اخبار ضد ونقیض درباره برخورد با دانش آموزان در پی اعتراضات اخیر
اعتراضاتی که بعد از مرگ مهسا امینی آغاز شد، تفاوت عمده‌ای با اعتراض‌های سال‌های 96 و 98 داشت. تفاوت عمده آن حضور گروهی از جامعه بود که تاکنون در اعتراض‌های گذشته نقشی نداشتند، اما این بار به صورت جدی پا به میدان گذاشتند و خواستار مطالباتی از جنس خودشان بودند. دانشآموزان در مقاطع تحصیلی مختلف که پیش از آغاز مدارس در کف خیابان در میان مردم بودند، امروز با بازگشایی مدارس مطالبات‌شان را در حیاط مدرسه و در مسیر مدرسه به خانه طلب می‌کنند. خروجی این مطالبات و حضور این قشر از جامعه در اعتراضات این بود که با وجود سن و سال کم، آنچه نباید رخ می‌داد، داد و تعدادی از دانشآموزان معترض در خیابان‌ها توسط پلیس بازداشت شدند. نکته قابل تامل آنکه با وجود وعده‌ها برای پیگیری و آزادی این گروه سنی اما هنوز خبری از نتایج این وعده‌ها در دست نیست. این درحالی است که درباره آزادی دانشجویان در بند هر روز اخباری منتشر میشود.
در طول هفته‌های اخیر شاهد حضور دانشجویان و به دنبال آن دانشآموزان در تجمعات اعتراضی بودیم؛ اعتراضاتی که به داخل مدارس نیز گسترش یافت. نوجوانان و جوانان طی هفته‌های گذشته با حضور در خیابان‌ها سعی کردند مطالبات و خواسته‌های انباشت‌شده خود را فریاد بزنند. در این شرایط، اخبار ضد و نقیضی درباره برخورد با دانشآموزان معترض منتشر شده است. اولین سخنان درباره بازداشت دانشآموزان بعد از جلسه کمیسیون آموزش مجلس بیان شد؛ جلسه‌ای که در آن یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش و محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم نیز حضور داشتند. بعد از این جلسه که یک‌شنبه هفته گذشته برگزار شد، رضا حاجی‌پور سخنگوی این کمیسیون عنوان کرد:«در این جلسه درباره آزادی دانشجویان و دانش‌آموزانی که در اعتراضات اخیر بازداشت شدهاند، صحبت شده و با هماهنگی‌هایی که از طریق دادستان کل کشور صورت گرفته، بنا است هر چه سریع‌تر این دانشجویان و دانشآموزان آزاد شده و به کلاس‌های درس بازگردند.» چندی قبل هم احمد امیرآبادی‌فراهانی، نماینده مردم قم در رابطه با دانشآموزان بازداشتی گفته بود: «وقتی از این دانشآموزان می‌پرسیم که چرا در اغتشاشات حاضر شدید، می‌گویند تحت تأثیر فراخوان و توئیت‌های فلان فوتبالیست اسبق قرار گرفتیم.» سخنانی که به صورت تلویحی بازداشت دانشآموزان معترض را تایید می‌کرد.
سردار علی فدوی، جانشین فرماندهی کل سپاه، نیز میانگین سنی بازداشت‌شدگان را ۱۵سال اعلام کرد؛ یعنی همان گروه سنی دانشآموزان. مساله قابل تامل اینکه در شرایط کنونی به جای گفت‌وگو با این گروه سنی، راه بازداشت در پیش گرفته شده، بدون آنکه به این مساله توجه شود که بارها روانشناسان و جامعه‌شناسان به صراحت اعلام کرده‌اند، در چند سال اخیر میزان خودکشی نوجوانان رشد داشته است و عمده دلیل آن نیز رفتارهای تلخ و اشتباه با این گروه سنی و فقر خانواده در کنار عدم برخورداری از یک زندگی مرفه و حداقلی است. مساله‌ای که نشان می‌دهد این گروه سنی نسبت به گروه‌های سنی مشابه خود در دهه‌های گذشته صبر و طاقتی برای محرومیت و سکوت در قبال بی‌عدالتی و محرومیت از آنچه حق خود می‌دانند را ندارند. نسلی که باک و هراسی از بازداشت و ارعاب و تهدید ندارد و دقیقا به همین دلیل تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران باید متوجه این باشند که بهترین راه برای تعامل با این نسل که آینده‌سازان کشور هستند، گفت‌وگو و برآورده کردن مطالبات‌شان بدون وعده‌های پوشالی است.
متاسفانه آمار درست و دقیقی از تعداد دانشآموزان بازداشت‌شده و دانشآموزان آزادشده در این اعتراضات وجود ندارد. این سوال پیش می‌آید که وقتی دانشآموزان به راحتی بازداشت می‌شوند، آیا ممکن است از مدارس خود نیز اخراج شوند؟ سوالی که محمدمهدی کاظمی، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش، در پاسخ به آن گفت:«هیچ دانش‌آموزی در این راستا اخراج نشده است. اگر مشکلی برای یکی از این دانشآموزان پیش آید ما خود را موظف می‌دانیم برای آموزش او تلاش کنیم.» با این حال، کاظمی هم همچون نمایندگان مجلس درباره آمار دانشآموزان بازداشت‌شده و آزادشده و نیز اقدامات انجام‌شده برای آزادی آنها سکوت کرد.
اخراج دانشآموزان قانونی نیست
با توجه به اهمیت موضوع اخراج دانشآموزان از مدارس از فعالان صنفی معلمان پیگیری کردیم. علی پورسلیمان، مدیرمسئول سایت صدای معلم، درباره برخورد با دانشآموزان معترض به هم‌میهن توضیح داد:«متاسفانه فضای مدارس ما به شدت بسته است و فضای آزادی که دانشآموزان به دنبال آن هستند، در نظام آموزشی ما وجود ندارد. با این حال آئین‌نامه اجرایی مدارس مصوب شورای عالی آموزش و پرورش توسط مدارس تفسیر به رای میشود و حتی برخی مدارس منشورهای انضباطی را به آن اضافه کرده‌اند و به دلخواه خود با دانشآموزان برخورد می‌کنند که نمونه‌ای از آن، برخورد با دانشآموزان دختر و پسر درباره «موی سر» است که همواره محل تنش بوده است؛ قانونی که در این زمینه در آئین‌نامه اجرایی مدارس آمده، مبهم و غیرشفاف است و شرایط را برای برخورد سلیقه‌ای با دانشآموزان به لحاظ مو و ظاهر آنها مهیا می‌کند.» او ادامه داد:«نظام آموزشی ما از دانشآموزان انتظار دارد که یک‌سری از دستورات و مسائل مطروحه در قوانین و صحبت‌های مسئولین را رعایت کنند. فضای مدارس ما به‌گونه‌ای نیست که از دل آن تفکر انتقادی، خلاقیت و حرکت به سوی داشتن جامعه‌ای دموکراتیک برخیزد. از طرف دیگر این دانشآموزان از نسل جدید هستند و فضای موجود پاسخ‌گوی نیازهای این نسل نیست.»
پورسلیمان اظهار کرد:«در حال حاضر نهادهایی که در آموزش و پرورش مختص دانشآموزان ایجاد شده است، مانند اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشآموزان یا پارلمان دانش‌آموزی تبدیل به کاریکاتوری از دموکراسی شدهاند.» او اضافه کرد:«وقتی دانش‌آموز نتواند حرف خود را از طریق این نهادها بزند و حق نهادسازی مستقل برای دانشآموزان به رسمیت شناخته نشود، نتیجه آن حضور دانشآموزان در خیابان و طرح مطالباتی است که گاهی ممکن است به گفتن سخنانی بینجامد که تناسب چندانی با خواست دانشآموزان در این سنین ندارد.» مدیرمسئول سایت صدای معلم، درباره اخراج دانشآموزان از مدارس به دلیل مشارکت در اعتراضات گفت:«به لحاظ قوانین، هیچ مدرسه‌ای حق اخراج دانش‌آموز از مدرسه را ندارد و تنها می‌توانند دانش‌آموز را از یک واحد آموزشی به واحد آموزشی دیگر منتقل کنند. محرومیت از تحصیل برخلاف قانون اساسی بوده و هیچ مقامی حق ندارد دانش‌آموزی را از تحصیل محروم کند، اما با توجه به اینکه معلم هستم و ارتباطاتی دارم تا جایی که اطلاع دارم مواردی بوده که دانش‌آموز احضار شده یا مورد تذکر و توبیخ کتبی از سوی مدرسه قرار گرفته است اما درباره اخراج دانش‌آموز از مدرسه اطلاعی ندارم.» وی افزود:«به لحاظ آئین‌نامه‌ای اینکه دانش‌آموز خارج از فضای مدرسه اعتراض کند، ارتباطی به مدرسه ندارد و به‌تبع آن هیچ مسئولی در مدرسه حق ندارد دانش‌آموزی را به این دلیل مورد بازخواست قرار بدهد. اما اگر داخل مدرسه چنین اقدامی کنند، شورای انضباطی مدرسه براساس اختیارات قانونی خود می‌تواند برخوردی در حد تذکر داشته باشد.»
پورسلیمان درپاسخ به این سوال که آیا آموزش و پرورش برای آزادی دانشآموزان بازداشت‌شده اقدامی کرده است یا نه؟ گفت:«در سال‌های گذشته دانش‌آموزانی داشته‌ایم که بازداشت شدهاند، اما با پیگیری‌های آموزش‌وپرورش در دولت قبل آزاد شدهاند اما نمی‌توانم پیش‌بینی کنم که وزارت آموزش و پرورش در دولت سیزدهم در خصوص آزادی دانشآموزان اقدامی می‌کند یا نه. امیدوارم در این زمینه اقدام کند و حق اعتراض را به رسمیت بشناسد.»
تذکر به دانشآموزان برای اعتراض در مدرسه
مژگان باقری، عضو انجمن صنفی معلمان فارس نیز درباره اخراج دانشآموزان معترض به هم‌میهن گفت:«اخبار غیررسمی بسیار است، اما تا جایی که من اطلاع دارم تاکنون دانش‌آموزی در این رابطه اخراج یا تهدید به اخراج نشده است و بیشتر سعی شده که با آنها گفت‌وگو شود. مثلا در مدرسه‌ای که در آن تدریس می‌کنم معاون و مدیر مدرسه با دانشآموزان صحبت کرده‌اند.» او ادامه داد: «از من خواسته شد که وقتی با دانشآموزان صحبت میشود در کلاس نباشم اما تا جایی که می‌دانم به بچه‌ها گفته‌اند در راهروها دوربین هست و اگر مقنعه‌ها را درآورید یا حرفی بزنید دوربین آن را ثبت می‌کند و از اداره می‌آیند فیلم‌ها را می‌بینند و مشکل ایجاد میشود». باقری در پاسخ به این سوال که اگر از اداره بیایند چه مشکلی برای بچه‌ها ایجاد میشود، گفت: «به نظر من بیشتر بچه‌ها را ترسانده‌اند و هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است. عموما دل مدیران و معلم‌ها با بچه‌ها است، من بیش از این نمی‌دانم و هرچه شنیده‌ام از دانشآموزان بوده است.»
بی‌اعتمادی مردم، نتیجه برخوردها با معترضان
نکته مهم در بازداشت‌های اخیر که به‌ویژه نوجوانان و جوانان را شامل شده است، تبعات نامطلوبی است که این برخوردها بر سلامت روان خانواده‌های بازداشت‌شدگان و جامعه برجای خواهد گذاشت. افسر افشارنادری، جامعه‌شناس ضمن اعلام مخالفت با دخالت دادن دانشآموزان در امر سیاست و قرار دادن آنها در برابر برخوردهایی که با معترضان میشود، به هم‌میهن گفت: «نباید اجازه داد دانشآموزان در چنگ پلیس در خیابان‌ها گرفتار شوند. گرچه حضور دانشآموزان می‌تواند باعث ایجاد حس مسئولیت بیشتر در بزرگسالان شود.» او اضافه کرد:«وقتی خانواده‌ای فرزندان خود را از دست بدهد یا اینکه شاهد بازداشت آنها باشد، کل نظام خانواده به هم می‌ریزد و این مساله در نظام اجتماعی هم تاثیرگذار خواهد بود. لذا نظام باید به رای مردم احترام بگذارد. وقتی مردم در هر سن و سالی اعتراض می‌کنند، دولت نباید آنها را نادیده بگیرد، باید چشم بینا داشته و شرایط را بررسی کند که آیا تعداد معترضان واقعا اندک است؟»
افشارنادری با بیان اینکه درحال حاضر روان جامعه ما آزرده است، اضافه کرد:«اگر امروز بازداشت درباره فرزند من رخ ندهد، ممکن است برای فرزند دیگری رخ دهد و فرقی نمی‌کند؛ این روان جامعه را پریشان می‌کند. این جوانان شرایطی مناسب برای آینده خود متصور نیستند، اما برخی برخوردها با آنها باعث جریحه‌دار شدن روان و وجدان عمومی جامعه میشود.»
آزادی 98 درصدی دانشجویان بازداشت‌شده
برخلاف دانشآموزان که هیچ خبری درباره تعداد و وضعیت آنها در بازداشتگاه‌ها یا تعداد آن‌هایی که آزاد شدهاند در دست نیست، اما اطلاعیه و اخباری از آزادی دانشجویان از طریق دانشگاه‌ها و سایر نهادهای ذی‌ربط منتشر شده است. روز گذشته علیرضا منادی‌سفیدان، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، درباره آخرین وضعیت دانشجویان بازداشتی اعتراضات اخیر گفت: «در سطح هیأت دولت و پایین‌تر تلاش کردیم در حمایت از دانشجویان و نبود دانشجوی بازداشتی پیگیری‌هایی داشته باشیم که جا دارد از اینکه قوه قضائیه صدای ما را شنید و بالای ۹۸ درصد دانشجویان بازداشتی آزاد شدند تشکر کنیم. باید به دانشجو اجازه داده شود تا حرف او شنیده شود.»
همچنین روز گذشته مصدق معاون اول قوه قضائیه درباره دانشجویان بازداشت‌شده، از آزادی همه دانشجویان بازداشت‌شده دانشگاه شریف خبرداد و گفت:«ما هیچ دانشجویی از دانشگاه شریف نداریم که آزاد نشده باشد. ما دستور دادیم به دادگستری‌های سراسر کشور که با سرعت به همه این پرونده‌ها رسیدگی شود و افرادی که اغفال شدهاند، خیلی سریع آزاد شوند.اما آن تعداد معدود افرادی که به طور مسلحانه آمدند و امنیت جامعه را به هم زدند، بانک و اموال مردم را آتش زدند، با قید فوریت دادسراها باید رسیدگی کنند، پرونده‌شان با صدور کیفرخواست به دادگاه برود، دادگاه هم به‌طور فوق العاده وقت رسیدگی تعیین کند و تکلیف این افراد معدود هم روشن شود.»
خبرگزاری دولتی ایرنا نیز به نقل از یک منبع آگاه که ظاهرا از مسئولان دانشگاه شریف است، نوشت: «همه دانشجویانی که در تجمعات دانشجویی دستگیر شده بودند، آزاد شدند. دانشگاه پیگیر آزادی تعداد چهار نفر هم از دانشجویان شریف که در تجمعات غیردانشجویی در تهران و شهرستان دستگیر شدهاند، هست.» این منبع آگاه همچنین گفته است:«پرونده بخشی از دانشجویان که تعهد داده یا با وثیقه آزاد شدهاند، باز است و باید منتظر اقدام قضایی بعدی بمانند و به طور کلی وضعیت آنها بستگی به تصمیم بعدی مقامات دارد. البته افرادی که با وثیقه آزاد شدهاند، محدود هستند. ولی آنها که بدون وثیقه آزاد شدهاند، مشکلی ندارند.» به گفته این منبع آگاه: «دانشگاه شریف اقدام به تشکیل یک کمیته حقیقت‌یاب کرده است تا هم اصل قضیه و واقعیت‌ها را روشن کند و هم مسببان این رخداد و خطاها از سوی دانشجویان و افراد بیرون دانشگاه را بررسی کند. در این کمیته حتما هتاکی‌های دانشجویان نیز در چارچوب قوانین دانشگاه بررسی و پیگیری میشود. ما دو مورد دانشجوی حبس ابد از قبل داریم که حتی برای تحصیل آنها هم اقدام کرده‌ایم، زیرا ادامه تحصیل دانشجویان برای دانشگاه مهم است.» این مقام آگاه اضافه کرده است:«برخی دانشجویان بدون اینکه هیچ جرمی داشته باشند، بازداشت شدند، مثلا دانشجوی ورودی جدید که کلاس فیزیک داشته و از دانشگاه آمده بیرون، دستگیر شده است. اینگونه افراد مقصر نبودند و اصلا در تحصن حضور نداشتند. متاسفانه در اینگونه حوادث تر وخشک با هم می‌سوزند. نیروهای امنیتی که با در دست داشتن عکس دنبال لیدرها (سردسته‌ها) بودند، در این میان تعدادی از دانشجویان را هم بازداشت کردند یا استادانی که زنجیره انسانی تشکیل داده بودند برای اینکه این دانشجویان رد بشوند و اذیت نشوند، کتک خوردند یا با باتوم و تفنگ ساچمه‌ای به آنها حمله شد. به همین دلیل باید از این افراد دلجویی شود.»
