معاون سابق سازمان نظام روانشناسی و مشاوره در گفتوگو با هم‌میهن:
بالا بودن آمار خودکشی پزشکان نسبت به جامعه
امین رفیعیپور، پزشک و متخصص روانشناسی سلامت و معاون سابق سازمان نظام مشاوره و روانشناسی است. او در گفتوگویی کوتاه با هم‌میهن، درباره ماجرای خودکشی پزشکان و نگرانی انجمن روانپزشکی ایران میگوید که میزان خودکشی در میان رزیدنت‌ها بالاتر از پزشکان است؛ چراکه درآمد و انگیزه پایینی دارند، همچنین شیفتهای کاری سنگین و طولانی دارند. وزارتخانههای مرتبط باید دراین زمینه ورود کنند.
با اینکه به‌نظر می‌رسد پزشکان از نظر رفاهی و جایگاه اجتماعی وضعیت قابل‌قبولی در جامعه دارند، چرا اخبار خودکشی آنها شنیده می‌شود؟ چه اتفاقی افتاده که انجمن روانپزشکی ایران برای چندمین‌بار نسبت به این موضوع هشدار می‌دهد؟
سوال این است که چرا پزشکان، آمار خودکشی‌ای بالاتر از دیگر اقشار جامعه دارند و چرا بیشتر خودکشی می‌کنند؟ در تمام دنیا هم این مسئله دیده می‌شود. به‌طورکلی، پزشکان بیشتر از جامعه عادی اقدام به خودکشی می‌کنند و خودکشی‌های موفق دارند. اما اینکه چرا این مسئله تبدیل به بحران شده، شاید به‌دلیل اخباری است که در سال‌های 1400 و 1401 در ارتباط با خودکشی رزیدنت‌ها شنیدیم و تعداد قابل‌توجهی از این افراد در این‌مدت دست به خودکشی زدند که این‌مسئله متاسفانه آمار را بالا برد. اگر یک نگاه کلی داشته باشیم، شاید از نظر بسیاری از مردم، پزشکان موقعیت اجتماعی خوبی دارند، اما متاسفانه درآمد اغلب پزشکان کم است؛ به‌ویژه زمانی که در دوره رزیدنتی قرار دارند. آنها بیمه و سنوات ندارند و مجبورند برای ساعت‌های طولانی کارهای بسیار سنگینی انجام دهند، همچنین شاید در هفته 60 تا 70 ساعت و گاهی نزدیک 100 ساعت کار کنند. در کنار اینها شاید برای خودشان هم آینده بسیار روشن و خوبی تصور نکنند. این مسائل دست‌به‌دست هم می‌دهند و درنهایت ممکن است منجر به اقدام به خودکشی در میان آنها شود. از نظر جامعه، شاید این ذهنیت وجود داشته باشد که پزشکان، گروه مرفهی هستند و وضعیت مالی خوبی دارند. خیلی‌ها خودشان را با پزشکان مقایسه می‌کنند؛ مثل فردی که دکترای مهندسی و... دارد و به‌دنبال کار است. این افراد می‌گویند، کار برای پزشکان به‌راحتی وجود دارد و درعین‌حال از موقعیت اجتماعی خوبی هم برخوردارند. نباید فراموش کرد که افراد برای پزشک‌شدن چندین‌سال باید درس بخوانند، 6 تا 7 سال طول می‌کشد تا پزشک عمومی شوند، بعد باید طرح و سربازی را بگذرانند و خودشان را برای تخصص آماده کنند. درنهایت هم حقوق‌های ناچیز می‌گیرند و احساس می‌کنند آنقدر که تلاش کرده‌اند، مرفه نیستند. این مسئله منجر به ناامیدی می‌شود. ازسوی‌دیگر، افراد مهارت‌های زندگی را نیاموخته‌اند. در دوران مدرسه ازسوی آموزش‌وپرورش روی موضوع مهارت‌های زندگی، کاری صورت نگرفته و افراد با تاب‌آوری آشنا نشده‌اند و مدرسه تنها به مسائل علمی توجه داشته است.
دانشجویان پزشکی در دوران تحصیل، واحدهای روانشناسی نمی‌گذرانند؟
متاسفانه در تمام طول تحصیل، آموزش مهارت‌های زندگی به افراد داده نمی‌شود. شاید برای آنها دو واحد روانشناسی در دوره پزشکی در نظر گرفته شده باشد که بیشتر هم تئوری است و ارتباطی به مهارت‌ها ندارد. البته باید به این موضوع قبل از دانشگاه و در دوران مدرسه توجه می‌شد.
انجمن روانپزشکی ایران تاکنون دوبار در زمینه خودکشی کادر درمان، هشدار داده و نامه نوشته است. اعضای این انجمن از وزارت بهداشت خواسته‌اند که به این موضوع بپردازد. به اعتقاد شما، چرا وزارت بهداشت تاکنون اقدامی دراین‌زمینه نکرده بود؟
زمانی که در سازمان نظام روانشناسی کشور مشغول به‌کار بودم، به‌یاد دارم نامه‌ای نوشتیم و اعلام کردیم که سازمان نظام روانشناسی و سایر انجمن‌های علمی، آمادگی کمک و همکاری دراین‌زمینه را دارند. اما نمی‌دانم چرا هیچ‌وقت کمکی از ما خواسته نشد. حالا هم عاجزانه از مسئولان مربوطه می‌خواهم که به این موضوع توجه داشته باشند؛ چراکه قشر تحصیلکرده و نخبه کشور نیاز به مراقبت دارند. برای این افراد هزینه‌های بسیاری شده و می‌توانند نیرو و منابع‌انسانی خوبی باشند. باید به آنها آموزش داده شود تا حداقل این اتفاقات کمتر شود. هرکسی که دراین‌زمینه نقش دارد، از وزارت علوم گرفته تا وزارت بهداشت، باید تلاش کنند تا آمار مرگ‌ومیر و خودکشی این افراد کاهش یابد.
بیشتر خودکشی‌هایی که گزارش می‌شود، مربوط به پزشکان است یا رزیدنت‌ها؟
آنچه اخیراً شاهد بودیم این است که آمار خودکشی در میان رزیدنت‌ها بیشتر است، دلیلش هم فعالیت زیادی است که آنها در دوران دستیاری دارند و شاید خیلی‌وقت‌ها ظرفیت این‌میزان از کار را نداشته باشند. آنها نه انگیزه لازم را دارند، نه شرایط مالی خوبی برای‌شان در نظر گرفته شده؛ به‌همین‌دلیل بیشتر در معرض آسیب قرار دارند.
