آیا ظریف موج انتخابات را بر می‌گرداند؟
مسعود پزشکیان، تنها نامزد اصلاح‌طلب انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران با انتخاب محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین، به‌عنوان مشاور وزارت خارجه‌اش رقابت‌ها را تکانی داد.
ظریف که بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۱ به‌عنوان وزیر امور خارجه در دولت حسن روحانی خدمت می‌کرد، معمار توافق هسته‌ای ایران است که در زمان امضایش در سال ۲۰۱۵ با استقبال ایرانیان مواجه شد. در طول سه سال بعد از امضای این توافق تا زمانی که دونالد ترامپ از توافق خارج شد و تحریم‌های سنگین‌تری علیه ایران وضع کرد، اقتصاد ایران رونق شدیدی گرفت. بسیاری از ایرانیان ممکن است به دوران روحانی، زمانی که اقتصاد کشور به دلیل برجام و نقش ظریف در باز شدن درهای کشور به سوی غرب احیا شده‌بود، با حسرت و نوستالژی نگاه کنند.
هفته پیش ظریف در تلویزیون کنار پزشکیان نشست و با حرارت در مورد آثار مثبت اقتصادی توافق هسته‌ای سخن گفت. اعداد و ارقام هم سخن ظریف را تایید می‌کنند، در آن دوران اقتصاد وضعیت بهتری از الان داشت. علی هاشم، همکار المانیتور که به‌تازگی در تهران حضور داشت می‌گوید: «ظریف همچنان محبوب است و حضور او در کارزار انتخاباتی می‌تواند وضعیت جاری را به هم بزند.» از همین حالا موج شروع شده‌است.
۵ نامزد دیگر انتخابات و رسانه‌های محافظه‌کار از همین حالا در کنار پزشکیان، روحانی و ظریف را هم هدف حملات خود قرار داده‌اند. پزشکیان می‌گوید که دیپلماسی بهترین مسیر برای رفع تحریم‌ها و پیشرفت اقتصادی است. او با اضافه کردن ظریف به کارزارش این پیام را علاوه بر ایرانیان به غرب و ایالات متحده آمریکا می‌فرستد که در صورت پیروزی امکان تغییر در مسیر سیاست خارجی ایران وجود دارد.
علی هاشم می‌گوید: «وقتی اسم ظریف می‌آید، همه به یاد گفت‌وگو با آمریکا می‌افتند.» ولی نصر، استاد دانشکده مطالعات پیشرفته بین‌الملل دانشگاه جانز هاپکینز می‌گوید که مسئله رابطه با آمریکا و حتی ریاست‌جمهوری احتمالی دونالد ترامپ، بر انتخابات سایه افکنده است.
نصر می‌گوید که ایرانیان و بسیاری دیگر از کشورهای منطقه از حالا برنامه‌ریزی برای دوره دیگری از ریاست‌جمهوری ترامپ را آغاز کرده‌اند. دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ می‌تواند هم به معنای فشار حداکثری باشد هم به معنای هنر معامله و یا حتی هر دو به صورت همزمان. بدون توجه به اینکه چه کسی در انتخابات ۵ نوامبر آمریکا پیروز شود، ظرفیت ایران برای دستیابی فوری به بمب اتم یکی از اولویت‌های اصلی آمریکا باقی خواهد ماند.
گزارش‌ها در هفته گذشته نشان می‌داد که ایران در حال افزایش ظرفیت تولید اورانیوم غنی‌شده با غنای بالا است که می‌تواند مدت‌زمان لازم برای رسیدن به سلاح هسته‌ای در صورت تصمیم به این کار را کاهش دهد.
نصر می‌گوید که اگر ترامپ آنگونه که وعده داده است جنگ روسیه و اوکراین را پایان دهد، این اتفاق می‌تواند قواعد بازی را در سیاست جهانی تغییر دهد و نتایجی برای ایران به بار بیاورد.
ایران در طول سال‌های پس از جنگ اوکراین روابط نظامی و اقتصادی خود را با روسیه تشدید کرده‌است. حاکمان فعلی و شورای نگهبان که صلاحیت نامزدها را بررسی می‌کرد، شاید اثر حضور ظریف در جانب پزشکیان را پیش‌بینی نمی‌کردند. تصور این بود که پزشکیان که یک جراح قلب کم‌سروصدا است، بتواند مشارکت در انتخابات را افزایش دهد، نه اینکه بتواند اصلاح‌طلبان را بسیج کند و رای محافظه‌کاران را تقسیم کند.
خبرنگار المانیتور در تهران می‌نویسد: «اقدام همیشگی شورای نگهبان در ردصلاحیت سیاستمداران شناخته‌شده میانه‌رو معمولاً اینگونه تفسیر می‌شد که رویکرد حاکمان تندرو کنونی را تقویت می‌کند و به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کند تا نامزد مورد علاقه خودش انتخاب شود.»
انتخاب سیدابراهیم رئیسی در انتخابات ۲۰۲۱ نشانگر سلطه اصول‌گرایان بود. بعد از خروج ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸، محافظه‌کاران روحانی، ظریف و اصلاح‌طلبان را برای آنچه به گفته خودشان سیاست خارجی فاجعه‌بار و تحقیرآمیز بود، زیر باد انتقاد گرفتند.
اصلاح‌طلبان سه دوره متوالی در انتخابات پارلمانی که تحت سلطه اصول‌گرایان در اتحادشان با شورای نگهبان است با شکست مواجه شدند. سال ۲۰۲۱ ظریف صحنه را ترک کرد و از انظار عمومی بیرون رفت تا در دانشگاه تهران تدریس کند.
