حل و فصل مسائل ایران و آمریکا پس از جنگ غزه

در حال حاضر دو دیدگاه در مورد نقش آمریکا در شرایط جاری خاورمیانه وجود دارد. عده‌ای از تحلیل‌گران و ناظران معتقدند که آمریکا و ایران در حال تلاش برای مدیریت بحران هستند. در این دیدگاه به نظر می‌رسد یک اشتراک نظر میان ایران و آمریکا وجود دارد که برخلاف نتانیاهو که می‌خواهد بحران را گسترش بدهد تا سرنوشت سیاسی خودش را نجات دهد، تهران و واشنگتن بنا به مصالحی تمایلی به گسترش منازعه ندارند. البته انگیزه‌های ایران و آمریکا متفاوت است. ایران دلایل و انگیزه‌های خاص خودش را دارد و آمریکا هم انگیزه‌های خودش را دارد. گفت‌وگوهای مستقیم و غیرمستقیم ایران و آمریکا برای جلوگیری از توسعه تنش در منطقه از دوران ریاست‌جمهوری شهیدسیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور فقید ایران آغاز شده‌بود.

به نظر من اکنون فرصت مناسبی است که با ایجاد ارتباط میان تهران و واشنگتن اجازه داده‌نشود کنترل از دست خارج شود. قطعاً اگر جنگ گسترده‌ای در منطقه در بگیرد نه‌تنها منافع ایران، بلکه منافع آمریکا هم به شدت به خطر خواهد افتاد. با توجه به پیش‌بینی اوضاع خطرناک پیش رو، ضروری است آمریکا با ابتکار عمل با طرف‌های موثر در منطقه وارد گفت‌وگوی ایجابی شود. گرچه آمریکا اکنون در آستانه انتخابات است و تمرکز دولت به شدت بر امور داخلی مشغول است، ولی من معتقدم مسلماً بعد از برگزاری انتخابات آمریکا، واشنگتن بیش از پیش برای مهار تنش و بحران در منطقه خاورمیانه فعال خواهد شد و وارد مذاکره و گفت‌وگو می‌شود.

البته دیدگاه دیگری هم وجود دارد که عده‌ای از ناظران و تحلیل‌گران معتقدند اسرائیل در واقع مجری اوامر آمریکا است و آنچه اسرائیل در خاورمیانه انجام می‌دهد، پیش بردن خواسته‌ها و نقشه‌های آمریکا در خاورمیانه است. من با این دیدگاه چندان موافق نیستم. به نظر من هیچ زمینه و اراده‌ای برای درگیری و رویارویی مستقیم از سوی آمریکا وجود ندارد.

بر اساس رویکرد مدیریت و مهار بحران آمریکا قصد دارند به ریسک پرخطر مواجهه با ایران دست بزند و مادامی که آمریکا چنین نیتی نداشته‌باشد، ایران نیز تمایلی به ورود به چنین درگیری‌ای ندارد. چنین رویارویی در صورتی امکان‌پذیر است که بحران در منطقه کاملاً از مدیریت خارج شود و در آن صورت شرایط فرق خواهد کرد و معلوم نیست چه وضعیتی در انتظار خاورمیانه است. اما تازمانی که مدیریت بحران از سوی دو طرف اجرا می‌شود، هیچ دلیلی بر درگیری مستقیم میان ایران و آمریکا در منطقه وجود ندارد.

برای توقف درگیری‌های جاری در خاورمیانه نخستین اقدام موثری که آمریکایی‌ها باید انجام بدهند این است که جلوی جنایت‌های بی‌شمار اسرائیل را در خاورمیانه بگیرند. همه دنیا یکصدا نسبت به اقدام‌های اسرائیل در منطقه معترض هستند و آن را مخالف قواعد و قوانین بین‌المللی و بشردوستانه می‌دانند. تردیدی نیست که نقطه جوش بحران جاری در خاورمیانه جنگ اسرائیل در غزه و به تازگی لبنان است.

هم آمریکا و هم متحدان غربی‌اش اتفاق نظر دارند که باید جنگ غزه تمام شود و مسیر کمک‌های بشردوستانه به مردم غزه باز شود و آتش‌بس برقرار شود. تقریباً تمامی رهبران جهان، نه‌فقط کشورهای مسلمان، بلکه کشورهای غربی و حتی آمریکا دائماً نیاز به برقراری آتش‌بس در غزه را به عنوان پیش‌نیاز توقف منازعه دست کم در لفظ بیان می‌کنند. نقطه جوش بحران جاری در خاورمیانه جنگ غزه است.

اگر کشورهای منطقه، ایران و آمریکا با همکاری سایر کشورهای جهان با تعامل و همکاری بتوانند نتانیاهو را رام کنند و جلوی استمرار این جنگ را بگیرند، به نظرم سایر مسائلی که بین ما و آمریکا وجود دارد در یک فرآیند مذاکره‌ای قابل بررسی است و می‌توان آنها را همانگونه که پیشتر در قالب برجام انجام شد، در چارچوب منافع ملی کشور در همان چارچوب برجام مجدداً بررسی کرد و مورد حل و فصل قرار داد.