دامنه وسیع مداخلات قیمتی
آخرین خبرهای اقتصادی ایران و دنیا
برزین جعفرتاش، تحلیلگر حوزه صنعت:
از گفته طرفداران طرح تفکیک این‌طور به نظر می‌رسد که احیای وزارت بازرگانی با هدف کنترل قیمتی و تنظیم بازار در دستور کار سیاستگذار قرار گرفته است. برزین جعفرتاش، کارشناس سیاست صنعتی مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه معتقد است تشکیل دوباره این وزارتخانه می‌تواند تا حدودی حمایت از تولید را در اولویت قرار دهد.در حال حاضر نشانه‌های جدی برای تشکیل دوباره وزارت بازرگانی وجود دارد و به نظر می‌رسد مجلس و دولت در این زمینه تا حدودی با یکدیگر همسو هستند. در صورتی که وزارت بازرگانی تشکیل شود، به اعتقاد شما این وزارتخانه قرار است در حوزه تجارت داخلی و خارجی چه تغییر و تحولی ایجاد کند؟
ابتدا اجازه دهید استدلال اصلی طرفداران تفکیک را توضیح دهیم. آن‌ها معتقدند که در شرایط فعلی تمام تمرکز وزارت صنعت، معدن و تجارت پرداختن به مسائلی از قبیل کنترل قیمتی و تنظیم بازار است که این مسئله باعث شده وزارت صمت وقت و انرژی کافی برای حمایت از تولید نداشته باشد. استدلال‌شان این است که اگر وظیفه تنظیم بازاری و قیمت‌گذاری به وزارت بازرگانی محول شود و یک وزیر متولی آن بخش شود، وزیر صنعت فرصت تمرکز بر فعالیت اصلی خود یعنی حمایت از تولید را پیدا می‌کند. از این جهت استدلال این افراد قابل فهم است. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که مسائل قیمت‌گذاری و مداخله یک مطالبه فراوزارتخانه‌ای است. یعنی کل حاکمیت، دولت و جامعه می‌خواهند این مداخلات ضدتولیدی اتفاق بیفتد. ممکن است با تفکیک مقداری اوضاع بهتر شود. ولی اصل مساله در جای خود باقی خواهد ماند. آیا مثلا اگر تفکیک اتفاق بیفتد دیگر قیمت‌گذاری خودرو یا لوازم خانگی یا محصولات خوراکی را نخواهیم داشت؟ بنابراین تکفیک شاید تا حدی بخشی از مشکل را حل کند اما مساله کلان‌تر به دو رویکرد تنظیم بازاری و حمایت از تولید برمی‌گردد که همیشه در تضاد با هم بوده و البته همواره رویکرد تنظیم بازاری طرفداران بیشتری داشته است.
مسئولان دولت سیزدهم اعلام کردند که تشکیل دوباره وزارت بازرگانی با هدف کنترل قیمت‌ها و تجمیع ابزارهای نظارتی در دستور کار قرار می‌گیرد. به نظر شما وزارت بازرگانی احتمالی چه جایگاهی برای تجارت خارجی و توسعه صادرات در نظر می‌گیرد؟
بعید می‌دانم دغدغه کسانی که تشکیل وزارت بازرگانی را مطرح می‌کنند بحث تجارت خارجی یا توسعه صادرات باشد. دغدغه این دوستان همانطور که شما اشاره کردید مداخلات قیمتی و تنظیم بازاری است و برای این وظیفه دنبال وزیر جدید هستند. البته تا الان هم ادغامی شکل نگرفته است، الان هر دو وزارتخانه تفکیک‌شده هستند که زیر نظر یک وزیر هستند. بعید به نظر می‌رسد که در مباحث توسعه صادرات قرار باشد اتفاق خاصی بیفتد.
اینکه اشاره کردید دو وزارتخانه در حال حاضر جدا از هم کار می‌کنند و تکفیک‌شده هستند، منظورتان به لحاظ ساختاری و سازمانی است؟
بیشتر از نظر عملکردی جدا هستند. از نظر ساختاری جدیدا هم عوض شده است. البته خود این یک مسئله است که چرا اگر قرار بوده تکفیک انجام شود، چند ماه پیش در وزارت صمت یک ساختاردهی دوباره ایجاد شد تا بخش‌های بازرگانی و تولید با هم دوباره تفکیک شوند. آقای فاطمی‌امین هم کلی تبلیغات کردند که یک بازطراحی در وزارتخانه انجام دادند اما به دو - سه ماه نرسید که بحث تفکیک را پیش آوردند. این هم خودش یک تناقض است. در اینکه بخش تجارت باید در خدمت تولید باشد شکی نیست. یعنی در اینکه در اصل این دو باید ادغام شوند من هیچ شکی ندارم. اگر هم ادغام به خوبی شکل نگرفته باید برای ادغام و انسجام بیشتر آن تلاش کرد نه اینکه به سمت تفکیک حرکت کرد. حتی من معتقدم در مسیر کلی و درست، بخش صنعت و تجارت هم باید با وزارت اقتصاد برای تشکیل ابروزارتخانه اقتصاد ادغام شود تا سیاست‌های اقتصاد کلان با سیاست‌های تجاری و صنعتی هماهنگی بیشتری پیدا کنند. ولی در شرایط فعلی این ظرفیت وجود ندارد. به هر حال در مورد تفکیک بخش تجارت، ممکن است این تفکیک به عنوان یک مُسکن به حمایت از تولید کمک کند و سر وزیر صنعت خلوت‌تر شود؛ به لحاظ انتظاراتی که دولت برای تنظیم بازار از آن دارد و بتواند از بخش تولید حمایت کند. اما همانطور که عرض کردم مشکل در این سطح نیست و باید تصمیمات کلان‌تری در این رابطه و انتخاب بین تنظیم بازار و قیمت‌گذاری یا حمایت از تولید گرفته شود.
