به رئیس‌جمهور میانه‌رو نیاز داریم

*‌برای شروع بحث، تحلیل شما از شرایط امروز و مختصات عرصه سیاسی کنونی، به‌ویژه از سال ۱۴۰۰ تاکنون چیست؟

بهزاد نبوی: وضع کشور مطلوب نیست و همه نیز این موضوع را قبول داریم. به نظر من از 1400 به بعد شرایط بهتر که نشده شاید بدتر هم شده است. تا جایی که به خاطر دارم 1400 وقتی آقای روحانی ریاست‌جمهوری را تحویل مرحوم رئیسی داد، به حاکمیت پیشنهاد کرده بود، اجازه بدهند مذاکرات احیای برجام که به نتیجه رسیده بود با امضای آخر به مرحله نهایی رسیده و به قرارداد بین‌المللی تبدیل شود. متاسفانه با این کار موافقت نشده است. با توجه به اینکه این خواسته روحانی پس از انتخابات بود و امتیاز آن به جیب روحانی، میانه‌روها و اصلاح‌طلبان نمی‌رفت.

آن زمان تصورم این بود که شاید هدف مخالف این است که دولتی که بیشتر مورد قبول حاکمیت است در ماه‌های بعد (یکی، دو ماه) مشکل را حل کند و مشکل برجام حل شود. حل مشکل برجام می‌توانست مشکلات معیشتی را حل کند. متاسفانه 3 سال گذشت و هیچ اتفاقی نیفتاد و امروز شرایط به مراتب بدتر است. این شرایط کلی کشور است. به‌رغم وجود مسائل گوناگون و مختلف؛ انتخابات آزاد زیرسوال و آزادی و دموکراسی دچار مشکل اساسی است؛ معتقدم مشکل فعلی کشور که همه مردم با تمام وجود لمس می‌کنند مشکل اقتصاد و معیشت کشور است که تنها راه‌حل آن تجدیدنظر در سیاست خارجی است و این موضوع را مهم‌ترین و اصلی‌ترین مشکل در شرایط فعلی می‌دانم.

به نظر من هنر دوره روحانی به‌ویژه در دوره دوم این بود که برجام را احیا کردند و کار را به مرحله آستانه نتیجه رساندند، اما متاسفانه مسئله به نتیجه نرسید. امروز کماکان در همان نقطه‌ای هستیم که باید در سال 1400 به آن می‌رسیدیم. امیدوارم با انتخابات جدید ریاست‌جمهوری و حضور آقای پزشکیان در عرصه شاید مشکلات کشور کاهش یابد نه آنکه حل شود و همه چیز زیر و رو شود. توجه داشته باشید که تمام مشکلات با برجام حل نمی‌شود، بلکه بخشی از مشکلات حل خواهد شد.

فیض‌الله عرب‌سرخی: امروز مسئله اصلی دولت، عدم توازن بین درآمدها و هزینه‌هاست که به عوامل بسیار زیادی برمی‌گردد و نتایج سخت و گرانی برای کشور به بار آورده است. به هر حال کشور تحت تاثیر تحریم‌ها در دوره آقای روحانی حداکثر تا سقف 350 هزار بشکه نفت فروخته می‌شد و در دوره دولت مرحوم رئیسی تا سقف 1/5 میلیون بشکه نفت با تخفیف‌های فراوان فروخته شد که در همین حالت هم دولت با مشکل عدم امکان انتقال پول مواجه بود. حتی به‌رغم فروش نفت بالاتر مشکل تورم و کسری بودجه همچنان مشکل اصلی ساختار اقتصادی کشور است.

وقتی با کسری بودجه سنگین با عدد رسمی 400 همت (هزار میلیارد تومان) مواجه هستیم و راهی جز چاپ اسکناس نداریم، هزینه‌ها رو به افزایش و درآمدها در سقف پایینی قرار دارد، این مشکل کاملاً به مردم منتقل می‌شود. در واقع سعی می‌شود، مشکل تورم و کسری بودجه با افزایش مالیات‌ها جبران شود و با دریافتی‌ها مشکلات مردم را افزایش می‌دهیم. در شرایطی که نرخ تورم رسمی 52درصد بود، حقوق و دستمزد کارمندان 20 درصد و کارگران حدود 30 درصد افزایش یافت. در حقیقت حداقل 20درصد سفره مردم کوچکتر شده است. برای هر کشوری که در این شرایط قرار دارد، باز شدن ورودی‌های اقتصادی راه‌حل مشکل است تا تکنولوژی و سرمایه‌گذاری در کشور افزایش یابد و اشتغال ایجاد شود.

در دنیای امروز هیچ کشوری به تنهایی نمی‌تواند اقتصاد خود را اداره کند. ما امروز از همکاری با بسیاری از اقتصادهای بزرگ دنیا محروم هستیم. حتی همکاری ما با چین باعث نشده که تحریم‌ها توسط این کشور نادیده گرفته شود. صادرات ایران با نرخ‌های تخفیف‌دار به چین ادامه دارد و منابع ایران در چین بلوکه است و ایران تنها می‌تواند از این کشور خرید کند؛ مانند خرید اتوبوس و واگن از چین. ایران حتی نمی‌تواند منابع خود را از چین منتقل کند. اصلاح سیاست خارجی تنها راه پیش پای ماست.

*‌بخشی از اصلاح‌طلبان به‌ویژه جبهه اصلاحات در انتخابات مجلس شرکت نکردند و احساس می‌کردند امیدی به تحول به‌ویژه در سیاست خارجی وجود ندارد. حال چه اتفاقی افتاده که در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت می‌کنند؟

نبوی: این سوال را نباید از من بپرسید چراکه در تمام ادوار انتخابات مجلس و ریاست‌جمهوری بعد از انقلاب در انتخابات شرکت کردم غیراز سال 92 که در زندان جمهوری اسلامی بودم. خانمم گفت: «شناسنامه‌ات را بیاورم؟ که رای بدهی؟» گفتم: «نه. فکر می‌کردیم آقای هاشمی رای بیاورد و حمایت از او خوب است که ردصلاحیت شده.» در آن زمان باورم نمی‌شد که آقای روحانی بتواند رای بیاورد. بنابراین من در تمام ادوار معتقد به شرکت در انتخابات بودم و اصلاح‌طلبی هستم که تنها راه‌حل مشکلات و بهبود شرایط موجود را صندوق رای می‌دانم. اما صندوق رای‌ای که بتوان از آن نتایج متفاوتی گرفت. اینکه امروز تمام اصلاح‌طلبان معتقد به شرکت در انتخابات شدند این است که سه نامزد معرفی کرده بودند و حاکمیت یکی از آنها را تایید کرد و در حال حاضر در عرصه رقابت نیز احساس می‌شود حتی امکان پیروزی نامزد معرفی‌شده وجود دارد و احتمال پیروزی‌اش روزبه‌روز بیشتر می‌شود. اصلاح‌طلبان در این دوره نمی‌توانند بگویند که نامزدی نداریم و در انتخابات شرکت نمی‌کنیم.

عرب سرخی:  در تشریح تفاوت بین اسفند 1402 و انتخابات کنونی ریاست‌جمهوری باید بگویم به‌رغم اینکه همواره صندوق رای را قبول داشتیم اما در اسفند 1402 استنباط این بود که نمی‌توانیم کاری انجام دهیم. کارآمد نبودن صندوق رای چند علت داشت و شروطی را جبهه اصلاحات در نظر داشتند. اولین نکته این بود که جامعه باور کند که مجلس هم نقش تاثیرگذاری دارد و شرکت در آن انتخابات هم تاثیرگذار است. اما نهادهای موازی قانونگذاری مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی مجازی و ستاد سران قوا جایگزین نهاد قانونگذاری شدند.

از سوی دیگر موضوعاتی مانند؛ فرمان‌پذیری مجلس که دستوراتی مانند استیضاح نشدن یک وزیر یا خارج شدن یک موضوع از دستورکار، تغییر قانونی که زمینه حضور نامزد اصلاح‌طلبان را کاهش داد، اعمال نظارت استصوابی که باعث ردصلاحیت‌ها شده بود و قهر گسترده مردم با صندوق رای، زمینه اثرگذاری انتخابات در سرنوشت جامعه را به محاق برده بود. جمع‌بندی جبهه اصلاحات و احزاب (نه تماماً) این بود که اگر در انتخابات شرکت کنیم سرنوشت از قبل معلوم است و مجلس از کارآمدی لازم برخوردار نیست. به همین دلیل در انتخابات اسفند 1402 شرکت نکرد. در انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو جبهه اصلاحات تصمیم گرفت که نامزدهایی را معرفی کند و شرکت در انتخابات را مشروط به حضور یکی از این نامزدها کند. خوشبختانه حاکمیت نیز به این رفتار واکنش مثبت نشان داد و شرایط برای حضور و مشارکت در انتخابات مهیا شد.

*‌شانس آقای پزشکیان را چقدر می‌دانید و ارزیابی شما از نتیجه انتخابات چیست؟ در صورت پیروزی آقای پزشکیان با توجه به خاستگاهی که دارد، موجب تغییر در جریان اصلاحات – مانند سال ۷۶ که آقای خاتمی این اتفاق را رقم زد - می‌شود؟

نبوی: سابقه آشنایی من با آقای پزشکیان به مجلس ششم برمی‌گردد که وزیر دولت آقای خاتمی بود. در مجلس ششم عده‌ای ایشان را استیضاح کردند و من از موارد نادری بود که پشت میکروفن رفتم. یک‌بار استعفای خود را پشت میکروفن خواندم و یک‌بار هم برای این موضوع پشت میکروفن رفتم و از آقای پزشکیان دفاع کردم. پزشکیان را صادق، سالم و صالح دانستم و در کار خود خبره است. نه اهل امتیاز دادن به کسی بود و نه اهل امتیاز گرفتن. به همین دلیل از ایشان حمایت کردم و هیچ ارتباطی هم برای هماهنگی این دفاع نداشتم و نه چیزی از ایشان خواستم و نه چیزی گرفتم.

در جریان انتخابات اخیر هم ایشان روزی که تصمیم به ثبت‌نام گرفت به من زنگ زد و من از این موضوع بسیار استقبال کردم. هر کسی درباره ثبت‌نام از من می‌پرسید می‌گفتم که ثبت‌نام کند. خوشبختانه آقای پزشکیان هم ثبت‌نام کرد و صلاحیت او تقریباً مورد تایید جبهه اصلاحات قرار گرفت. تایید صلاحیت او کار پسندیده‌ای از طرف حاکمیت بود. نقد به حاکمیت که ایجاد شور و هیجان انتخاباتی بود که تقریباً در سال‌های 98، 1400 و 1402 از بین رفت. حالا بعضی می‌گویند حاکمیت پزشکیان را آورده تا شور و هیجان انتخاباتی را افزایش دهد، حتی اگر حاکمیت این کار را کرده، خوب است. روز آخر اگر پزشکیان را دوباره ردصلاحیت کند، تف سربالاست و قابل پذیرش توسط جامعه نیست. اما اگر فکر می‌کند که نامزد دیگری رای می‌آورد، بگذارد جمعی از گروه‌های سیاسی در انتخابات شرکت کنند، نامزدشان هم رای نیاورد.

این بهترین شکل برای حاکمیت است که نامزد مورد تاییدش رای بیاورد و نامزد گروه‌های دیگری که مورد تایید حاکمیت نیستند، رای نیاورد. معتقدم تا اینجا که پزشکیان تاییدصلاحیت شده، مبارک است. ایشان و حامیانش با توانایی‌های محدودی که دارند خوب وارد میدان شدند. همه تقریباً معتقدند که از 6 کاندیدا 3 نامزد در سطوح بالا قرار دارند و این موفقیت بزرگی است برای پزشکیان و حامیانش که او در بین این 3 نامزد است. افرادی که می‌خواهند رای دهند اما به پزشکیان انتقاد دارند؛ یکی از انتقادات این است که پزشکیان در زمینه سیاست خارجی و اقتصاد کارشناس نیست و چطور می‌خواهد کشور را اداره کند درحالی‌که موضعی در این زمینه‌ها ندارد؟ بله ایشان جراح قلب باز است و طبعاً باید در همان حد از او توقع داشت.

معتقد نیستم که پزشکیان، چون کارشناس مسائل اقتصادی و سیاست خارجی نیست، صلاحیت رئیس‌جمهور شدن ندارد. رئیس‌جمهور باید صادق، صالح و ایران‌دوست باشد که با تمام وجود بخواهد در کشور تحول ایجاد کند. در این حد آقای پزشکیان اعلام موضع کرده است و بقیه را می‌گوید به کارشناسان رجوع کرده و از آنها استفاده می‌کنم. چقدر هم خوب است که یک رئیس‌جمهوری خود را عقل کل نداند و قبول کند که باید از کارشناسان استفاده کند. کارشناسان هم با رغبت بیشتری از او حمایت می‌کنند. امروز شما ظریف را ببینید. او هیچ‌وقت آمادگی ریاست‌جمهوری نداشت اما با تمام قوا به نفع پزشکیان وارد میدان شده چون می‌داند که پزشکیان قدر کارشناس و افراد کاربلد را می‌داند.

ضمن آنکه صادق، صالح و سالم است و باندباز هم نیست؛ می‌تواند از تمام کارشناسان استفاده کند. در مورد پزشکیان من حرف شمس‌اردکانی را قبول دارم گرچه آقای شمس‌اردکانی تهمت‌های بدی به من زده است اما درباره پزشکیان صحبت خوبی کرده که من پسندیدم که گفته: «پزشکیان هیچ کسی نیست. پزشکیان، پزشکیان است.» من هم این اعتقاد را دارم. نباید سعی کنیم از پزشکیان یک پزشکیان دیگر بسازیم. پزشکیان همین که هست خوب است و می‌تواند رای بیاورد.

امروز می‌بینیم با همین شرایط شاید در بین کاندیداهای موجود بهترین وضعیت رای‌آوری را دارد. به همین دلیل معتقدم که پزشکیان کاندیدایی است که می‌تواند در مسائل کشور مانند سیاست خارجی تغییر و تحول ایجاد کند. نگوییم تا حاکمیت نخواهد هیچ تغییر و تحولی ایجاد نمی‌شود. ظریف در دور اول ریاست‌جمهوری آقای روحانی به‌رغم اینکه در مجلس یازدهم برجام را آتش‌ می‌زدند، با همین حاکمیت توانست برجام را امضا کند. بنابراین مطمئناً آقای پزشکیان اگر رئیس‌جمهور شود، می‌تواند در سیاست خارجی که کلید اصلی حل مشکلات اقتصادی و معیشتی کشور است توفیقاتی کسب کند. نمی‌گویم که می‌تواند کشور را زیر و رو کند. اصلاً چنین ادعایی نمی‌کنم. حُسن ایشان این است که هیچ وعده‌ای به مردم نداده است که کشور را زیر و رو می‌کند.

*‌آقای پزشکیان وعده‌های پرطمطراق نمی‌دهد. با این شرایط دولت او را چگونه تحلیل می‌کنید؟

عرب سرخی: پزشکیان ضمن گفتارها و مباحثی که مطرح کرد رویکردهای متفاوتی را اعلام کرده است. مشکلات معیشتی، اقتصادی و سیاست خارجی اولویت دارد. من هم اعتقاد دارم؛ اگر رئیس‌جمهوری نتواند مشکلات معیشتی جامعه را حل کند، سایر مباحث تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. رویکرد او نسبت به دانشگاه‌ها، آزادی و زنان و مسائل مهمی مانند دین مشخص شده و متکی بر بیان حضرت امیرالمومنین(ع) از عدم دین و حجاب صحبت کرده است. ضمن اینکه تاکید دارد که براساس باورهای دینی به حجاب اعتقاد دارم و همراه با دخترم در وزارت کشور حضور پیدا کردم اما معتقدم حجاب یک امر تحمیلی و اجباری نیست بلکه اعتقادی است. بنابراین تفاوت رویکردهای پزشکیان مشخص است و تغییر گفتمانی اتفاق نمی‌افتد.

معتقدم رئیس‌جمهور باید قدرت بهره‌گیری از ظرفیت کارشناسان کشور را داشته باشد چراکه بخش اصلی و مهم مهاجرت‌های نخبگان ما این است که به تخصص‌ها و کارشناسان توجه نشده است. علت اینکه در نشست‌ها پزشکیان می‌گوید من در این مورد نمی‌دانم و از کارشناسان استفاده می‌کنم علاوه بر صداقتش، توجه به کارشناسان است. مهم این است که رئیس‌جمهور بداند که باید برای تصمیم‌گیری در امور کشور از کارشناسان بهره‌ بگیرد. بنابراین دنبال تغییر رویکرد نیستم.

آقای خاتمی اصلاً شعار اقتصادی نداشت اما بررسی عملکرد دولت‌ها حاکی از آن است که بهترین عملکرد اقتصادی در این دوره اتفاق افتاده است. خاتمی کارشناس اقتصادی نبود اما به کارشناسان باور داشت و از مدیران کارشناس استفاده کرد. من معتقدم پزشکیان هم این روش را خواهد داشت. او اعلام کرده نباید به نیروهای یک جناح اکتفا کرد بلکه باید از همه جناح‌ها استفاده کنیم. با توجه به اینکه پزشکیان اعلام کرده که دولتش، دولت سوم خاتمی خواهد بود، به نظرم در تداوم رویکرد دولت آقای خاتمی، موفق به کاهش معضلات و مشکلات کشور خواهد بود.

به نظر من در حال حاضر مجموعه شرایط بسیار پیچیده شده است. بزرگترین رقیب پزشکیان قهر مردم با صندوق رای است. اگر بپذیریم که در دو روز آخر مشارکت افزایش یابد و از 55درصد بیشتر شود، پزشکیان در دور اول می‌تواند موفق شود و اگر در وضعیت فعلی باشد و با 5نفر رقابت کند، به احتمال زیاد انتخابات دومرحله‌ای خواهد شد.

*‌آیا اصلاح‌طلبان توفیق داشتند افرادی که تصمیم ندارند رای بدهند و آرای خاکستری را بیدار کنند؟

عرب سرخی: موفقیت آنها کم بوده است و امیدواریم توفیقات‌شان در مدت باقی‌مانده بیشتر شود چراکه رای آنها پزشکیان خواهد بود. بنابراین هنوز موفق نشده‌اند آرای خاکستری را به عرصه بیاورند.

*‌برخی معتقدند که احتمال مهندسی انتخابات وجود دارد. تحلیل شما از شرایط کنونی و احتمال مهندسی انتخابات چیست؟

عرب سرخی: مهندسی انتخابات اتفاق افتاده و تمام این ترکیب مهندسی شده است. دفعاتی بوده که ما بر این مهندسی فائق آمدیم و گاهی هم شکست خوردیم. امیدواریم این بار پیروزی نصیب ما شود.

*‌آیا فکر نمی‌کنید آقای پزشکیان از باب تواضع و یا صداقتی که دارند تاکید کردند کارشناس نیستم، با توجه به تجربه چهار دوره نماینده مجلس بودن، باید اشراف کلی بر روی مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی داشته باشد، نباید اینگونه باشد که هیچ چیزی ندانند؟

عرب سرخی: دکتر پزشکیان متخصص جراحی قلب هستند و در حوزه خود کارشناس  و در رتبه اول هستند و تجربه اداره کشور را نیز در حد مدیرکل، معاون وزیر، رئیس دانشگاه و وزارت داشتند و دارند، اما زمانی که مسائل به سطح ریاست‌جمهوری می‌رسد، نیازمند کارهای عمیق و جدی است نه از سر تواضع. بلکه تک‌تک حوزه‌های اجرایی باید مشمول اعمال نظرات کارشناسی باشد که ایشان همواره تاکید می‌کنند من به کارشناس مراجعه می‌کنم و این به معنای این نیست که ایشان هیچی نمی‌دانند.  

*‌فرمودید اولویت برجام است، اما با توجه به اصل ۱۱۳ قانون اساسی هویت و اختیار آن با رئیس‌جمهور نیست و اول باید اولویت را به این بدهیم که رئیس‌جمهور هویت و جایگاه لازم را پیدا کند. چراکه عدم تناسب اختیار و مسئولیت باعث شده هیچ کسی اختیاری نداشته باشد و اختیار رئیس‌جمهور نیز تا هویت پیدا نکند چگونه می‌تواند از حقوق مردم دفاع کند؟

عرب سرخی: اختیارات آقای خاتمی، روحانی و رئیسی تفاوتی با هم نداشته، اما عملکردها با هم متفاوت است و معنای آن این است که عرصه‌هایی وجود دارد که باید در آن تلاش صورت گیرد. نگاه آقای خاتمی در قبال واگذاری اختیارات وزارت خارجه به نهادهای دولت، تقاضا وجود داشته، دولت ایستادگی کرده، مقاومت کرده و اجازه نداده است که این اختیار منتقل شود. در دولت آقای احمدی‌نژاد، این راه را باز گذاشتند و اختیارات دولت به جاهای دیگر منتقل شده است، بنابراین این اختیارات وجود داشته و الان هم وجود دارد و این دولت است که می‎تواند با یک مدیریت کارآمد از این اختیارات استفاده کند.

اولویت، اصلاح سیاست خارجی است، طبیعتاً برجام یکی از موارد اصلاحی است. توجه کنید که رهبری همانطور که با امضای اصل برجام مخالف نبودند، با احیای آن نیز مخالف نبودند و به همین دلیل اجازه دادند دنبال شود اما دیپلمات‌هایی که احیای برجام را دنبال می‌کردند ظرفیت و توانایی تیم قبلی را نداشتند و امیدواریم با قوتی که در این تیم وجود دارد و انشاالله همراه آقای پزشکیان خواهند بود، سیاست خارجی را به همان ترتیب که در دولت اصلاحات سیاست تنش‌زدایی ترویج شد، در این دولت نیز ترغیب شود.

*‌اگر در انتخابات آمریکا ترامپ پیروز شود، کل بنیاد سیاست‌های خارجی در نظر گرفته‌شده برباد می‌رود، در این صورت در روند سیاست‌های خارجی این دولت چه موفقیتی قائل هستید؟

نبوی: احتمال زیادی می‌رود که در دوره آینده ریاست‌جمهوری آمریکا آقای ترامپ برنده انتخابات شود. درست در چنین شرایطی اگر یک آدم تندرو در ایران رئیس‌جمهور باشد کار ما با کرام‌الکاتبین خواهد بود. اتفاقاً مهمترین دوره‌ای است که نیازمند یک رئیس‌جمهور معتدل و میانه‌رو هستیم که بتواند در عین حال که در مقابل نظام قرار نمی‌گیرد، بتواند در آن شرایط سخت از عهده اداره کشور بربیاید. اگر آقای دکتر پزشکیان نتواند در دوره حاکمیت ترامپ خوب یا بهتر عمل کند، قطعاً بقیه نامزدها خیلی عقب‌تر از ایشان خواهند بود و مشکل کشور بسیار زیادتر خواهد شد.

لذا کسانی که معتقد به عدم شرکت در انتخابات و یا مردد هستند باید به این نکته توجه کنند که حضور ترامپ در کاخ سفید خیلی با حضور بایدن متفاوت است. الان بایدن خیلی جاها در مقابل ایرانی که مواضع تندی در مقابل آمریکا دارد خیلی کوتاه می‌آید اما ترامپ قطعاً اینگونه نیست و در قبال ایشان نامزدی لازم است پیروز شود که بتواند با آن تندروی‌ها از طریق اعتدال و میانه‌روی مقابله کند.

عرب سرخی: باتوجه به اینکه دستگاه کارشناسی در اختیار دولت است، سیاست‌هایی که رئیس‌جمهور به این دستگاه کارشناسی ارائه می‌دهد، خیلی مهم است که چه سیاستی باشد. آنچه که در قالب لایحه به مجلس ارائه می‌دهند و یا در قالب مسائل کارشناسی در اختیار رهبری می‌گذارند، موضوعات تعیین‌کننده‎ای است و لزوماً در همه این حوزه‌ها رهبری جمع‌بندی اولیه ندارند. خیلی وقت‌ها جمع‌بندی‎های کارشناسی که دولت در اختیار رهبری می‌گذارد و تصمیماتی که ایشان اتخاذ می‌کنند تاثیرات معین دارند. برای مثال آقای خاتمی، وزیر اطلاعات، معاون وزیر اطلاعات، مدیرکل و کارشناس مربوط به نهضت آزادی را خدمت رهبری بردند و آنها نظرات خود را با رهبری در میان گذاشتند و این تلاشی است که دولت انجام می‌دهد. ممکن است منتهی به نتیجه قطعی نشود اما این اقدام در روند امور اثر می‌گذارد و همین موضوع در مسائل مربوط به سیاست خارجی، موضوعات اقتصادی و... اثرگذار است.

*‌در صورتی که دولت ترامپ روی کار بیاید و آقای پزشکیان نیز رئیس‌جمهور شود برنامه در مواجهه با دولت ترامپ چه خواهد بود؟ اگر بخواهید در صورت روی کار آمدن آقای پزشکیان به او مشاوره دهید، آیا ایران را در مقابل ترامپ به سمت هسته‌ای شدن خواهید برد؟ آیا قراری شبیه برجام را پیشنهاد می‌دهید که ترامپ از آن خارج شود و یا سیاست‌های تهاجمی‌تر را پیشنهاد می‌دهید؟

نبوی: من مثل دکتر پزشکیان باید به کارشناس‌ها رجوع کنم. یعنی باید ببینیم آقای ظریف و تیم وزارت خارجه چه سیاست‌هایی را پیش می‌برند. ممکن است نظر حاکمیت این باشد که بر فرض مثال غنی‌سازی 80 درصد شود، اما این طرف نیز اگر آدمی باشد که نظریاتی داشته باشد می‌تواند با حاکمیت در این زمینه‌ها گفت‌وگو کند و نظرات را تعدیل کند. لذا نمی‌توانم الان بگویم که چه سیاستی در قبال ترامپ باید اجرا شود.

عرب‌سرخی: خیلی نمی‌شود به صورت قطعی پیش‌بینی کرد که ترامپ رئیس‌جمهور می‌شود. آخرین نظرسنجی‌ای که پیگیری کردم اینگونه بود که بایدن برای اولین بار بالاتر از ترامپ قرار گرفته است. اگر این روند ادامه یابد، احتمالاً ترامپ تکرار نخواهد شد. اما با فرض روی کار آمدن ترامپ، یا حتی بایدن، پیشنهاد من مذاکره و گفت‌وگو پیرامون محورهای اختلاف است. ما از آمریکا انتظاراتی داریم و آمریکا نیز از ما انتظاراتی دارد. تصور اینکه بتوانیم تمام انتظارات‌مان تامین شود و آمریکایی‌ها دور انتظارات خود خط بکشند، اشتباه است. در شرایط امروزِ بین‌المللی، اگر به ازای هر یک امتیازی که می‌گیریم، یک امتیاز بدهیم؛ این یک موفقیت است.

بنابراین توصیه من به شخص رئیس‌جمهور تغییر مذاکره است؛ چیزی که تا به امروز از آن فرار کردیم. لااقل در امر برجام که مذاکرات مستقیم شد ما موفق شدیم. ضمن اینکه بحث انتخاب عرصه عمل است. ما در عرصه گفت‌وگو نشان دادیم که از آمریکا موفق‌تر بودیم و این آمریکا بود که از برجام فرار کرد، نه ما. اگر برجام آنقدر بد بود که این آقایان می‌گفتند، تصمیم می‌گرفتند که از برجام خارج شوند، چرا خارج نشدند و آمریکا از برجام خارج شد؟ چراکه برجام یک امر موفق بود. راه ما مذاکره است.

*‌در دوره‌های گذشته یک بار تجربه آقای خاتمی و دولت اصلاحات را داشتیم و تجربه دیگر نیز آقای روحانی که مورد حمایت اصلاح‌طلبان بود. نسبت آقای پزشکیان با اصلاح‌طلبان چگونه خواهد بود؟ آیا جزئی از اصلاحات خواهد بود؟ اصلاح‌طلبان چه نقشی در دولت آینده خواهند داشت؟

نبوی: آقای دکتر پزشکیان هیچ‌وقت عضو هیچ حزب و گروه اصلاح‌طلبی نبودند و الان نیز مدعی نیستند. اما جبهه اصلاحات پیشنهاداتی درمورد بعد از پیروزی در انتخابات داشتند که ایشان هم این پیشنهادات را قبول دارند و آدم صادقی نیز هستند و اگر بگویند قبول دارم، بعد از آنکه سوار خر مراد شدند، زیر آن نمی‎زنند. از این جهت خوش‌بین هستم که دکتر پزشکیان به آن مطالبی که دوستان اصلاح‌طلب با ایشان در میان گذاشتند، پاسخ دادند، به احتمال 99 درصد پایبند هستند، مگر اینکه نتوانند آن را اجرا کنند.

عرب سرخی: همانگونه که مهندس نبوی اشاره کردند، آقای دکتر پزشکیان، پزشکیان خواهد بود، نه خاتمی خواهد بود و نه روحانی.

*‌آقای خاتمی که رئیس‌جمهور اصلاحات بود و پشتوانه آن رای را داشت، پس از پایان هشت سال اصطلاح تدارکات‌چی را برای خود به کار برد. اصرار به اینکه الان تغییرات شگرفی خواهیم کرد و بسته به آدم‌ها شرایط فرق می‌کند، توقعات جامعه را بالا می‌برد و ممکن است بعداً جامعه را دچار سرخوردگی کند...

نبوی: خاتمی هیچ‌وقت نگفت من تدارکات‌چی هستم. خاتمی گفت بعضی‌ها دولت را تدارکات‌چی می‌خواهند نه اینکه من هم تدارکات‌چی آنها هستم و دوستان این استفاده اشتباه را دارند و نتیجه می‌گیرند هیچ رئیس‌جمهوری این‌کاره نیست و قطعاً فقط باید تدارکات‌چی باشد.

عرب سرخی: در مورد مسئله حصر، تنها مسئله رفع حصر نیست که ممکن است زور رئیس‌جمهور نرسد، البته ممکن است در این دور جدید به واسطه فاصله زیادی که ایجاد شده، شاید دل‌ها نرم شده باشد و زمینه رفع حصر فراهم شود، اما آقای پزشکیان طبیعتاً در پی رفع حصر خواهد بود و تلاش هم خواهد کرد، اما نباید چیزی را که قابل پیش‌بینی نیست، تبدیل به یک وعده کنیم. با اطلاع خدمت شما عرض می‌کنم که آقای روحانی تلاش خود را کردند و زورشان نرسید.

*‌با توجه عقبه‌ای که در مجلس دارید، فکر می‌کنید مجلس کنونی با آقای پزشکیان کنار خواهد آمد و افرادی که الان وعده می‌دهند در کابینه ایشان باشند، آیا این مجلس اجازه می‌دهد که در کابینه ایشان حضور داشته باشند؟

نبوی: البته فکر نمی‌کنم تعداد کسانی که مثل دکتر پزشکیان فکر می‌کنند در مجلس زیاد باشند، اما هستند، ۵۰ نفری در مجلس هستند که نسبت به مجلس قبل شاید اندکی بهتر هم باشند. معمولاً مجالس با رئیس‌جمهور آن‌طور درگیر نمی‌شوند. آقای پزشکیان با توجه به اینکه ۵ دوره نماینده مجلس بوده‌اند باید با نماینده‌ها روی نامزدهای وزارت تعامل کند. ممکن است برخی از وزرای پیشنهادی را قبول نکنند و ما تلاش خودمان را می‌کنیم. اما معمولاً دکتر پزشکیان رویکرد معرفی آدم‌های خیلی تند و تیز را هم ندارد و از افراد کارشناس استفاده خواهد کرد و مجلس هم بالاخره مجبور می‌شود تحمل کند؛ در چهار سال اول و در چهار سال دوم هم خدا کریم است.

عرب سرخی: در نظام‌های سیاسی ما رقابت‌های جدی و واقعی به دلایلی کم شکل گرفته است و اینکه یک رئیس‌جمهور با یک مجلسی که نگاه کاملاً متفاوتی دارد، چیزی که در نظام سیاسی آمریکا به وفور رخ می‌دهد، یک تعاملاتی شکل می‌گیرد و رویه‌های میانه رخ می‌دهد و این نیاز به نوعی تمرین دارد. خیلی اتفاق خوبی است که آقای پزشکیان وزیر معرفی کند و مجلس بر سر آن چالش کند. اگر می‌خواهیم اندیشه سیاسی در جامعه جا باز کند باید اتفاقاتی از این دست رخ دهد و نباید از آن فرار کرد.

عکس: علی محمدی، هم‌میهن