اختلاف بر سر ماندن و رفتن

چالش دو جریان فکری بر سر موضوع مهاجرت:

اختلاف بر سر ماندن و رفتن است. چرا باید در کشور ماند؟ چرا آنها که رفته‌اند، باز نمی‌گردند و رتبه کشور را در بازنگشتن مهاجران بالا برده‌اند؟ چرا میل به پناهجویی افزایش یافته و چرا مشارکت اقتصادی فقط 40درصد است؟ دیروز در نشست «بررسی آینده جمعیتی ایران با نگاهی به روند مهاجرت ایرانیان» که از سوی سایت خبری «تجارت نیوز» در رصدخانه مهاجرت ایرانیان در دانشگاه شریف برگزار شد، بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران، سیمین کاظمی، جامعه‌شناس و محمدحسن قدیری ابیانه، مدیر انجمن نخبگان جهان اسلام حضور داشتند و مرضیه محمودی، سردبیر تجارت نیوز پرسش‌های مهاجرتی مطرح کرد. نکته قابل‌توجه در این نشست، اختلاف‌نظری بود که میان کارشناسان حاضر در جلسه بر سر موضوع دلایل مهاجرت و بازنگشتن جوانان به کشور ایجاد شد. مدیر انجمن نخبگان جهان اسلام به‌عنوان یکی از چهره‌های اصولگرا، با دفاع از فیلترینگ و کندی اینترنت، همچنین رواج اینترانت، مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور را به دلیل زیاده‌خواهی‌های اقتصادی توصیف و اعلام کرد، بهتر است برای پرورش پزشکان وفادارتر به کشور، سهمیه فرزندان شهید و ایثارگران برای ورود به رشته‌های پزشکی افزایش یابد. اظهارات این چهره اصولگرا که به‌گفته خود، سال‌ها سفیر ایران در استرالیا بوده و کشورهای زیادی را از نزدیک دیده، منجر به ایجاد تنش در این نشست شد و درنهایت با بازخواست تعدادی از حاضران در جلسه و سوال‌وجواب درباره تعریف آنها از به‌خطر افتادن امنیت ملی کشور و جاسوس خواندن تعدادی از بازداشتی‌های اعتراضات اخیر ، تمام شد.

ثبت بالاترین درخواست پناهجویی در انگلستان

سردبیر تجارت نیوز از بهرام صلواتی پرسید، آیا مهاجرت به مرحله هشدار رسیده است؟ و صلواتی پاسخ داد: «در سالنامه مهاجرتی ایران 1401، آخرین آمار کمی‌وکیفی درباره وضعیت مهاجرت منتشر شد. نکته اصلی این است که ما در فراز مهاجرتی قرار داریم، شواهد کمی‌وکیفی زیادی نشان می‌دهد بعد از هشت‌سال وارد تراز 66هزار نفر در مهاجرفرستی شده‌ایم که این عدد قبلا بالای 50هزار نفر بود. این عدد نشان‌دهنده سرعت افزایش مهاجرت دانشجو به خارج از کشور است. همه اینها در شرایطی است که نظام آماری ما خیلی به‌روز نیست و این امکان که تعداد دقیق دانشجوی خارج از کشور چقدر است، وجود ندارد. اخیرا یکی از مسئولان اعلام کرده بود، تعداد خروج نخبگان را نداریم اما نگرانی هم در این زمینه نداریم. این حرف‌ها با هم تناقض دارد.» براساس اعلام او، در بخش مهاجرت ایرانیان در سال 2010 تا 2021، 86هزار ویزا یا اجازه اقامت غیرتوریستی صادر شده است. این عدد در 12سال اخیر، به‌طور متوسط 16هزار ویزای تحصیلی و 12هزار ویزای اقامتی و کاری برای مقاصد آمریکا، استرالیا، کانادا و انگلستان بود. همچنین دو هزار ویزای استارت‌آپی فقط برای کانادا و انگلستان در سه‌سال اخیر برای ایرانیان صادر شده است. نکته اینجاست که پناهجویی ایرانیان در سال 2021 هم افزایش 35درصدی داشته، درحالی‌که میانگین پناهجویی در دنیا 30درصد است. مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در توضیح بیشتر گفت: «در سال 2021 میزان درخواست پناهجویی جدید، 20هزار و 500بود که ایران را در رتبه نخست ثبت پناهجویی در انگلستان قرار داد. به استناد آمارها، بالاترین نرخ پناهجویی در این کشور در سال 2021، متعلق به ایران بود.» او با اعلام اینکه میانگین نرخ رشد جمعیت دانشجویان بین‌المللی در خارج از کشور پس از 10سال، دوباره بالاتر از میانگین جهانی شده است، اعلام کرد: «در سایر حوزه‌ها هم شاهد افزایش در مهاجرت‌ها هستیم. نکته کلیدی اما این است که دنیا به‌سمت افزایش جمعیت و پیری به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته، پیش می‌رود و نیاز به جذب نیروی‌جوان برای کار دارد که بتواند با تغییرات تکنولوژی همسان باشد. مسئله مهم اینجاست که هرچقدر جمعیت کشور ما افزایش پیدا کند، سبد جهانی مهاجرت هم اضافه می‌شود.» سوال دیگر درباره سهم گروه‌های مختلف در مهاجرت‌هاست، مدیررصدخانه مهاجرت ایران دراین‌باره گفت، آمار دقیقی وجود ندارد اما به استناد آمارهای جمع‌آوری شده، در میان دانشجویان و فارغ‌التحصیلان، پرستاران، پزشکان، فعالان کسب‌و‌کارها، همچنین دانشجویان بین‌المللی داخل کشور، میل مهاجرت بالای 60درصد و به‌طور خاص برای کادر درمان 54درصد بوده است. با این حال او تاکید کرد، آمار واقعی خروج از کشور را اداره گذرنامه باید اعلام کند: «همین که 323هزار نفر درخواست آزادسازی مدرک داشته‌اند، نشان می‌دهد زمینه‌های اولیه مهاجرت در حال انجام است. بااین‌حال هنوز عدد دقیق مهاجرت گروه‌هایی مثل کشاورزان و صنعتگران، اساتید دانشگاه و حتی پزشکان تولید نشده است و فکر نمی‌کنم اراده‌ای برای جمع‌آوری این آمار وجود داشته باشد.»

8عامل اصلی مهاجرت

در ادامه این نشست مجری برنامه از سیمین کاظمی، جامعه‌شناس درباره اینکه چه عواملی منجر به افزایش میل به مهاجرت و پایین آمدن میزان تمایل برای بازگشت به کشور است، پرسید. این جامعه‌شناس برای توضیح این موضوع جزئیات پژوهشی که درباره مهاجرت کادر درمان انجام داده را تشریح کرد. براساس اعلام او، این پژوهش که از اینترن‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به‌صورت مصاحبه انجام شد، نشان داد مهاجرت این گروه‌، هشت‌عامل اصلی دارد؛ شرایط نامناسب تحصیل و شغل، تنزل جایگاه و منزلت اجتماعی پزشکان و سایر اعضای کادر درمان، فقدان تعادل بین کار و زندگی در ایران، فقدان انگیزه و تاثیرپذیری از دیگران، شرایط عمومی کشور از نظر وضعیت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و از همه اینها مهم‌تر مقایسه وضعیت ایران با کشورهای مقصد. او درباره شرایط تحصیل دانشجویان علوم پزشکی در ایران توضیح بیشتری داد: «دانشجویان رشته‌های پزشکی اعلام می‌کنند، کیفیت آموزشی‌نامطلوب است و سلسه‌مراتب در بیمارستان‌ها برای آنها قابل‌تحمل نیست. درس‌خواندن در دوره رزیدنتی در ایران به مرحله دشواری در تحصیل تبدیل شده، دانشجویان در طول دوره‌های تحصیل با مشکل معیشت مواجه‌اند. کشیک‌های طولانی، استرس‌های زیاد، خبرهایی که درباره خودکشی رزیدنت‌ها می‌آید و...، آنها را تحت‌فشار روانی قرار می‌دهد و درنهایت منجر می‌شود برخی از این افراد از تحصیل انصراف دهند.» او ادامه داد:« در ایران گفته می‌شود پزشکان جزو گروه‌های مرفه‌اند، اما این مسئله فقط برای یک اقلیت است که سهامدار بیمارستان هستند. درحالی‌که پزشکان عمومی در سطح پایینی از درآمد قرار دارند، مخصوصا آنها که برای بخش دولتی کار می‌کنند. بسیاری از پزشکان در مناطق محروم کار می‌کنند و همواره از تاخیر در پرداخت حقوق‌شان گلایه دارند. بخش زیادی از آنها از بیمه طلب دارند. موضوع دیگر مربوط می‌شود به پزشکان طرحی. عمده مشکل آنها امنیت جانی است. آنها می‌گویند در مناطق دوردست، احساس امنیت ندارند. آنجا رفاه وجود ندارند و آنها با تبعید خودخواسته مواجه‌اند.» براساس اعلام این جامعه‌شناس و به‌استناد پژوهش انجام‌شده، بیشتر پزشکان دنبال پیدا کردن شغل در شهرهای بزرگ‌اند، به همین دلیل فرصت شغلی در این مناطق برای‌شان کم است، آنها به‌جای رفتن به مناطق دوردست، ترجیح می‌دهند به کشورهای پیشرفته مهاجرت کنند و آنجا فعال شوند. این پژوهشگر در ادامه به خشونت کلامی و فیزیکی در میان کادر درمان اشاره کرد. براساس اعلام کاظمی، بیش از 80درصد پزشکان تجربه خشونت کلامی داشتند و نزدیک 20درصد، تجربه خشونت فیزیکی. این اعداد برای پرستاران خیلی بیشتر است، 100درصد آنها خشونت کلامی را تجربه کرده‌اند و بخشی سطح بالاتری از خشونت فیزیکی. او گفت، ناامیدی از آینده در میان این گروه وجود دارد. آنها آینده را مبهم می‌بینند و می‌گویند، با گذشت زمان وضعیت نابسامان‌تر می‌شود و امیدی به اصلاح ندارند. او در پاسخ به این سوال که عوامل مهاجرت برای سایر گروه‌ها چیست هم پاسخ داد: «بسیاری از این عوامل برای گروه‌های دیگر هم وجود دارد و فقدان‌امید به اصلاح، یکی از عمده‌ترین آنهاست که قطعا در ماه‌های اخیر این مسئله تشدید شده است.»

تعداد فرزندان خارج از کشور مسئولان اعلام شود

در همین‌جا اما محمدحسن قدیری ابیانه، مدیر انجمن نخبگان جهان اسلام پرسشی خطاب به کاظمی مطرح کرد. او پرسید، وضعیت مهاجرت پزشکانی که سهمیه شهید داشتند، به چه‌صورت بود؟ کاظمی تاکید کرد، آماری در این زمینه ندارد. با این حال قدیری گفت: «به‌نظر می‌رسد میزان وفاداری فرزندان شهدا و ایثارگران به آرمان انقلاب بیشتر است، بنابراین اگر سهمیه آنها را در رشته پزشکی بالا ببریم، ماندگاری بیشتری در کشور دارند.» در همین‌جا اما بحث دیگری شکل گرفت، کاظمی از او خواست آماری در این زمینه ارائه دهد و قدیری اعلام کرد که آماری ندارد. بااین‌حال کاظمی تاکید کرد: «کسانی که از امتیازاتی مانند سهمیه برخوردارند، مورد حمایت‌های ویژه‌ای هم قرار می‌گیرند و احتمالا مشکلات معیشتی برای آنها کمتر است.» در ادامه صلواتی هم توضیحاتی اضافه کرد و گفت: «شاید اگر تعداد فرزندان مسئولان که در خارج از کشور به‌سر می‌برند اعلام شود، به شاخص بهتری برسیم. اگر بخواهیم با این فرض که هرکسی از سهمیه‌ای استفاده کند میزان ماندگاری‌اش هم بیشتر است، باید با آمار صحبت کنیم. اینکه چه تعداد از فرزندان مسئولان در خارج از کشور به‌سر می‌برند، در اختیار نهادهای خاص است. این اعداد حساس است و می‌تواند نشانگر بسیاری از مسائل اجتماعی در کشور باشد. اتفاقا باید این مطالبه پررنگ شود که تعداد فرزندان مسئولان در خارج از کشور چقدر است و اگر آنها در ایران هستند، مشغول به چه‌کاری‌اند؟ تا زمانی که آماری نداشته باشیم، نمی‌توانیم تحلیلی هم ارائه دهیم. این بحث جدی است وقتی اعلام می‌شود، سهمیه‌ فرزندان شهدا در رشته‌های پزشکی را بالا ببریم تا مهاجرت در این گروه کمتر شود، به اثرات مخرب آن که مورد تاکید است، بی‌توجهی شده است.»

کپرنشینی 20 نفر برای فارغ‌التحصیلی هر دانشجو

سردبیر سایت خبری تجارت نیوز این‌بار قدیری را به‌طور مستقیم خطاب قرار داد و با این توضیح که آمار مهاجرت در میان کارآفرینان بالا رفته و بخش زیادی از آنها فقط برای دستیابی به اینترنت به ترکیه می‌روند، از او خواست درباره راه‌های نگهداری از نخبگان توضیح دهد. اما قدیری این‌بار بحث دیگری را مطرح کرد که با واکنش‌های زیادی ازسوی حاضران در این نشست و کارشناسان اصلی همراه شد: «متاسفانه در کشور تصورات اشتباهی از اقتصاد وجود دارد، مثلا در بودجه امسال پیش‌بینی شده روزانه یک‌میلیون و 400هزار بشکه صادر شود -یعنی برای هر ایرانی ماهانه کمتر از نصف یک‌بشکه- که البته این اتفاق نیفتاد. در ردیف بودجه برای صادرات نفت، میعانات گازی و هر درآمد دیگر، برای هر ایرانی 350هزار تومان پیش‌بینی‌شده که محقق نشد. اما اگر از هر ایرانی بپرسیم چقدر صادرات نفت داریم، تصورشان ده‌ها و صدها میلیون تومان است. تصور آنها این است که با این درآمدها، می‌توان تمام نیازها را برآورده کرد. نه‌تنها مردم که مسئولان هم چنین تصوری دارند. در‌حالی‌که کشور توان اقتصادی ندارد. به‌همین‌دلیل مردم وقتی شرایط را حتی با کشورهای همسایه مقایسه می‌کنند، احساس تبعیض می‌کنند و می‌گویند نظام اقتصادی فاسد است.» او ادامه داد: «مردم حقوق کشورها را مقایسه کرده و از هزینه‌ها غفلت می‌کنند. مردم کشورهای دیگر بسیار قانع زندگی می‌کنند. زن و مرد سال‌ها با هم کار می‌کنند. درحالی‌که مردم ایران منتظرند حکومت کاری برای‌شان انجام دهد. بودجه دانشگاه شریف با 10هزار و 200دانشجو، 684میلیارد تومان است؛ یعنی سرانه هرسال 67میلیون تومان است. همین عدد نشان می‌دهد، برای تامین هزینه هر دانشجو، دولت سهم 20نفر از نفت را گرفته و خرج یک‌دانشجو کرده است، اما دانشجو پس از فارغ‌التحصیلی طلبکار است، او فراموش کرده که 20نفر برای دانشجو شدن او کپرنشین شده‌اند!»

چرا مهاجران بر نمی‌گردند؟

در همین‌جا سردبیر سایت تجارت نیوز اعلام کرد، دولت برای این دانشجو چه اقدامی کرده؟ ایجاد شغل، وظیفه دولت است اما قدیری پاسخ داد که این تصور اشتباه است. باید بخش‌خصوصی هم فعال شود. او در ادامه درباره علت مهاجرت‌ها از کشور مثال‌های شخصی از اقوام‌شان آورد و در ادامه به‌استناد همین مثال‌ها توضیح داد: «مردم سرابی از مهاجرت دارند. در رسانه‌ها فقط از مهاجران موفق صحبت می‌شود، از آنهایی که زندگی‌شان را فروخته‌اند و موفق نشده‌اند و روی‌شان نمی‌شود برگردند.» او در پاسخ به این سوال که دلیل بازنگشتن مهاجران چیست، باردیگر پاسخ‌اش را تکرار کرد: «روی‌شان نمی‌شود برگردند.» و ادامه داد: «تصور مردم از زندگی در اروپا غیرواقعی است. آنها در خانه‌های 30متری، در بدترین و سخت‌ترین شرایط زندگی می‌کنند. من سفیر استرالیا بودم، دندانپزشک مهاجر، راننده‌تاکسی شده بود.» قدیری در پاسخ به این سوال که کشور چه اقداماتی انجام داده تا افراد مهاجرت نکنند، گفت: «ما نشسته‌ایم حکومت برای‌مان کاری کند. درحالی‌که دولت حتی نمی‌تواند حقوق کارمندانش را بدهد. 5/8میلیون‌نفر حقوق‌بگیرند. با افزایش سن امیدبه‌زندگی، کشورهای انگلستان و آلمان سن بازنشستگی را به 67سال رسانده‌اند و در آمریکا به 67سال و 8ماه. در ایران سن امیدبه‌زندگی 76سال است اما فرد با 30سال بیمه می‌تواند بازنشسته شود. دولت می‌خواست سن بازنشستگی که 60سال است را دو سال بیشتر کند که مجلس مخالفت کرد. من می‌گویم، سن بازنشستگی باید به 65سال برسد.» او با اعلام اینکه در ایران چهارمیلیون شاغل و 5/4میلیون بازنشسته وجود دارد، گفت: «امسال 200هزار میلیارد تومان به صندوق بازنشستگی کمک شد که برای سال دیگر این بودجه باید به 300هزار میلیارد تومان برسد؛ درحالی‌که دولت پول ندارد. تصور نادرست درباره درآمدها، منجر به ناامیدی و نارضایتی شده است. در حال حاضر کشور با مازاد نیرو مواجه شده است.»

مشارکت اقتصادی 40درصدی، فاجعه‌ است

در ادامه مدیر رصدخانه مهاجرت ایران اعلام کرد، اگر با مازاد نیرو مواجه‌ایم، چرا دنبال افزایش جمعیت هستند؟ قدیری اما پاسخ داد، اگر قرار بود به اتکای منابع طبیعی هزینه داشته باشیم، 10میلیون نفر هم زیاد بود. ژاپن یک‌چهارم ما وسعت دارد، 50میلیون نفر بیشتر از ما جمعیت دارد اما برای افزایش جمعیت مشوق گذاشته است. تفاوت ما با آنها در این است که آنها نیروی کارکن تربیت می‌کنند، ما مطالبه‌گر.» او در ادامه با اشاره به شرایط نامناسب کشورهای اروپایی تاکید کرد، 90درصد کسانی که مهاجرت می‌کنند، پشیمان می‌شوند اما برنمی‌گردند. در ادامه این نشست، صلواتی از نحوه پاسخگویی قدیری انتقاد کرد و گفت: «نباید از وضع موجود دفاع یا نقد کورکورانه کرد. نمی‌توان بحث را به مثال‌های شخصی محدود کرد. آمارها نشان می‌دهد، ما چهارمین کشور دانشجوی دکترا فرست به آمریکا هستیم و اولین کشوری هستیم که نرخ ماندگاری در آمریکا دارد.» به‌گفته او، نرخ مشارکت اقتصادی در ایران 40درصد است، یعنی از 85میلیون نفر جمعیت، 63میلیون نفر در سن کار قرار دارند که 40درصدشان می‌توانند کار کنند: «ما باید به سمت بهره‌وری نیروی انسانی برویم. اما برای آنها چه کرده‌ایم؟ هیچ کاری. مسئله مهاجرت این است که برنامه منسجمی برای به‌کارگیری سرمایه انسانی برای حالا و آینده نداریم. افراد چشم‌انداز روشنی برای کشور خود نمی‌بینند. آینده کشور برای‌شان مبهم است. همین آماری که برای مهاجرت کادر درمان ازسوی خانم کاظمی مطرح شد، برای استارت‌آپ‌ها و سایر مشاغل هم صدق می‌کند. بیشتر از این چیزی نمی‌گویم که متهم به سیاه‌نمایی نشوم.» به‌گفته او، چالش اصلی کشور، خشکسالی، ازدیاد مصرف انرژی، حاشیه‌نشینی، آلودگی محیط‌زیست، شهرنشینی نامتوازن و نبود تعادل بین کار و زندگی است. نکته اینجاست که منابع‌طبیعی دیگر تعیین‌کننده آینده و خوشبختی افراد نیست: «صحبت از افزایش جمعیت می‌شود، هم‌اکنون در دنیا 25 تا 30سال زمان برای اینکه مشکلات رفع و رجوع شوند، زیاد است. در کشورهای دیگر تلاش می‌کنند ظرفیت به‌کارگیری نیروی انسانی را در لحظه بالا ببرند. ما باید چه کنیم؟ باید افراد را براساس شایستگی‌ها سر کار بگذاریم و بگوییم اگر کار کنند، درآمد بالاتری خواهند داشت، جایگاه کاری بالاتری پیدا می‌کنند و درنهایت این اقدامات منجر به ماندگاری آنها در کشورشان می‌شود. آمار مشارکت اقتصادی 40درصدی فاجعه است.» در همین‌جا قدیری واکنش نشان داد: «دلیل آن این است که افراد کار نمی‌کنند.» اما صلواتی پاسخ داد: «زمانی‌که اینترنت محدود می‌شود، ظرفیت‌ها محدود می‌شود و دیگر نمی‌توان انتظار مشارکت اقتصادی بالا را داشت.» به‌گفته او، در شاخص رقابت‌پذیری جهانی، بیشترین افت کشور در نگهداشت سرمایه انسانی است: «ما ظرفیت سرمایه انسانی را از دست می‌دهیم. نمی‌توان 25سال صبر کرد تا فرد وارد بازار کار شود. دنیا به‌سمت جذب نیروی‌کار جوان رفته است. نیروی‌ مولد تبدیل به نیروی غیرمولد شده و در آن‌طرف مرزها، دنبال کار می‌گردد. باید این سوال پرسیده شود که برای پنج‌سال آینده چه وضعیتی برای نیروی‌انسانی تبیین شده است؟ تمام شاخص‌های ما گذشته‌نگر است. با وضعیت فعلی نمی‌توان به آینده مطلوب رسید. کشورهای دنیا با باز کردن تکنولوژی و تحول در صنعت و حوزه اقتصاد اجتماعی، در تلاش هستند تا از سرمایه انسانی خود استفاده کنند و تقاضا را بالا ببرند. اگر بدانیم آینده خوبی در انتظار فرزندان‌مان است، همه دنبال فرزندآوری می‌رویم.»

اینکه نفت فروخته نمی‌شود تقصیر ماست؟

در ادامه این نشست سردبیر سایت تجارت‌نیوز از کاظمی (جامعه‌شناس) پرسید، چرا میل به بازگشت مهاجران ایرانی کمتر از یک‌درصد است؟ کاظمی اما در ابتدا ترجیح داد به بخشی از صحبت‌های قدیری پاسخ دهد. او با انتقاد از صحبت‌های رئیس انجمن نخبگان جهان اسلام گفت: «حرف‌های او، نماینده یک‌تفکر است، رویکرد او به مسائل اجتماعی بسیار جالب و البته مخرب است. متاسفانه این رویکرد فکری او و همفکران، همچنین مبرا دانستن نظام سیاسی از هر مشکلی، عموما ساده‌انگارانه و مبتنی بر توطئه است. وقتی تمام مشکلات را به گردن کنشگران اجتماعی که نیروهای خلاقی‌اند، دیگر احساس نیاز به اصلاحات پیدا نمی‌کنند. این نگاه به‌شدت مخرب است. او در دفاع از دولت می‌گوید، برآورده‌ کردن نیازهای مردم، وظیفه دولت نیست. درحالی‌که براساس اصل‌های 29 و 30 قانون اساسی، آموزش و درمان باید رایگان باشد. ما در آذرماه بالاترین میزان تورم در حوزه بهداشت و درمان را داشتیم، تا جایی که طبقه متوسط برای گرفتن خدمات درمانی، فقیر می‌شوند.» او درباره صحبت‌های قدیری درمورد درآمدهای نفتی و بی‌پولی دولت گفت: « اینکه نفت به فروش نمی‌رسد، تقصیر ماست؟ آیا سیاست‌های کلان را ما تعیین می‌کنیم؟ چرا از خودتان سلب‌مسئولیت می‌کنید؟ مدیریت دست شماست. چرا می‌گویید برای فارغ‌التحصیل شدن یک دانشجو 20نفر کپرنشین می‌شوند، چرا احساس‌گناه تولید می‌کنید؟ چرا اصلا باید کپرنشین وجود داشته باشد؟ چرا دانشجوی سیستان‌وبلوچستانی حق آموزش ندارد. نمی‌توان گفت دولت وظیفه‌ای ندارد.»

مهاجرت‌ها آگاهانه است

کاظمی در ادامه درباره دلیل بازنگشتن مهاجران هم توضیح داد: «افراد، آگاهانه مهاجرت می‌کنند. از مشکلات کشورهای دیگر آگاهند. او می‌داند اگر به کشور بازگردد، چیزی تغییر نمی‌کند. هرروز ارزش پول‌ملی، کم می‌شود. وقتی قرار نیست هیچ مسئله‌ای حل شود، چرا باید شرایط آنجا را رها کنند و به کشور بازگردند. ما جامعه بحرانی هستیم، هرکسی که رفت، خود را از این شرایط نجات داده است.» در ادامه این نشست، قدیری هم توضیح‌هایی اضافه کرد. او گفت، دانشجو به‌جای اینکه بگوید دولت برای حل‌مشکلات چه کرده، بپرسد که خودش چه‌کاری کرده است؟ او در پاسخ به سوال حاضران در این نشست درباره محدودیت‌های پیش‌روی اشتغال و کارآفرینی مانند محدودیت دسترسی به اینترنت گفت: «وقتی در مقاطعی از اینترنت برای برهم زدن امنیت کشور استفاده می‌شود، یا تلگرام برای عملیات جاسوسی به‌کار گرفته می‌شود، باید هم قطع شود. بررسی شده که 95درصد استفاده از شبکه‌های اجتماعی، برای کارهای غیرضروری است. سیاست نظام این است که اینترانت را تقویت کند، اینترنت داخلی مانع دسترسی به اینترنت خارجی نیست. در کشور پلتفرم‌های روبیکا، بله، ایتا و... فعال است، مردم از اینها استفاده و تقویت‌شان کنند.» یکی از حاضران در این نشست اعلام کرد، شاید مردم دل‌شان نمی‌خواهد از این پلتفرم‌ها استفاده کنند که قدیری پاسخ داد: «باید بخواهند.»