تقویت فضای ضد پناهجویان افغان در ایران
درحالیکه مسائلی مانند آزادیهای اجتماعی، حقوق زنان و روابط آسیبدیده با غرب محور انتخاباتهای پیشین بود، در این دوره موضوع مهاجرت هم بهعنوان یکی از مسائل مهم در مناظرهها قرار داشت.
تقریباً هر یک از نامزدها در این انتخاباتِ کنترلشده، در مورد موضوع سیل پناهجویان از افغانستان و اثرات اقتصادی-اجتماعی آن در ایران، اظهارنظر کردند. تبعیض و پیشداوری در مورد افغانها بهتازگی در ایران تشدید شدهاست؛ به ویژه از زمانی که مشکلات اقتصادی ناشی از فساد و سوءمدیریت در داخل و بار تحریمهای بینالملل از خارج به شهروندان ایران فشار آوردهاست. براساس واپسین سرشماری ایران در سال ۲۰۱۶ بیش از یک میلیون و ۵۸۰ هزار مهاجر با ملیت افغانستان در ایران زندگی میکنند که مجموعاً ۹۰ درصد از جمعیت مهاجران در ایران را تشکیل میدهند.
از زمانی که در سال ۲۰۲۱ طالبان حکومت را در افغانستان در اختیار گرفت، براساس آمار سازمان ملل متحد اکنون ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر در ایران زندگی میکنند.موجی از جنایات ناشی از نفرت که عمدتاً با ادبیات غیرمسئولانه سیاستمداران و رسانههای حکومتی تحریک شدهاند، نشان میدهد که فضای ایران در حال تبدیل شدن به فضایی تهدیدآمیز و ناخوشایند برای پناهجویان است.
آزار فیزیکی، لفظی و دیگر انواع رفتارهای تحقیرآمیز به شیوه برخورد روتین ماموران امنیتی در گذرگاههای مرزی تبدیل شدهاست. در نبود مسئولیتپذیری دولت، شهروندان عادی ایران هم در برخوردهای بد و ابلیسسازی از افغانها همدست شدهاند. ایرانیان از نظر اقتصادی سرخورده شدهاند و میبینند که حکومت نمیتواند نیازهای اساسی آنها را برآورده کند. براساس گزارش بانک جهانی ۲۸ درصد از ایرانیان زیر خط فقر هستند و ۴۰ درصد دیگر هم در آستانه سقوط به زیر خط فقر قرار دارند. بیکاری جوانان بالای ۲۲ درصد مانده و تورم بالاتر از ۳۷ درصد و بالاتر از کشور جنگزده یمن است.
ادبیات خصمانه دولت رئیسی که تلاش میکرد تا نوعی ملیگرایی را همراه با غیرت مذهبی مخلوط کند تا محافظهکاران حامی خود را بر مبنای شعار ضدمهاجرت جمع کند، باعث تقویت احساسات ضدافغان در فضای عمومی شد. هشتگ اخراج_افغانی_مطالبه_ملی در فضای مجازی امروز به یکی از هشتگهای رایج تبدیل شدهاست که توسط تندروهای حامی دولت تبلیغ میشود. آنها میگویند که مشکل مهاجرت افغانها باعث دستکاری در ترکیب جمعیتی ایران شدهاست و فرصتهای شغلی را از بین میبرد.
محافظهکاران ایرانی شعارهای راست افراطی اروپا و حزب جمهوریخواه آمریکا را بازتاب میدهند و بههیچوجه در نمایش دادن تمایلشان به وانمود کردن افغانها به عنوان یک هویت نژادی پستتر شرم نمیکنند. در شبکههای اجتماعی ایران افغانها به عنوان معتاد، قاچاقچی، جانیان خشن و متعرضان جنسی نمایش دادهمیشوند.دولت جمهوری اسلامی تحت فشار مشکلات اقتصادی میگوید که دیگر منابع کافی برای میزبانی از افغانهای بیشتر ندارد. براساس گزارشی که شورای مهاجرت دانمارک منتشر کرد، مقامهای ایران از سال ۲۰۲۲ تاکنون بیش از یک میلیون افغان را اخراج کردهاند. برخی از اخراجشدهها نسبت به سوءرفتارهای مقامها اعتراض کردهاند.
انتظار میرود مهاجران تازهوارد افغان هم با مشکلات بیشتری مواجه شوند. درست مانند دیگر کشورهایی که میزبان جمع کثیری از مهاجران هستند، نگرانی از نابودی فرصتهای شغلی و ایجاد رکود در جامعه باعث شدهاست تا کلیشههای ضدمهاجر در ایران تقویت شود. فقدان مقامهای معقول و منطقی که بتوانند منطق را وارد مباحث مرتبط با مهاجرت کنند، جامعه ایران که معمولاً از پیشرو بودن خود اطمینان دارد، در حال از بین بردن چهرهای است که همواره از خود به عنوان مهماننواز ترویج میکرد و در حال نشان دادن اشکال بیسابقهای از کاهش تحمل نژادی در ایران است.
