دلالت‌های تصمیم ایران برای کنارگذاشتن جی‌پی‌اس

دولت‌های سراسر جهان درگیری‌ها در اوکراین و خاورمیانه را به‌دقت زیر نظر داشته‌اند. نگاه این است که در این درگیری‌ها، اولین نمودهای جنگ‌های آینده را خواهیم دید و این نه‌فقط به تسلیحات، بلکه به فناوری‌ها و تاکتیک‌ها مربوط است. حملات آمریکا و اسرائیل به ایران هم آسیب‌پذیری‌های تازه را به نمایش گذاشتند. در طول جنگ ۱۲ روزه، ایران و نیز کشتی‌های در حال حرکت در آب‌های خلیج[فارس] اختلالات مکرر در سیگنال جی‌پی‌اس را گزارش دادند. این مشخصاً مقامات ایران را نگران کرد و پس از پایان جنگ، آن‌ها شروع به جست‌وجو برای جایگزین کردند.

احسان چیت‌ساز، معاول وزیر ارتباطات ایران در این باره به رسانه‌های ایران گفت اختلالات در سامانه جی‌پی‌اس گاهی درونی بوده و این مسئله ایران را به سمت گزینه‌های جایگزین مثل بیدو برده. او اضافه کرد دولت در حال تدوین برنامه‌ای است که ساختار حمل‌ونقل، کشاورزی و اینترنت را از جی‌پی‌اس به بیدو منتقل کند. تصمیم ایران برای بررسی استفاده از این سامانه چینی، شاید در نگاه اول صرفاً مانوری تاکتیکی به نظر برسد؛ با این حال عواقبش بسیار عمیق‌تر خواهند بود. این حرکت، باز هم نشانه‌ای است از تجدید آرایش مهمی جهانی. غرب و مشخصاً ایالات متحده دهه‌ها بر زیرساخت‌های فناوری جهان مسلط بوده‌اند.

وابستگی کشورهای جهان به این زیرساخت‌ها به سادگی ممکن است تبدیل به آسیب‌پذیری شود. از سال ۲۰۱۳، سوت‌زنان و محققان رسانه‌های جهان نشان داده‌اند، فناوری‌ها و طرح‌های مختلف غربی چطور اجازه داده‌اند، نظارت و جمع‌آوری داده به شکلی نامشروع در ابعاد جهانی انجام شود و این دول سراسر جهان را نگران کرده‌است.

تغییر احتمالی ایران به سمت استفاده از بیدو، پیامی آشکار به دیگر کشورهایی می‌فرستد که در تقلای حفظ تعادل ظریف بین راحتی فناورانه و دفاع راهبردی از خود هستند: دوران اتکای کور و خام‌دستانه به زیرساخت‌های تحت کنترل ایالات متحده به‌سرعت روبه‌پایان است. کشورهای جهان دیگر نمی‌توانند، این خطر را تقبل کنند که ظرفیت‌های نظامی و خودمختاری حیاتی دیجیتال‌شان به شبکه ماهواره‌ای ابرقدرتی وابسته باشد که نمی‌توانند به او اعتماد کنند.

این احساس از انگیزه‌های پیشران در ساخت سامانه‌های مسیریابی ماهواره‌ای در سطوح ملی یا منطقه‌ای بوده‌است، از گالیله در اروپا، تا گلوناس در روسیه. موضوع فقط جی‌پی‌اس هم نیست. مقامات ایران در میانه جنگ از مردم خواستند واتس‌اپ را از گوشی‌هایشان حذف کنند، چون اطلاعات جمع‌آوری می‌کند و به اسرائیل می‌فرستد. بی‌اعتمادی به این برنامه که ساخت شرکت آمریکایی متاست، چندان بیجا نیست. کارشناسان امنیت شبکه مدت‌هاست به امنیت این برنامه بدبین بوده‌اند. اخیراً مشخص شده اسرائیل در هدف‌گیری فلسطینی‌ها از داده‌های شبکه اجتماعی استفاده می‌کند.

کمی بعد از حمله به ایران هم مجلس نمایندگان آمریکا اقدام کرد تا استفاده از واتس‌اپ در ابزارهای افراد دولتی را ممنوع کنند. این وضعیت معانی واضحی دارد: دیگر نمی‌توان به بسترهای غربی صرفاً به عنوان ابزار ارتباطی اعتماد کرد. حالا این‌ها ابزارهایی در جنگ گسترده‌تر دیجیتال و اطلاعاتی هستند. با تلاش برای دوری از این زیرساخت‌های تحت تسلط غرب، تهران مؤکداً در حال هماهنگ‌کردن خود با دایره روبه‌رشد نفوذی است که تسلط غرب را از اساس به چالش می‌کشد. این شراکت از تبادلات تراکنشی صرف فراتر است، چون چین به ایران ابزارهایی ارائه می‌کند که برای استقلال راهبردی و دیجیتال واقعی، ضروری‌اند.

آنچه می‌بینیم، ظهور بلوکی جدید در قدرت فناوری است، بلوکی که زیرساخت دیجیتال را به شکلی جدایی‌ناپذیر با احساس مشترکی از سرپیچی سیاسی گره می‌زند. کشورهای خسته از معیارهای دوگانه، تحریم‌های یک‌جانبه و هژمونی غالب دیجیتال غرب، در فضای نفوذ روبه‌گسترش پکن، به شکلی فزاینده هم راحتی و هم اهرم‌های قابل‌توجه می‌یابند. این روند نشانه آغاز «جنگ سرد فناوری» است، تقابلی با حرارت پایین که در آن کشورها زیرساخت‌هایشان را نه‌فقط بر اساس برتری فناوری که بر اساس هم‌دستی‌های سیاسی و ادراک امنیت انتخاب می‌کنند. هر چه کشورهای بیشتری چنین کنند، برتری فناورانه غربی شروع به کاهش می‌کند و این منجر به ترکیبی تازه در پویه‌شناسی قدرت بین‌المللی می‌شود.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید