سکانس خاکسپاری

گزارشی از مراسم وداع با داریوش مهرجویی و وحیده محمدی‌فر

از بامداد یکشنبه که خبر بهت‌آور قتل داریوش مهرجویی و وحیده محمدی‌فر منتشر شد تا چهارشنبه که مراسم تشییع و وداع و خاکسپاری برگزار شد، فاصله چهار روز نبود، بلکه بیش از پنج‌دهه از خاطراتی که او در تاریخ سینما ساخته بود به حافظه جمعی احضار شده بود تا با این رخداد تلخ و تراژدی هولناک گره بخورد و یک سوگ ملی سینمایی را رقم بزند. در این چند روز جهنمی که سه روز آن عزای عمومی سینماگران هم اعلام شده بود، با دو قصه موازی همراه شد. یکی مرور فیلم‌های مهرجویی و سکانس‌ها و دیالوگ‌هایش که انگار یک بازخوانی و تبارشناسی سینمای او بود که این‌بار با ارجاع به فاجعه‌ای که برای او رخ داده بود به خوانش آثار او دست می‌زدند. هنوز یک هفته از مراسم تشییع آتیلا پسیانی نگذشته بود که بار دیگر سینماگران دور هم گرد آمدند تا این‌بار غمی بزرگ‌تر را به سوگ بنشینند و بدرقه‌ای درناک را رقم بزنند. برخلاف مراسم خاکسپاری آتیلا پسیانی که با ازدحام و بی‌نظمی همراه بود، برای مراسم این دو هنرمند تدارک بهتری دیده شد و محدوده قطعه هنرمندان برای جلوگیری از ورود افراد غیرمرتبط، محصور شده بود. با وجود آنکه مراسم تشییع در مقابل تالار وحدت با حضور جمع زیادی از مردم که یک ساعت پیش از شروع مراسم در آنجا تجمع کرده بودند همراه بود، تعداد قابل توجهی نیز در قطعه هنرمندان بهشت زهرا و پیش از رسیدن پیکرها، در محل حاضر بودند. جالب اینکه بهروز افخمی با یک دوربین حرفه‌ای فیلمبرداری در این مراسم حضور داشت و به تصویربرداری از آن پرداخت و این احتمال وجود دارد که بخواهد درباره مرگ داریوش مهرجویی مستندی بسازد. اجرای مراسم را بهرام رادان برعهده داشت که شهرتش را با بازی در نقش «علی سنتوری»، وامدار مهرجویی بود. او در ابتدا از حاضران خواست به احترام ورود پیکر این فیلم‌ساز و همسرش، به‌پا خیزند.

کیمیایی: از رفتن مهرجویی حرف نمی‌زنم

بی‌شک یکی از مهمترین فیلمسازانی که نامش همواره در کنار داریوش مهرجویی تداعی می‌شود، مسعود کیمیایی است. آن دو با دو فیلم «گاو» و «قیصر» به جریان موج نوی سینمای ایران اعتبار بخشیدند و رفاقتی طولانی با هم داشتند. بدیهی بود که او با این اتفاق، بیش از همه به‌هم بریزد و عزادار شود. دو روز قبلش جواد طوسی، منتقد سینما در صفحه شخصی‌اش نوشته بود: «ساعت یک‌ونیم نیمه‌شب با صدای زنگ تلفن از خواب پریدم. مسعود کیمیایی درحالی‌که گریه امانش نمی‌داد، گفت خبر داری داریوش مهرجویی و همسرش به قتل رسیدند؟ نمی‌خواستم این خبر هولناک را باور کنم و می‌دانستم که چقدر او همکارِ هم‌نسلش را دوست داشت و برایش احترام فراوان قائل بود». مسعود کیمیایی به‌عنوان نخستین سخنران مراسم او که از شدت اندوه قادر به صحبت نبود، در صحبت‌های کوتاهی گفت: «هیچی نمی‌توانم بگویم. راجع به داریوش مهرجویی و رفتنش از این جهان حرف بزنم؟ غیرممکنه!».

فرمان‌آرا: درکجا زندگی می‌کنیم؟!

بهمن فرمان‌آرا ازجمله فیلمسازان هم‌نسل داریوش مهرجویی در مراسم بود که به‌عنوان یکی از سخنرانان مراسم با لحنی انتقادی گفت: «داریوش جان قرار نبود این ملاقات اینجا انجام شود. ما کجا زندگی می‌کنیم؟ یکی از بزرگترین هنرمندان این مملکت باید سلاخی شود؟» او در بخش دیگری از سخنانش گفت: «همان‌طور که مسعود کیمیایی گفت؛ هیچ‌چیز نمی‌توانم بگویم. چطور دوربین کار نکرد؟ دل ما شکسته است و هر هفته قرار است اینطور جمع شویم برای یک‌نفر دیگر که می‌رود؟ بااین‌حال تشکر می‌کنم از اینکه آمدید.»

علی مصفا و قرائت پیام‌های تسلیت

علی مصفا که در چند فیلم او ازجمله «لیلا»، «پری»، «میکس»، «دختردایی گمشده»، «آسمان محبوب» و «لامینور»، آخرین فیلم مهرجویی به‌عنوان بازیگر حضور داشت با حضور در جایگاه، پیام فریار جواهریان (همسر سابق داریوش مهرجویی) و صفا مهرجویی (پسر او) را قرائت کرد. فریار جواهریان نوشته بود: «چطور می‌توانم از شیفتگان داریوش تشکر کنم؟ چگونه چنین مرگ هولناکی برای داریوش و وحیده رقم خورد؟ دلم به این خوش است که نسلی جدید فیلم‌هایت را کشف و معنای خاص خود را از آن پیدا می‌کند. چند سال است مشغول نوشتن خاطراتی هستیم. خاطراتی که در آن خشم هم بود ولی حالا دیگر خشمی وجود ندارد و چه حیف که در هفت‌ماه گذشته با داریوش قهر بودم‌. نمی‌شود اینطور بدون خداحافظی بروی. دلم پیش موناست که یک‌شبه تنها شد. پیش صفا و مریم که چطور پدرشان را از دست دادند.» صفا مهرجویی، فرزند زنده‌یاد داریوش مهرجویی نیز در پیام خود نوشته بود: دنیا یک پدر خوب و بزرگ را از دست داد. ای‌کاش سرنوشت جور دیگری رقم می‌خورد. من می‌دانم و مطمئنم که خاطره پدرم زنده می‌ماند؛ هم به‌خاطر آثارش، هم به‌خاطر زندگی شریفش. از صمیم قلب قدردان مردم و هنرمندان هستم که در غیاب من مراسم را برپا کردند.»

عیاری: مهرجویی متبحرترین ترسیم‌کننده زندگی بود

بهرام رادان در ادامه پیامی از کیانوش عیاری کارگردان خواند که در بستر بیماری است و اعلام کرد که متأثر است از این اتفاق و از ویژگی‌های داریوش مهرجویی گفت. عیاری در پیام خود نوشته بود: «داریوش مهرجویی متبحرترین ترسیم‌کننده زندگی بود. او حتی در فیلم‌های پیچیده و روشنفکرانه‌اش چنین ویژگی‌ای داشت. او با دانش و بینش خود می‌توانست روایت مطلوبی از هر زندگی تصویر کند. این جنایت وحشتناک، معمای تازه‌ای است که به‌زودی ابعاد آن برای مردم مشخص می‌شود.»

پیام کانون کارگردانان: پایان تلخ سینمای روشنفکری

در ادامه محسن امیریوسفی، رئیس کانون کارگردانان، پیام کانون کارگردانان را قرائت کرد که در بخش‌هایی از صحبت‌هایش متأثر شد و با بغض و گریه پیام را می‌خواند. او پیش از قرائت متن گفت: «بعد از مرگ غم‌انگیز کیومرث پوراحمد در اول بهار، شاهد مرگ فجیع داریوش مهرجویی و وحیده محمدی‌فر در اول پاییز هستیم.» در بخشی از پیام کانون کارگردانان نوشته شده بود: «این شب پایان تلخی شد برای سینمای روشنفکری»، در این پیام از سینماگران مختلفی مانند تقوایی، کیارستمی، حاتمی و… نام برده و درخواست شده بود شرایط برای فیلمسازی همه فراهم شود. کانون کارگردانان همچنین درخواست کرد که عاملین این حادثه در هر لباسی شناسایی و مجازات شوند.

مرضیه برومند: با هنرمندان خوب باشید

مرضیه برومند، مدیرعامل خانه سینما هم ازجمله سخنرانان مراسم وداع بود. او از مردم حاضر در مراسم که خواستار محاکمه قاتلان بودند، درخواست کرد که با آرامش و احترام بگذارند مراسم برگزار شود. او گفت: «قرار بود پیامی نوشته شود تا من به‌عنوان مدیرعاملِ بدبختِ خانه سینما بخوانم، ولی کسی نتوانست چیزی بنویسد. الان قاصرم از صحبت و عظمت دردی که خانه سینما به دوش می‌کشد. ما کارگردانی بزرگ و تأثیرگذارترین فیلمساز ایران را از دست دادیم. او باعث شد سازمان انتقال خون تاسیس شود، آن هم در شرایطی که فیلم «دایره مینا» دو، سه‌سال ممنوع‌ازپخش بود. فیلم «گاو» نیز همین‌طور بود. از مسئولان برای همراهی در این مراسم و مراسم آتیلا پسیانی قدردانی می‌کنم و از آنها می‌خواهم شرایط فعالیت جوان‌های سینما را فراهم کنید، از جوانان سینماگر نترسید و ‌بگذارید کارشان را بکنند. آستانه درد هنرمندان کم است ولی سیاستمداران آستانه تحمل بالایی دارند. او همچنین تاکید کرد: «ما اینجا ماندیم تا در مملکت خودمان باشیم. با ما خوب باشید، آن‌وقت با اسرائیل و رژیم صهیونیستی هم می‌جنگیم.» برومند در پایان خطاب به مونا مهرجویی هم گفت که آغوش ما همیشه برای تو باز است.

مونا مهرجویی: قاتلین بین ما هستند

آخرین سخنران مراسم وداع، نخستین کسی بود که با صحنه فجیع این قتل روبه‌رو شده بود. مونا مهرجویی، دختر داریوش مهرجویی و وحیده محمدی‌فر، با تشکر از حاضران گفت: «تنها احساسی که دارم این است که مامان و بابا کنارم ایستاده‌اند تا من نیفتم. امیدوارم قاتلین زودتر پیدا شوند.‌ به قول بابا؛ قاتلین بین ما هستند.»

مهرجویی و بانو در قطعه جدید هنرمندان

پیکر داریوش مهرجویی و همسرش پس از تشییع مقابل تالار وحدت، به بهشت زهرا منتقل شد و در قطعه هنرمندان (۸۸) این آرامستان، آرام گرفتند. این قطعه قبل‌از‌این، مکان مراسم سخنرانی برای خاکسپاری هنرمندانی همچون امین تارخ و کیومرث پوراحمد بوده است.‌ با وجود آنکه در ابتدا با کمک ستاد مراسم تشییع و خاکسپاری، از ورود جمعیت حاضر به محدوده اطراف مزار خودداری شد، اما از نیمه‌های مراسم، حضار از حصار محوطه رد شده و خود را به کنار مزار رساندند تا از فاصله‌ای نزدیک‌تر، عکس و فیلم بردارند. پس از پایان خاکسپاری و خواندن دعا، خانواده مهرجویی ازجمله دخترش مونا، به سختی از محوطه بیرون برده شدند. بدون شک این مکان و قطعه بعد از این، میعادگاه عاشقان سینما و مهرجویی خواهد شد.