معرفی ۵ بازی کودکانه قدیمی ایرانی و شرح کامل انجام بازی ها

ویژگی مهم بازی‌های سنتی این بود که به ابزار پیچیده نیازی نداشتند. گاهی تنها با یک سنگ، یک تکه چوب یا حتی دست‌های خالی انجام می‌شدند. این بازی‌ها علاوه بر سرگرمی، به تقویت جسم، ذهن و روحیه‌ی همکاری و حفظ سلامت جسمی و روحی کمک می‌کردند.

در ادامه ۵ بازی معروف و پرطرفدار قدیمی ایرانی را معرفی می‌کنیم و روش انجام آن‌ها را به‌طور کامل توضیح می‌دهیم.

۱. الک‌دولک

معرفی

«الک‌دولک» یکی از محبوب‌ترین بازی‌های قدیم در میان بچه‌ها بود. این بازی به چابکی، دقت و هماهنگی چشم و دست نیاز داشت. تقریباً در همه‌ی نقاط ایران با کمی تفاوت در نام یا قوانین انجام می‌شد.

وسایل موردنیاز

• یک چوب بلند (الک)

• یک چوب کوتاه‌تر (دولک)

روش انجام

1. ابتدا یک گودال کوچک در زمین درست می‌کردند یا سنگی را به‌عنوان محل قرارگیری «دولک» انتخاب می‌کردند.

2. بازیکن دولک را روی گودال می‌گذاشت و با الک، آن را پرتاب می‌کرد.

3. اگر تیم مقابل بتواند دولک پرتاب‌شده را در هوا بگیرد، بازیکن پرتاب‌کننده می‌سوخت.

4. اما اگر دولک روی زمین می‌افتاد، تیم مقابل باید تلاش می‌کرد با الک یا دست خود آن را به سمت گودال برگرداند.

5. فاصله‌ی افتادن دولک تا گودال امتیاز محسوب می‌شد.

جذابیت‌ها

• نیاز به سرعت و دقت بالا

• رقابت سالم بین دو تیم

• شادی و هیجان هنگام پرتاب‌های بلند

۲. وسطی (وسط بازی)

معرفی

وسطی یکی از پرهیجان‌ترین بازی‌های گروهی کودکان بود که هم برای پسرها و هم دخترها جذابیت داشت. این بازی ترکیبی از سرعت، واکنش سریع و کار تیمی بود.

وسایل موردنیاز

• یک توپ (معمولاً توپ پلاستیکی سبک)

روش انجام

1. بچه‌ها به دو گروه تقسیم می‌شدند.

2. یک گروه در وسط زمین می‌ایستاد و گروه دیگر دور تا دور زمین.

3. گروه بیرونی باید توپ را به سمت بازیکنان وسطی پرتاب می‌کرد تا آن‌ها را بزند.

4. بازیکنان وسطی باید جاخالی می‌دادند تا توپ به آن‌ها برخورد نکند.

5. هر بازیکنی که توپ به او می‌خورد، از بازی حذف می‌شد.

6. آخرین نفر وسطی که باقی می‌ماند، هیجان‌انگیزترین لحظه بازی را می‌ساخت.

جذابیت‌ها

• هیجان بالا و پر از خنده و دویدن

• پرورش سرعت عمل و انعطاف بدنی

• لحظه‌های پرشور هنگام زدن یا جاخالی دادن

۳. قایم‌باشک (قایم‌موشک)

معرفی

یکی از جهانی‌ترین بازی‌های کودکان که در ایران هم محبوبیت زیادی داشت، «قایم‌باشک» یا «قایم‌موشک» بود. در هر محله و هر خانواده‌ای، بچه‌ها ساعتی را با این بازی پر از دلهره و هیجان می‌گذراندند.

وسایل موردنیاز

• هیچ وسیله‌ای لازم نبود، فقط یک محیط با جاهای مناسب برای پنهان شدن

روش انجام

1. یک نفر به‌عنوان «گرگ» یا «پیداکننده» انتخاب می‌شد.

2. او باید چشم‌هایش را می‌بست و تا عدد مشخصی می‌شمرد.

3. در همین زمان بقیه بچه‌ها در گوشه و کنار خود را پنهان می‌کردند.

4. پس از پایان شمارش، «گرگ» باید همه را پیدا می‌کرد.

5. اولین کسی که پیدا می‌شد، در نوبت بعدی گرگ می‌شد.

جذابیت‌ها

• دلهره‌ی پیدا نشدن

• خنده‌های ناگهانی هنگام لو رفتن

• تقویت خلاقیت برای پیدا کردن بهترین جای پنهان شدن

۴. هفت‌سنگ

معرفی

یکی از بازی‌های قدیمی و پرتحرک کودکان ایرانی «هفت‌سنگ» بود. این بازی هم رقابتی بود و هم پر از دویدن و هیجان.

وسایل موردنیاز

• هفت سنگ معمولاً صاف و هم‌اندازه

• یک توپ کوچک

روش انجام

1. ابتدا سنگ‌ها را روی هم می‌چیدند و یک برج کوچک می‌ساختند.

2. بازیکنان به دو گروه تقسیم می‌شدند.

3. گروه پرتاب‌کننده باید توپ را به سمت برج سنگی پرتاب می‌کرد تا آن را خراب کند.

4. پس از خراب شدن برج، گروه پرتاب‌کننده باید سریع تلاش می‌کرد دوباره سنگ‌ها را روی هم بچیند.

5. در همین زمان گروه مدافع توپ را برمی‌داشت و سعی می‌کرد اعضای گروه مقابل را بزند.

6. اگر همه سنگ‌ها دوباره روی هم چیده می‌شدند، تیم پرتاب‌کننده برنده می‌شد.

جذابیت‌ها

• رقابتی شدید بین سرعت و دقت

• هماهنگی تیمی بالا

• شادی بی‌پایان هنگام تکمیل برج سنگی

۵. گرگم به هوا

معرفی

یکی از پرانرژی‌ترین بازی‌های قدیمی ایرانی «گرگم به هوا» بود. بچه‌ها در کوچه‌ها با صدای بلند و خنده‌های فراوان این بازی را انجام می‌دادند.

وسایل موردنیاز

• هیچ وسیله‌ای لازم نبود، فقط یک محیط باز

روش انجام

1. یک نفر به‌عنوان «گرگ» انتخاب می‌شد.

2. باقی بازیکنان در محیط پخش می‌شدند و می‌دویدند.

3. «گرگ» باید سعی می‌کرد یکی از آن‌ها را بگیرد.

4. هرکسی که گرفته می‌شد، گرگ بعدی بود.

5. بچه‌ها هنگام بازی معمولاً شعری هم می‌خواندند:

   «گرگم به هوا، میون آدما، هوا گرمه…»

جذابیت‌ها

• دویدن بی‌پایان و انرژی فراوان

• شادی جمعی و خنده‌های بلند

• حس رقابت و سرعت عمل بالا

نتیجه‌گیری

بازی‌های قدیمی ایرانی چیزی فراتر از سرگرمی بودند. آن‌ها کودک را درگیر تحرک، خلاقیت و تعامل اجتماعی می‌کردند. در زمانی حتی خبری از سینما و تلویزیون نبود، این بازی ها ساعت ها کودکان و نوجوانان به خود مشغول می کرد. در دنیای امروز که کودکان بیشتر وقتشان را با بازی‌های دیجیتال می‌گذرانند، یادآوری این بازی‌ها نوستالژی شیرینی است.

شاید بد نباشد این بازی‌ها را دوباره زنده کنیم؛ در جشن‌ها، مدارس یا حتی در جمع‌های خانوادگی. آن‌ها میراث فرهنگی ما هستند؛ میراثی که پر از خنده، هیجان و دوستی است.