آیا یک اصلاحطلب پیروز انتخابات خواهد بود؟
انتخابات ریاستجمهوری ایران به دلیل سانحه بالگرد ابراهیم رئیسی در ۲۸ ژوئن برگزار میشود. براساس قانون اساسی ایران، انتخابات زودهنگام برای جانشین باید ظرف ۵۰ روز پس از فوت یا استعفای رئیسجمهور قبلی برگزار شود.
از پنج کاندیدای اصولگرا، محمدباقر قالیباف ۶۲ ساله، سرتیپ بازنشسته سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فرمانده سابق نیروی هوافضای سپاه، فرمانده سابق نیروی انتظامی، شهردار سابق تهران و رئیس فعلی مجلس یا پارلمان، سه بار نامزد ریاستجمهوری شده است.
علیرضا زاکانی، ۵۸ ساله، شهردار فعلی تهران است. او با تحصیلات پزشکی هستهای و در دوران دانشجویی، رئیس سازمان بسیج دانشجویی بود. وی همچنین چهار دوره نماینده مجلس بود. وی همچنین نامزد انتخابات ریاستجمهوری ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ بود، اما هر بار از سوی شورای نگهبان فاقد صلاحیت بود.
یکی دیگر از نامزدهای اصولگرا، سعید جلیلی، ۵۸ ساله، مذاکرهکننده ارشد سابق هستهای ایران و دبیرکل شورایعالی امنیت ملی ایران و همچنین معاون سابق وزیر امور خارجه در امور اروپا و ایالات متحده است. وی در حال حاضر نماینده رهبری ایران در شورایعالی امنیت ملی است. وی پای راست خود را در دهه ۱۳۵۰ در جنگ ایران و عراق از دست داد.
او بهعنوان یک چهره تندرو و نامحبوب یاد میشود، زیرا او بهعنوان مذاکرهکننده هستهای، بهطور گستردهای به دلیل ارجاع پرونده هستهای ایران توسط آژانس بینالمللی انرژی اتمی به شورای امنیت سازمان ملل که متعاقباً شش قطعنامه علیه ایران تصویب کرد، مقصر شناخته میشود. او نامزد انتخابات ریاستجمهوری ۲۰۱۳ بود اما تنها ۱۱ درصد از آرا را در برابر حسن روحانی نامزد بسیار محبوب میانهرو کسب کرد.
کاندیدای غافلگیرکننده مسعود پزشکیان ۶۹ساله است که پزشک و متخصص قلب و عروق است. او اصلاحطلب است و پنج دوره نماینده مجلس بوده است. وی در دولت دوم سیدمحمد خاتمی، رئیسجمهور سابق و اصلاحطلب، وزیر بهداشت بود. او از خانوادهای سرشناس در استان آذربایجان غربی در شمال غربی ایران است. وی در جریان قیام دانشجویی در تیرماه ۱۳۷۸ بهعنوان رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه تبریز در دفاع از دانشجویان سخنرانی کرد. وی همچنین پس از درگذشت مهسا امینی، انتقاداتی را به مدیریت این موضوع مطرح کرد.
بسیاری بر این باورند که قالیباف نامزد مورد نظر است. در سال ۲۰۰۵ نیز شایعه شده بود که قالیباف کاندیدای مورد نظر خواهد بود، اما حمایتهای پشت صحنهای که او دریافت میکرد ناگهان پس گرفته شد. با این حال، همانطور که انتخابات گذشته در ایران نشان داده است، نتیجه تا حد زیادی به میزان مشارکت بستگی دارد. اگر مشارکت حدود ۴۰ درصد از واجدین شرایط باشد، همانطور که در دو انتخابات گذشته مجلس در سال ۲۰۲۰ و بار دیگر امسال و همچنین در انتخابات ریاستجمهوری سال ۲۰۲۱، یکی از نامزدهای اصولگرا به احتمال زیاد انتخاب خواهد شد. آنها میتوانند به یک پایگاه اجتماعی محکم از حمایت که حدود ۲۰ درصد از واجدین شرایط رایدهی میشود و توانایی خود برای بسیج ۱۵ تا ۲۰ درصد دیگر از رایدهندگان از طرق مختلف تکیه کنند. در این صورت قالیباف شانس خوبی برای چهارمین بار خواهد داشت.
با این حال، اگر مشارکت بین ۵۰ تا ۶۰ درصد باشد، این احتمال وجود دارد که هیچ نامزدی بیش از ۵۰ درصد آرا را کسب نکند و دو رایدهنده برتر به دور دوم راه پیدا کنند. اگر میزان مشارکت بیش از ۶۰ درصد باشد که برای خاتمی در سالهای ۱۹۹۷ و ۲۰۰۱ و حسن روحانی در سالهای ۲۰۱۳ و ۲۰۱۷ وجود داشت، پزشکیان شانس زیادی برای پیروزی خواهد داشت.
حضور گسترده مردم تنها در صورتی امکانپذیر است که طبقه متوسط، جوانان و آنچه در ایران به عنوان اقشار خاکستری جامعه یاد میشود - کسانی که معمولاً سکوت میکنند اما به دلایل مختلف رای دادن یا رای ندادن را انتخاب میکنند - تصمیم به رای دادن بگیرند. شکی نیست که اکثریت بسیار زیادی از مردم ایران از نخبگان تندرو حمایت نمیکنند.
آنها به درستی از فساد اقتصادی عمیق، محدودیتهای اجتماعی خفهکننده و سرکوب سیاسی عصبانی هستند. آنها خشم خود را با ماندن در خانه در سه انتخابات سراسری گذشته مجلس و ریاستجمهوری نشان دادند. اگر پزشکیان انتخاب شود سیاست خارجی ایران لحن معتدلتری به خود خواهد گرفت، روابط با اتحادیه اروپا و همکاری با آژانس در رابطه با برنامه هستهای ایران بهبود خواهد یافت و در داخل، یک دولت بسیار شایستهتر بر سر کار خواهد آمد.
