یک توافق و چند سناریو

از معامله اخیر درباره آزادی مشروط بخشی از منابع ارزی ایران در بانک‌های خارجی، در برابر آزادی چند نفر از زندانیان دوتابعیتی چه نتیجه‌ای می‌توان گرفت؟ اگر این اقدام گامی به سوی حل‌وفصل روابط خارجی و حل مشکلات باشد، قطعاً گامی مفید و رو به جلو است و باید از آن حمایت کرد. اگر این پنجره‌ای است که به روی مذاکرات باز شده است و باید آن را همچنان باز نگه داشت، مورد حمایت است. ولی اگر این توافق فقط یک اتفاق موقتی و برای آزادی منابع مالی ایران است، آن هم آزادی‌ای مشروط که فقط بتوان برخی کالاها را خرید، این سیاست مفید نیست و به زیان ایران است و نشانه‌ای از حل نشدن و تداوم وضعیتی است که به وضع کنونی منجر شده است.

گرچه قصد نداریم که سرکوفت بزنیم، ولی فرصت کاری که ایران در سه سال پیش می‌توانست انجام دهد و در یک چارچوب کلی تمامی پول‌های خود را بگیرد و نقل و انتقال آن هم آزاد باشد و در ادامه هم نگران مشکلی نباشد را به دلیل درک نادرست از شرایط، از دست دادند تا در برابر آزادی چند شهروند ایرانی و البته دوتابعیتی و به‌صورت مشروط این منابع مالی محدود را آزاد کردند. این نشانه‌ای است از ناتوانی در شناخت و نیز حل‌وفصل مسائل بین‌المللی. این حکایت از درک نادرست کارگزاران و برنامه‌ریزان سیاست خارجی دارد. پرونده ویژه شماره امروز روزنامه هم‌میهن از نارسایی و درک نادرست سیاستگذاران ایرانی از ماهیت روابط بین‌الملل این گزاره را اثبات می‌کند. ادامه این روند قطعاً ما را با مشکلات بیشتری مواجه خواهد کرد. پرداختن به چنین موضوعات جزیی جز اتلاف وقت نتیجه دیگری ندارد. همچنان که در ماجرای عربستان و بهبود روابط َبا آنها، شاهد هیچ تحول جدی نشدیم، فقط از بحران روابط دوجانبه اندکی کاسته شد و ابزارهای سیاسی ایران در لبنان، سوریه و یمن و خلیج‌فارس و عراق کُند شدند. اینها ابزارهایی بودند که طبعاً در جریان مذاکرات پس از برجام برای سیاست منطقه‌ای ایران کاربرد داشتند تا به یک تفاهم کامل و جامع درباره منطقه و برجام برسیم. آنچه به نام «برجام ۲» نامیده می‌شد و از سوی مخالفان برجام به شدت محکوم شد، اکنون به ثمن‌بخس از دست داده شده است. ۶ میلیارد دلار هیچ گره مهمی از کشور را باز نمی‌کند، کشوری که به قول وزیر نفت آن فقط به ۲۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز نیاز دارد؛ ۶ میلیارد دلار هیچ دردی از آن را درمان نمی‌کند. آنچه ده‌ها برابر از این ۶ میلیارد دلار مهمتر است، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری برای حضور سرمایه‌گذاران در ایران است که اکنون در قعر جدول هستیم. بنابراین امیدواریم که آقایان این اتفاق را دستاورد نکنند، زیرا مشکل ایران را حل نخواهد کرد؛ پیچیده‌تر هم می‌کند.