این جنگ ادامـه دارد/با اینکه کی‌یف نمی‌تواند از عهده یک جنگ فرسایشی با مسکو بربیاید اما از تاکتیک‌های جدیدی برای مقاومت استفاده می‌کند
به‌نظر نمی‌آید ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه علاقه‌ای به صلح در اوکراین داشته باشد و هیچ چشم‌اندازی از پایان جنگ دیده نمی‌شود. کی‌یف بیش از پیش به این نتیجه رسیده است که کشورش هر آنچه می‌تواند باید انجام دهد تا امنیت خود را تضمین کند.
الکساندر ساروویچ خبرنگار اشپیگل
به‌نظر نمی‌آید ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه علاقه‌ای به صلح در اوکراین داشته باشد و هیچ چشم‌اندازی از پایان جنگ دیده نمی‌شود. کی‌یف بیش از پیش به این نتیجه رسیده است که کشورش هر آنچه می‌تواند باید انجام دهد تا امنیت خود را تضمین کند.
سوکیل یک سرلشکر اوکراینی است. او می‌گوید روس‌ها برای بار دیگر تاکتیک‌های خود را تغییر داده‌اند. چند ماه پیش، آنها واحدهای کوچکی را به درگیری اعزام کردند اما حالا، اکثر سربازان به‌طور فردی عمل می‌کنند و آنها دیگر به‌دنبال مبارزه نیستند، در عوض ترجیح می‌دهند تا دزدکی پیش روند و منتظر حمایت هوایی باقی بمانند. سوکیل می‌گوید: «پهپادهای FPV (مخفف نمای اول شخص) همه‌جا هستند.»
اواخر یک شب آرام تابستانی، سوکیل در مزرعه‌ای در مرز غربی دونباس در حال استراحت است و پکی به سیگارش می‌زند. کنار سوکیل مرکز فرماندهی یگان قرار دارد و سربازان این یگان در شیفت‌های 12 ساعته کار می‌کنند؛ 6 مرد چشم‌هایشان را ریز کرده‌اند، مقابل هشت صفحه مانیتور نشسته‌اند که تصاویر مادون قرمز از میدان جنگ را نشان می‌دهند: خندق‌های ضدتانک، پل‌های بمباران‌شده و روستاهای ویران.
پیش از جنگ سوکیل، با نام مستعار شاهین، یک مغازه مبل‌فروشی در غرب اوکراین داشت و برای شرکت در نمایشگاه‌های تجاری به کلن و دیگر شهرهای اروپایی سفر می‌کرد. امروز این مرد 34 ساله فرماندهی یک گردان در یگان شصت‌وهشتم را برعهده دارد. در طول حدوداً یک سال گذشته یا حتی بیشتر، او و یگانش مسئولیت دفاع از پوکرووسک یکی از آخرین سنگرهای باقیمانده اوکراین در منطقه دونباس را برعهده داشته‌اند.
قرار بود این شهر معدن‌خیز مدت‌ها قبل به‌دست روس‌ها بیفتد. دست‌کم این پیش‌بینی کارشناسان در پاییز گذشته بود اما سربازان اوکراینی در این بخش از جبهه با مهارت و استقامت و با سختی‌های زیاد به حفظ این شهر مهم استراتژیک ادامه داده‌اند.
پهپادهای دشمن تجهیز دوباره را سخت می‌کند
اخیراً سربازان روسی از مرز غربی دونباس وارد شدند و در اواسط ماه اوت اولین روستاها در منطقه نیپروپیروفسک را اشغال کردند. سوکیل گزارش می‌دهد اوکراینی‌ها توانستند آنها را به عقب برانند اما روس‌ها از آن زمان حملات بیشتری را انجام داده‌اند، دست‌کم 10 حمله در هر روز، با دو یا سه حمله دیگر در شب. پهپادهای دشمن همچنین تلاش برای تجهیز نیروها را با چالش روبه‌رو کرده است. سوکیل می‌گوید: «زمانی می‌رسد که هیچ‌کس نه می‌تواند وارد شهر شود نه آن را ترک کند و بعد ما مجبور می‌شدیم عقب‌نشینی کنیم.»
مرکز فرماندهی این واحد از قبل به نزدیکی مرکز بین دونباس و نیپروپیروفسک منتقل شده بود و سربازان اوکراینی مدت‌هاست که برای جنگ در همسایگی خود آماده می‌شوند. آنها ماه‌ها پیش خندق‌هایی را کندند و سیم‌های خاردار و تله‌های تانک‌ها را کار گذاشتند. در این میان سوکیل می‌گوید روسیه در حال تجمیع نیروهای خود برای فاز بعدی حمله است. او می‌گوید هیچ پایانی برای حملات آنها دیده نمی‌شود.
پوتین برنامه‌های دیگری داشت
تنها چند هفته از طوفان دیپلماسی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به‌منظور دستیابی به صلح در اوکراین گذشته است. در اواسط ماه اوت، ترامپ با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در آلاسکا دیدار کرد. چند روز بعد، میزبان ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین و شرکای اروپایی‌اش در کاخ سفید بود.
ترامپ نشست آلاسکا را «تاریخی» توصیف کرد و از خود بابت موفقیت ادعایی و افزایش احتمال نشست سه‌جانبه با پوتین و زلنسکی تقدیر کرد. مذاکراتش با اروپایی‌ها بر ضمانت‌های امنیتی آتی برای کشور جنگ‌زده متمرکز بود؛ دورانی که پس از خاموشی سلاح‌ها آغاز می‌شود.
اما پوتین طرح‌های متفاوتی داشت. به‌جای دیدار با زلنسکی به حملات پهپادی شبانه به اوکراین ادامه داد. ارتش او هم برای ادامه حملات در دونباس باقی ماندند. پس از چند هفته دیپلماسی سرآسیمه گرد و غبار فروکش کرده است. آنچه باقیمانده حقیقت آشنا و تأمل‌برانگیز جنگ است: روسیه حمله می‌کند، اوکراین برای دفاع از خود دست و پا می‌زند.
سوکیل می‌گوید، اوکراینی‌ها توانسته‌اند با استفاده مبتکرانه از پهپادها سرعت پیشروی‌های روسیه را کُند کنند. اما همچنان به تعداد بیشتری نیاز دارند. او می‌گوید، کمبود تعداد کافی نیروها در هر بریگاردی احساس می‌شود.
این فرمانده می‌گوید، شرایط برای رقبای اوکراینی متفاوت است: «فکر نمی‌کنم نفس کم بیاورند. اینجا کشوری با 150 میلیون نفر جمعیت است و خیلی از آنها حاضرند برای پول بجنگند.» سوکیل می‌گوید سربازانش اخیراً یک سرباز روسی را به اسارت گرفتند که به آنها گفته بود فقط برای امضای قرارداد عضویت در ارتش 50هزار دلار دریافت کرده است.
کرملین انعطاف‌ناپذیر است و افراد بسیاری در اختیار دارد. در این میان در آینده نزدیک اوکراین نه یک پیروزی در میدان جنگ نه یک راه‌حل در میز مذاکراه دیده نمی‌شود. از این پس این کشور چه کار می‌تواند انجام دهد؟ چه استراتژی‌ای را دنبال خواهد کرد؟
طرحی برای دفاع درازمدت از اوکراین
آندری زاگورودنیوک که از سال 2019 تا 2020 به‌عنوان وزیر دفاع اوکراین خدمت کرده، مدت‌هاست به‌دنبال پاسخی برای این سوال است. امروز، او رئیس «مرکز استراتژی‌های دفاعی»، یک اندیشکده امنیتی در کی‌یف است. پس از یک شبی که آژیرهای هشداردهنده به طور مرتب به‌صدا درآمدند، در رستوران یک هتل در حومه شهر با فردی قرار ملاقات داشت.
زاگورودنیوک می‌گوید این حقیقت که درباره ضمانت‌های امنیتی صحبت می‌شود امر خوبی است. او اروپایی‌ها را مجبور کرد تا در نظر بگیرند که چه مشارکت ملموسی می‌توانند داشته باشند اما در نهایت، چنین مذاکراتی بر دوران پس از آتش‌بس متمرکز است. او می‌پرسد: «اگر جنگ تمام نشود چه اتفاقی می‌افتد؟»
زاگورودنیوک می‌گوید روسیه دارد آماده می‌شود که جنگ چند سال دیگر ادامه داشته باشد. او اشاره می‌کند، از نظر داخلی، پوتین می‌تواند بر کارآمدی سرکوب حساب کند، در عین حال سراغ شرکایی مثل چین و دیگر کشورهای خارجی رود. او می‌گوید اقتصاد روسیه کاملاً معطوف به جنگ است و به‌رغم مشکلات کشور سقوط آن محتمل نیست. زاگورودنیوک می‌گوید علاوه بر آن چند ماه گذشته نشان داده است که رئیس دولت روسیه لزوماً نباید از فشارهای دولت آمریکا بترسد: «تمام این موارد پوتین را متقاعد کرده که زمان به نفع اوست. بازدارندگی دیگر با او سازگار نیست.»
وزیر دفاع پیشین می‌گوید اوکراین و شرکایش باید واکنش نشان دهند. آنها باید کشوری را بسازند که به‌رغم تهدید‌های نظامی مداوم از سوی روسیه در درازمدت خودمختار و امن خواهد بود. زاگورودنیوک برای رسیدن به این هدف مفهومی را بسط داده که آن را «خنثی‌سازی راهبردی» خطاب می‌کند.
بر این اساس، کی‌یف دیگر نمی‌تواند امیدوار باشد که دشمن خود را در میدان جنگ نابود کند. نمی‌تواند روی رژیم مسکو هم شرط ببندد که به دلیل فشار دیپلماتیک و اقتصادی دست از جنگ بکشد. در عوض دستاورد جنگی اوکراینی‌ها باید کاهش شدت حملات روسیه باشد. زاگورودنیوک یک سناریوی بخصوصی را تصور می‌کند: روسیه به جنگ ادامه می‌دهد، احتمالاً سال‌ها. این حملات نمی‌توانند نیروهای دفاعی اوکراین را در هم شکنند و مردم اوکراین برای بار دیگر می‌توانند به زندگی عادی خود ادامه دهند، حتی اگر جنگ رسماً پایان نیابد.
وزیر دفاع پیشین می‌گوید: «این مسیر متفاوتی خواهد بود. اما ارتش ما هم‌اکنون ثابت کرده که می‌تواند این کار را انجام دهد.» زاگورودنیوک به کمپین نظامی موفق اوکراینی‌ها در دریای سیاه اشاره می‌کند. حملات آنها با پهپادهای دریایی که در داخل کشور تولید شده‌اند و موشک‌های ضدکشتی ممکن است ناوگان روسیه را که زمانی به آن افتخار می‌کرد نابود نکرده باشند اما از اثر آن به عنوان فاکتوری در جنگ کم کرده است. مسکو مجبور شد تا بیشتر کشتی‌های خود را به بخش شرقی دریای سیاه ببرد و امروز اوکراین می‌تواند نسبت به سال‌های گذشته کالاهای بیشتری را از طریق دریا صادر کند.
این ایده که از سوی وزیر دفاع سابق توسعه یافته، دکترین رسمی اوکراین نیست؛ در عمل توصیفی است از مسیری که اوکراین پیش گرفته است. در قلب آن این باور وجود دارد که این ایده از زمانی که آمریکا در دولت ترامپ مسیر خود را تغییر داده، به‌طور فزاینده‌ای ریشه دوانده است: چناچه اهمیت کمک‌ها از سوی شرکای اوکراین ادامه دارد، برای اوکراین بهتر است امنیت خود را تضمین کند.
روزها در نمایشگاه، شب‌ها با پهپادها
مطابق یک نظرسنجی، اکثریت شهروندان اوکراینی، کمک‌های مالی ثابت و ارسال سلاح برای نیروهای مسلح را به حضور سربازان خارجی ترجیح می‌دهند. «جوجه‌تیغی» واژه‌ای است که در ماه‌های اخیر محبوبیت پیدا کرده و از سوی اورسولان فن در لای، رئیس کمیسیون اروپا نیز مورد استفاده قرار گرفته است. این ایده از ارتش اوکراین می‌خواهد آنقدر پیچیده و دشوار شود تا بتواند در درازمدت از کشور خود مقابل روسیه دفاع کند.
عملی‌شدن این ایده را می‌توان در خارکیف مشاهده کرد؛ شهری در شمال‌شرق اوکراین که به 30 کیلومتری از مرز روسیه هم نمی‌رسد و در اوایل روزهای جنگ با ضربه بزرگی در هم کوبیده شد. سربازان اوکراینی در نهایت توانستند حمله‌کنندگان را به عقب برانند و روس‌ها را مجبور کردند از حومه آن منطقه عقب‌نشینی کنند. از آن زمان، ساکنان محلی به واقعیت تلخ عادت کرده‌اند. حتی همانگونه که آنها توانستند خاصیت خارکیف را در طول روز با نمایشگاه‌ها، سمینارها و کنسرت‌ها به عنوان یک مرکز فکری و هنری حفظ کنند، با اینکه میدان جنگ به حومه شهرها گسترش پیدا کرده، شب‌ها اغلب نمایشی از پهپادها و موشک‌های روسی است.
ارتش در میدان‌های وسیع خارکیف، میان الماس‌هایی از معماری شوروی، هم سالم و هم آسیب‌دیده، پوسترهایی را به نمایش گذاشته که نشان می‌دهد مردان جوانی کنترلرها (دسته بازی) را در دست دارند یا عینک‌های هوشمند بازی روی چشم‌هایشان بسته‌اند. اگر لباس نظامی به تن نداشتند، به‌راحتی می‌توانستید آنها را با پوسترهای تبلیغاتی برای بازی‌های ویدئویی اشتباه بگیرید. اما نه. این پوسترها برای جذب نیروهای جدید به «خارتیا» است. خارتیا، واحدی از گارد ملی اوکراین است که در فصل بهار سامان‌دهی شد.
زمانی یک بریگارد بود اما حالا با همان اسم به نبض لشکر اوکراین تبدیل شده است. بازسازی آن پاسخی برای مجموعه‌ای از مشکلات است که برای مدتی ارتش این کشور را به دردسر انداخته بود. دو سال پیش ارتباطات ضعیف درمیان بریگاردها به‌طور قابل توجهی در شکست حملات متقابل اوکراینی‌ها تاثیر گذاشته بود. دوره‌های آموزشی اغلب کوتاه و ناکافی بودند که باعث شد بسیاری از سربازهای تازه‌وارد از خدمت اجتناب کنند و بسیاری از سربازان تازه‌وارد از ارتش فرار کنند. خارتیا همانند یک لشکر تازه‌تاسیس دیگر، وعده برنامه‌ریزی و آموزش بهتر، تجهیزات و فناوری پیشرفته‌تر را می‌داد.
آموزش سربازان برای جنگ پهپادی جدید
در اواسط یک روز آفتابی در ماه سپتامبر، تعداد انگشت‌شماری از درجه‌داران در بخشی از جنگل در نزدیکی خارکیف تلاش می‌کنند تا وعده را به واقعیت تبدیل کنند. جاده‌ای که به مقر آنها می‌رسد از زمین‌های ناصاف و پر از برگ درخت می‌گذرد؛ یک کیلومتر پیاده‌روی زیر شاخه‌های کلفت و زمینی پر از درخت‌های توس افتاده روی زمین. صدای شلیک مسلسل ناگهان سکوت را در هم می‌شکند و سپس صدای انفجار می‌آید و بعد از آن فریادها بلند می‌شوند. همانگونه که به سرعت مشخص می‌شود، این نبرد واقعی نیست. دو گروهبان دوم جوان با تیراندازی به سمت زمین و پرتاب نارنجک‌های دستی قلابی یک درگیری مسلحانه را شبیه‌سازی می‌کنند که تماماً بخشی از برنامه آموزشی برای پنج سرباز میانسال است.
یکی از آموزش‌دهندگان می‌پرسد: «افراد شما کجاست؟» «چرا با هم حرف نمی‌زنید؟» یک سرباز پیاده‌نظام10 متر روی زمین می‌خزد، 15 متر دیگر می‌دود و سپس پشت یک درخت پنهان می‌شود. گروهبان فریاد می‌زند: «دشمن از کجا می‌آید؟» سرباز پاسخ می‌دهد: «دشمن در ساعت 4» گروهبان غرغرکنان می‌گوید: «صدا به‌اندازه کافی بلند نیست. باید با هم صحبت کنید، تمام اطلاعات را با صدای بلند منتقل کنید.»
سربازان پیاده‌نظامی که اینجا آموزش می‌بینند اشتباهاتی دارند اما در کل در وضعیت مناسبی قرار دارند. ارتش اوکراین به این معروف است که افراد را با شرایط بسیار بدتری به جنگ می‌فرستد. یکی از درجه‌داران که با نام مستعار «مالی» یا «کوچیکه» شناخته می‌شود می‌گوید سربازان نیروهای جدید نیستند اما در میدان نبرد حضور داشته‌اند. خیمه‌ای سبزرنگ همچنان از مردان مقابل دوربین‌های نمایاب پهپادهای روسی محافظت می‌کند اما این امر در ماه‌های آینده تغییر می‌کند. پهپادها اساساً خط تماس همیشگی را به منطقه مرگ‌بار با پهنای 30 کیلومتری تبدیل می‌کند.
مالی می‌گوید در نتیجه آموزش تغییر کرده است. سربازان باید بتوانند با حمل تجهیزات کامل حداقل 10 کیلومتر پیاده‌روی کنند و هر کدام از آنها در مورد شیوه استفاده از نقشه آموزش دیده‌اند. تفکر اصلی این است که آنها بیشتر متکی به خود باشند، یاد بگیرند از گروه‌بندی با یکدیگر اجتناب کنند و آموزش ببینند که سنگرهای خود را بهتر استتار کنند. درگیری‌های سنتی نادرتر شده‌اند. حالا یک پیاده‌نظام باید تواند بین 16 تا 18 دقیقه مقاومت کند تا اینکه پهپادها برای پشتیبانی از او از راه برسند.
ربات‌های پرنده به نیروهای کم‌تعداد اوکراینی کمک می‌کنند تا از سربازان پیاده خود محافظت کنند. از پهپادهای بزرگ مانند ومپایر برای کاشت مین، تجهیز مجدد نیروها در خط مقدم و دفع حملات استفاده می‌شود. آنها می‌توانند تا 15 کیلوگرم بار را با خود حمل کنند. فرمانده یک واحد پهپاد که با نام «یو‌اف‌سی» شناخته می‌شود، می‌گوید: «مهم‌ترین وظیفه ما جلوگیری از نفوذ روس‌ها به پیاده‌نظام‌هاست.» به گفته او، آنها از هر پنج بار، چهار بار پیروز می‌شوند. با این حال، پهپادها نمی‌توانند کمبود نیرو را به‌طور کامل جبران کنند، به‌ویژه از زمانی که روس‌ها هم پیشرفت کرده‌اند. این فرمانده می‌گوید: «آنها خلبانان پهپاد بسیار خوبی دارند، منابع زیادی دارند. آنها از پشت جبهه حمله می‌کنند و به لجستیک ما ضربه می‌زنند.»
به‌عنوان مثال دریای سیاه
یک بار دیگر، به‌نظر می‌رسد که همه‌چیز از یک الگوی آشنا پیروی می‌کند: اوکراینی‌ها نوآوری می‌کنند اما روس‌ها سرعت بیشتری در کپی کردن و چیره شدن دارند. وقتی صحبت از پهپادهای اف‌پی‌وی می‌شود، تصور می‌شود هر دو طرف تعداد قابل مقایسه‌ای دارند. اما روس‌ها حدوداً سه برابر بیشتر از اوکراین پهپادهای دوربرد تولید می‌کنند.
زاگورودنیوک، وزیر دفاع سابق می‌گوید مفهوم «خنثی‌سازی راهبردی» به «رقابتی مداوم از نوآوری» با روسیه تبدیل می‌شود. او می‌گوید، اوکراینی‌ها روی سلاح‌های میان‌برد کار می‌کنند که «منطقه کشتار» در طرف روس‌ها را ده‌ها کیلومتر گسترش می‌دهد. او معتقد است که چنین تحولی می‌تواند سرانجام جلوی پیشروی زمینی پوتین را بگیرد. با این حال، شرایط به‌ویژه در آسمان چالش‌برانگیز است. زاگورودنیوک می‌گوید: «در حال حاضر ما هیچ پاسخی برای موشک‌های بالستیک آنها نداریم. فقط پاتریوت‌ها، سامانه دفاع هوایی آمریکایی با رهگیری‌های گران‌قیمت، کمک می‌کنند. حتی اگر صنعت دفاعی اوکراین در مستقل شدن این کشور در زمینه ارسال سلاح از خارج موفق شود، فعلاً هیچ جایگزینی برای پاتریوت‌ها وجود ندارد.
با توجه با این شرایط، اوکراینی‌ها به‌دنبال دفاع از خود با حملاتی در عمق خاک روسیه هستند. مثل مجموعه‌ای از حملات پهپادی معروف به «عملیات تار عنکبوت» در اوایل ماه ژوئن که در این دوران سرویس مخفی اوکراین، SBU، ده‌ها جنگنده روسی را هدف قرار داد. علاوه بر آن، در اواسط ماه اوت یکی از تولیدکنندگان مهمات اوکراینی موشک کروز فلامینگو FP-5 را معرفی کرد. این موشک‌ها با برد 3هزار کیلومتری و کلاهک مجهز به بیش از یک تن مواد منفجره می‌توانند هزینه جنگ را برای کرملین بالا ببرند.
در بهترین حالت، چنین پیشرفت‌هایی منجر به شرایطی می‌شود که مشابه وضعیت در دریای سیاه است:در حالی که روسیه به‌طور کامل شکست نمی‌خورد، مسکو نمی‌تواند به همین شکل به حملات پهپادی و موشکی خود به شهرهای اوکراینی ادامه دهد. آمریکا می‌تواند با تجهیز کی‌یف با موشک‌های تاماهاک و اجازه به اوکراینی‌ها برای حمله به عمق خاک روسیه به این امر کمک کند. جی‌دی‌ونس معاون رئیس‌جمهوری آمریکا اخیراً گفت که ترامپ در حال بررسی چنین درخواستی از سوی اوکراین است. فعلاً این‌ها فقط امید به‌شمار می‌روند: تاکنون از فلامینگو فقط در چند مورد استفاده شده است و رئیس‌جمهور آمریکا به تغییر موضع خود مشهور است.
اوکراینی‌ها با چالش‌های دیگری هم روبه‌رو هستند. گزارش‌ها نشان می‌دهند که سیستم جذب نیروی کشور در آستانه فروپاشی قرار گرفته است. ادامه جنگ دموکراسی در این کشور را تحت فشار قرار داده است. اوکراین با کسری بودجه چند‌ده میلیارد دلاری روبه‌رو است و در شرایطی که اروپا گرفتار ضعف اقتصادی و بی‌ثباتی سیاسی شده، آمریکا هم فاصله خود را بیشتر و بیشتر می‌کند.
آندری زاگورودنیوک می‌گوید، اوکراین نمی‌تواند از عهده از یک جنگ فرسایشی بربیاید: «ما باید مردم کشورمان را توانمند کنیم تا برای بار دیگر زندگی نرمالی را پیش ببرند. اگر این کار را نکنیم، شکست خورده‌ایم.»
