یک وداع پرفروغ

درباره خاکسپاری آتیلا پسیانی

بدرقه هنرمندان، ورزشکاران و به‌طورکلی چهره‌ها و به زبان امروز، سلبریتی و آخرین وداع با آنان همواره یکی از شلوغ‌ترین شمایل خاکسپری‌ها را شکل داده است. در این میان برخی از آنان با بدرقه باشکوه‌تری همراه می‌شوند که خود به‌عنوان یک رخداد خبری یا آخرین خاطره‌سازی از آن چهره در حافظه‌ها و تاریخ‌ها ثبت می‌شود. اگر به حافظه تاریخی و تقویمی خود رجوع کنیم دست‌کم چند تشییع جنازه و مراسم خاکسپاری را به‌یاد می‌آوریم که ماندگار شدند و در ذهن‌ها و زبان‌ها ماندند. یکی از آنها یعنی تشییع پیکر «مرتضی پاشایی»، به یک پدیده اجتماعی تبدیل شد و پای جامعه‌شناسان و روانشناسان را به تحلیل آن باز کرد تا جایی که در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران همایشی برای تحلیل آن برگزار شد. همان جلسه‌ای که نام دکتر یوسف اباذری را به‌عنوان منتقد تند و تیز این اتفاق بر سر زبان‌ها انداخت و خود به یک رخداد دیگر تبدیل شد. آن تشییع جنازه و بدرقه چنان با حضور مردم همراه شد که ترافیک ناشی از آن، بخشی از رفت‌وآمد در قلب تهران را برای ساعاتی مختل کرد. تشییع جنازه یک چهره سرشناس به‌مثابه یک اتفاق اجتماعی قابل تحلیل است و حتی می‌تواند محکی باشد برای سنجش محبوبیت آن فرد در بین مردم و جامعه. چنانکه پیش‌ازانقلاب این اتفاق در تشییع پیکر غلامرضا تختی رخ داده بود؛ اتفاقی که در دی‌ماه سال ۴۶ رخ داد و هنوز پدران ما با شگفتی از حضور دردمندانه اقشار مختلف مردم در سوگ این پهلوان کشتی حرف می‌زنند. پیش از تختی هم البته مرگ ناگهانی «فروغ فرخزاد» را داشتیم که مراسم تشییع جنازه‌اش، محل حضور چهره‌های سرشناس ادبیات ایران بود که در آن دهه پررونق‌ترین عصر ادبی ایران را رقم زده بودند. مراسم تشییع غلامحسین بنان، چهره پرآوازه آواز ایرانی هم در خاطره‌ها مانده است. در اوج دوران جنگ، مرگ او بازتاب چندانی در رسانه‌ها نیافت اما حضور اکثر بزرگان فرهنگ کشور در مراسم تشییع او و آواز مشهور شجریان بر سر مزارش، در حافظه فرهنگی کشور ثبت شده است. گرچه مراسم تشییع پیکر خود استاد شجریان هم با وجود شیوع کرونا و محدودیت‌هایی که وجود داشت، یکی از ماندگارترین وداع‌های مردمی با یک هنرمند محبوب را رقم زد. در میان اهالی سینما، یکی از باشکوه‌ترین مراسم‌های تشییع مربوط به مراسم وداع با علی حاتمی، کارگردان نامدار آثار تاریخی بود که قریب ۳۰هزار نفر برای مراسم این مرد دوست‌داشتنی سینمای ایران جمع شدند تا یکی از به‌یادماندنی‌ترین وداع‌ها با اهالی هنر و سینما رقم بخورد. تشییع‌جنازه مرحوم «محمدعلی فردین» و زنده‌یاد «خسرو شکیبایی» را هم باید به این فهرست افزود که هردو از محبوب‌ترین بازیگران سینمای ایران در دو دوره تاریخی مختلف محسوب می‌شدند و مردم ارادت خود را به آنها با حضور گسترده در مراسم تشییع‌جنازه و خاکسپاری آنها نشان دادند. در میان چهره‌های ورزشی هم یکی از شلوغ‌ترین مراسم‌های تشییع‌جنازه، به وداع با «ناصر حجازی» اختصاص داشت که در آن دیگر رنگ‌ها رنگ باختند و هواداران پرسپولیس هم به‌ تشییع جنازه این دروازه‌بان بزرگ تیم استقلال آمدند. البته در این بین، برخی چهره‌های سرشناس و محبوب هم بودند که به‌دلایلی مراسم تشییع آنها کم‌فروغ و غریبانه بود، مثل مراسم خاکسپاری «حمیده خیرآبادی» و حتی مراسم تشییع «فردوس کاویانی» که یک‌هفته‌پیش برگزار شد و با اینکه او هم مثل آتیلا پسیانی محبوب بود و حتی با هم در تلویزیون با برنامه «محله برو بیا» به‌شهرت رسیدند، اما خیلی در سکوت و خلوت به خاک سپرده شد. بدیهی است که امروزه به‌واسطه شبکه‌های اجتماعی و بازتاب اخبار درگذشت چهره‌های معروف و روایت‌های متعدد از خاطراتی که آنها ساختند و اطلاع‌رسانی درباره زمان و مکان مراسم آنها، وداع با هنرمندان با جمعیت بیشتری همراه می‌شود اما برخی در این میان به‌دلیل فردی و اجتماعی بیش از دیگران مورد توجه همکاران و مردم قرار می‌گیرند و مراسم تشییع پیکر آنها به یک رخداد خبری تبدیل می‌شود. بدون شک مراسم وداع با زنده‌یاد «آتیلا پسیانی»، یکی از آنها بود که شاهد حضور طیف وسیعی از چهره‌های سینمایی، هنری و فرهنگی در آن بودیم که می‌تواند از منظرهای گوناگونی تحلیل شود اما آنچه در پس دلایل آن قابل تأمل است این است که رنج مشترک، می‌تواند موجب همدلی‌های زیبا شود.