بررسی سخنان محمدجواد ظریف رئیس شورای راهبری دولت چهاردهم در گفتوگوی ویژه خبری
تبعیض مثبت و وحدت ملی
چهارشنبهشب بود که پس از گلایهمندی محمدجواد ظریف بهعنوان رئیس شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم از عدم دادن فرصت در صداوسیما برای شفافسازی عملکرد و سازوکار این شورا در تعیین وزرا و اعضای دولت بعدی، بالاخره او پشت دوربین این رسانه رفت و در برنامه زنده تلویزیونی گفتوگوی ویژه خبری به تشریح مباحث مختلف پرداخت و البته در میانه سخنانش برخی از موضوعات مطرحشده در فضای مجازی و ادعاها را نیز پاسخ داد.
مثلاً درباره تعیین وزرا، معرفی افراد در پاسخ به موج تخریبی که در فضای مجازی علیه سیدمحمدخاتمی، رهبر جبهه اصلاحات رخ داد؛ او در این گفتوگو تصریح کرد:«واقعاً آقای خاتمی هیچ فشاری برای این کار نگذاشت و شهادت میدهم و خودم با ایشان صحبت کردهام و اطلاع دارم که ایشان ورودی از این جهت نکرده است؛ راهنمایی کرده اما دخالت نکرده است.»
یا در پی طرح مسائلی مانند «سهمخواهی» تشکلها و احزاب به پیام بهزاد نبوی، از چهرههای شاخص سیاسی و تشکیلاتی اصلاحطلب اشاره کرد و گفت:«بهزاد نبوی امروز توئیت بامزهای زد مبنی بر اینکه اجازه دهید اکنون دولت تشکیل شود و دنبال سهمخواهی نروید. این نگرشی است که من در بزرگان، هم جبهه اصلاحات و هم سایر بزرگان دیدهام. یک همدلی ایجاد شده که همه میخواهند کار به جلو برود.»
اما این موارد مطرح شده که بخشی از گزارش او به مردم بود، با توجه به موضوعات دیگری که در این برنامه مطرح شد، کمتر بحثبرانگیز بود و موضوعات اصلی دو بخشی بود که طی روزهای اخیر به آن واکنشهای بسیار صورت گرفت.
دولت وحدت ملی
جواد ظریف در این گفتوگوی ویژه خبری به کارگروههای تشکیلشده برای تعیین وزرا و اعضای دولت و نحوه کار کمیتهها و شورای راهبری اشاره کرد و به تشریح روند کاری که احتمالاً تا ۳ مرداد ادامه مییابد پرداخت. اما دو موضوع با واکنشهای بسیاری روبهرو شد. اول؛ آنجا که ظریف در توضیح دولت آینده گفت:«این کابینه، وحدت ملی خواهد بود ولی ائتلافی نیست.»
او در توضیح آن تصریح کرد:«نمیخواهیم افرادی را داشته باشیم که با گفتمان رئیسجمهور همراهی و باور نداشته باشند؛ بالاخره مردم ایران به این رئیسجمهور رأی دادهاند و افرادی هم که نامزد انتخاب میکنند، به آنها گفتهایم افرادی معرفی کنند که آمادگی کار در چارچوب این گفتمان را داشته باشند. کابینه ائتلافی نیست چون مردم به یک نفر رأی دادهاند و این منتخب نیز کسانی که آماده همکاری با گفتمان واحد را داشته باشند، جمع خواهد کرد.»
این اظهارنظر او از سوی بسیاری از تحلیلگران سیاسی، ادعای منطقی از سوی هر رئیسجمهوری است.در برابر از سوی تحلیلگران جریان رقیب این ادعا به معنی حذف مخالفان از کابینه برداشت شد؛ موضوعی که ظریف آن را با تاکید بر اینکه «فراخوان معرفی اعضای کابینه به چهرههای رقیب مسعود پزشکیان از جمله سعید جلیلی» و «احزاب اصولگرا از جمله مؤتلفه اسلامی» نیز ارسال شده است، بهنوعی پاسخ داده بود. البته با کمی بررسی درباره تشکیل دولت ائتلافی نیز چنین تصمیمی برای تشکیل دولت «وحدت ملی» نه «دولت ائتلافی» قابل درک است که باید به آن توجه داشت. چنانچه دولت ائتلافی هم زمانی شکل میگیرد که حزب یا جریان پیروز، اکثریت قاطع را ندارند و در ائتلاف با سایر جریانها دست به تشکیل دولت ائتلافی میزنند تا بتوانند دولت را حفظ کنند که طبیعتاً این تصمیم و شاکله معایب خودش از جمله انسجام کمتر و هماهنگی آسیبپذیرتر را داراست.
در این بین با توجه به ادعای غلبه نگاه کارشناسی بر دولت که از سوی پزشکیان مطرح شد؛ قطعاً منظور عدم استفاده از نیروهای کارشناس و توانمند جریان رقیب نیست و قضیه مطرحشده درباره سکانداران و تصمیمگیران است.
سنجههایی با تبعیض مثبت
موضوع دومی که مورد بحث و البته هجمه به شورای رهبری و برنامه مد نظر دولت پزشکیان صورت گرفت مربوط به تبعیض مثبت برای ادیان و مذاهب رسمی است، آنجا که ظریف در توضیح سنجههای تعیین گزینهها گفت: «اگر وزیر پیشنهادی مرد باشد هیچ امتیازی نمیگیرد و نامزدهای خانم ۱۰ امتیاز میگیرند؛ اگر از اکثریت (شیعه) باشد امتیاز ندارد ولی اگر از مذاهب و ادیان رسمی باشد، امتیاز دارد چون میخواهیم از اقوام و مذاهبی که تاکنون حضور کمتری در کابینه داشتهاند و زنان و جوانان استفاده کنیم.»
همین موضوع بسیاری را برآشفت، نمونه این اعتراض را حسین شریعتمداری، مدیرمسئول کیهان داشته است که نوشت:«باید از آقای ظریف پرسید: الف: از کِی تا به حال «شیعه بودن» در جمهوری اسلامی خصوصیت و به اصطلاح، امتیاز منفی تلقی میشود؟! ب: میفرمایید «از مذاهب و ادیان رسمی باشید امتیاز میگیرید، شیعه باشید امتیاز نمیگیرید»! آیا منظورتان این است که شیعه جزء مذاهب و ادیان رسمی نیست؟! ج: در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، از مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی کشور یاد شده است. جنابعالی چهکارهاید و از کدام جایگاه، شیعه بودن را در گزینش اعضای کابینه، خصوصیت منفی تلقی کردهاید؟! چه کسی به شما چنین اجازهای داده است؟!» در پیگیری این برآشفتگیها و اعتراضات این موضوع قابل توجه است؛ که درکی از گذاشتن تبعیض مثبت در این بین وجود ندارد.
معمولاً زمانی از تبعیض مثبت در جوامعی که به دنبال توجه به حقوق شهروندی هستند، استفاده میشود که فرصت برابر در مسیری که افراد تا به این نقطه رسیدند، وجود نداشته است. نمونه قابل توجهی که در همین کشور ما اجرا شده مربوط به کنکور به عنوان آزمون ورود به تحصیلات عالی است که سهمیه مناطق محروم برای افراد در نظر میگیرند. یعنی از آنجا که نتوانستند فرصتی برابر برای مردم در حوزه آموزش ایجاد کنند و امکانات برابر نبوده است؛ از این طریق تلاشی برای جبران آن انجام میدهند.
حالا با همین تعریف به موضوع زنان و اقلیتهای مذهبی هم میتوان نگاه کرد، در حوزه مدیریتی متاسفانه طی اغلب ادوار این فرصت برابر فراهم نبود یعنی در مراحل پایینتر مثلاً برای تعیین یک مدیر سطح متوسط چنین رفتارهایی بارها اتفاق افتاده که وقتی یک زن در برابر یک مرد قرار میگرفت؛ ترجیح مدیران بالادستی همکاری و پیشبرد برنامهها با مدیر میانی مرد بود و همین پله ترقی را از آن زنان در آن مقطع گرفته و حالا با تغییر رویهها برای جبران آن تبعیض و ایجاد توازن تبعیض مثبت در نظر گرفته میشود و اصلاً به معنای این نیست که مرد بودن بد است یا منفی است. درباره ادیان و مذاهب رسمی هم همین در تاریخ ما رخ داده و این برداشتی که به شیعیان بیتوجهی شده یا امتیاز منفی است، اشتباه است.
تبعیض مثبت برای آن است که در ادواری و بنابر شرایطی این ارتقای موقعیت پذیرفته نشده و از امکان ارتقای فرد با توانایی برابر جلوگیری شده و یا در برابرش سنگاندازی شده است؛ حال که این شورا و این دولت به دنبال احقاق حقوق شهروندی است؛ چنین رویکردی را برای جبران آن رفتار در پیش گرفته است. برای ایجاد وحدت ملی در سطح جامعه از طریق دولت نیاز به چنین رویکردهایی هست که به این هدف همیشگی اصلاحخواهان برسند که «ایران برای همه ایرانیان» باشد. به هر حال امید است در نهایت شایستگان مبتنی بر رویکردی شایستهسالارانه انتخاب شوند و بهترین گزینهها برای وحدت ملی و پیشرفت و توسعه کشور روی کار آیند.
نگاه رئیسجمهور منتخب
شاخصها و دوری از تمامیتخواهی
مسعود پزشکیان، رئیسجمهور منتخب، با حضور در نهاد ریاستجمهوری با رؤسای ستادهای اصولگرا به دیدار و گفتوگو پرداخت. وی در بخشی از این گفتوگو با اشاره به اینکه مردم به نگاه بسته و تمامیتخواه رای ندادند، گفت:«با توجه به شرایطی که وجود داشت بنده میتوانستم رئیسجمهور نشوم زیرا عدهای بودند که یکسره رای ثابت داشتند. اما به لطف خدا مردم به صحنه آمدند و به آنها رای ندادند. این گروه نگاهی بسته و تفکری تمامیتخواه داشتند و فقط یک گروه و یک جناح را میدیدند و نتیجه فعالیت این گروه بدتر شدن هرروزه روند تمام مسائل کشور بود. وقتی این طیف افرادی مثل ما را نمیپذیرند بقیه را چطور میخواهند بپذیرند. ولی نکته اینجاست که اگر در صحنه هم نباشند مملکت اداره نمیشود زیرا در واقعیت مملکت با من تنها اداره نمیشود.»
رئیسجمهور منتخب با تاکید بر بهکارگیری افکار و سلایق مختلف گفت: «قرار بود طبق شاخصهها کار را ادامه دهیم و کسانی که نسبت به آن اعتراض دارند؛ یکی از شاخصهها را اضافه یا یکی را حذف کنند و اگر هم شاخص درست است طبق آن افراد را معرفی کنند. بنده به تمام افراد ازجمله آقای قالیباف، رضایی و حتی جلیلی هم گفتم افرادتان را معرفی کنید. اگر معتقدید شاخصی ضعیف است شما شاخص دیگری بگویید تا اضافه کنیم. »
