آغاز طرح سراسری نور
گشت برگشت
روز گذشته عملیات جدید مقابله با بیحجابی با عنوان «طرح سراسری نور» توسط نیروی انتظامی اجرا شد. این عملیات بهنوعی بازگشت چندباره گشت ارشاد گذشته بود با این تفاوت که این بار مجریان، اجرای نوعی رزمایش حجاب را به نمایش گذاشتند و با تمام امکانات به میدان آمدهاند. البته از آنجا که هنوز لایحه حجاب به تایید شورای نگهبان نرسیده است، کماکان هرگونه اقدام از سوی مجریان، مجرای قانونی ندارد.
بالاخره روز موعد یعنی ۲۵ فروردینماه فرا رسید و بار دیگر حجاب بهعنوان اولویت اصلی تصمیمسازان و تصمیمگیران در رأس امور قرار گرفت. اگر تا پیش از مرگ مهسا امینی، ونهای گشت امنیت اخلاقی بهطور پراکنده در پایتخت و برخی شهرهای دیگر فعال بودند، این بار رویکرد عملیاتی تفاوت کرده است؛ بهطوریکه در تمام سالهایی که گشت ارشاد در خیابانها حضور داشت، همواره یک ون و یک خودروی انتظامی در نقاط ماموریت مستقر میشدند اما تصاویر و اخباری که روز گذشته از آغاز طرح در تهران منتشر شد، نشاندهنده حضور پرتعداد نیروی انتظامی با اکیپهای موتورسوار، ونهای سفیدرنگ، خودروهای سواری و وانت بوده است.
البته این حضور پرتعداد با توجه به اینکه امکان درگیری یا تنش در اجرای این عملیات وجود دارد، میتواند یک مانور اقتدار در آغاز کار باشد و در نهایت دوباره ونها به همراه یک خودروی انتظامی به ارشاد یا بازداشت مشغول شوند. در حال حاضر اجرای طرح سراسری نور مهمترین برنامه فرماندهی انتظامی هر استان است؛ به همین دلیل اطلاعیههای متعددی از سوی فرماندهی انتظامی هر استان منتشر شده است اما گویا اجرای این طرح برای برخی از استانها از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ برای نمونه فرماندهی انتظامی گیلان در اقدامی فراتر از طرح نور از «رزمایش عفاف و حجاب» خبر داده است. سردار حسینپور، جانشین فرمانده انتظامی این استان درباره این رزمایش گفت: «این رزمایش با همکاری سپاه و بسیج برگزار میشود.»
با توجه به این تصمیم این سوال جای طرح دارد که چرا در شرایط فعلی در عرصه بینالملل، باید یک نهاد نظامی به این موضوع ورود کند و رزمایش مشترک برگزار کند و مهمتر اینکه چرا باید تمام ظرفیتهای موجود معطوف به مقوله حجاب شود؟ البته براساس اطلاعرسانیهای صورتگرفته موضوع برخورد با افرادی که پوشش مناسب ندارند، تنها معطوف به خیابانها و معابر شهری نیست و همچنان ناهنجاری اجتماعی در حوزه حجاب در خودرو ممنوع است. براساس طرح نور، مقابله با این امر بهخصوص در خودرو از دیروز ۲۵ فروردین ۱۴۰۳ وارد فاز جدیدی شد. بدینترتیب مجازات آن همچنان ۳ مرحله دارد؛ مرحله اول، پیامک تذکر، مرحله دوم، توقیف سیستمی ۱۵ روزه و مرحله سوم، توقیف یکهفتهای در پارکینگ است.
هشدار رئیس پلیس پایتخت
عباسعلی محمدیان، رئیس پلیس پایتخت، همزمان با آغاز مجدد گشتهای ارشاد هشدار تندی به قانونشکنان داد و گفت: «مردم ایران به قانونمداری و رعایت قانون معروف هستند و فقط تعداد کمی از مردم نسبت به رعایت قانون بیتوجهی میکنند. از امروز پلیس تهران و سایر استانها به درخواست مردم مؤمن و متدین کشورمان و انتظاراتی که از جامعه اسلامی دارند، عمل کرده و با افرادی که ناهنجاریهای اجتماعی مانند بیحجابی را ترویج میدهند، برخورد میکنند. افرادی که به هشدارهای قبلی پلیس توجه نکردند، از امروز بهصورت ویژه در سطح شهر مورد تذکر قرار میگیرند و نسبت به آنها اقدام قانونی انجام میشود. از مردم انتظار داریم که مانند ایام نوروز در حوزه مأموریتی رعایت حجاب و عفاف با پلیس همکاریهای لازم را داشته باشند تا نیازی به اقدام پلیسی و دستگاه قضایی نباشد. کشف حجاب قانونشکنی است و پلیس براساس قانون با قانونشکنان برخورد خواهد کرد.»
کلیدواژه قانونی بودن حجاب طی دو سال گذشته توسط چهرهها و رسانههای مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است. در مقابل نیز، برخی ناظران و کارشناسان از لزوم پذیرش یک قانون توسط جامعه و امکان بررسی آن در پارلمان گفتهاند. آنچه منتقدان مطرح میکنند این است که یک قانون باید ظرفیت اصلاح، روزآمدی یا لغو را داشته باشد. درحالیکه مسئله حجاب با لایحه جنجالی عفاف و حجاب به سمت سختتر شدن رفته و برخی معتقدند که خروجی این لایحه و تبدیل آن به قانون، باعث افزایش برخوردهای اجتماعی خواهد شد.
تکرار تجربه تلخ
پس از مرگ مهسا امینی و اعتراضاتی که بهدنبال داشت، بعضی رسانهها و چهرههای سیاسی سعی در بیاهمیت نشان دادن گشت ارشاد داشتند. در همان زمان، نقلقول یکی از چهرههای اصولگرا و مدیرمسئول وقت یکی از روزنامههای سراسری درباره وجود تنها ۵ ماشین گشت ارشاد که ۲ دستگاه آن نیز خراب بود، بسیار مورد توجه قرار گرفت. بهدنبال اعتراضات در شهرهای مختلف، ونهای گشت ارشاد از سطح خیابانها جمع شدند اما ماموریت آنها به طرق مختلف ادامه پیدا کرد. حالا ممکن است بار دیگر این تجربه تکرار شود.
همزمانی بازگشت گشتهای ارشاد به خیابانها با روزهایی که مردم منتظر خبر واکنش احتمالی ایران به حمله سیزدهم فروردین اسرائیل به کنسولگری دمشق هستند، انتقادهایی را برانگیخته است. تحلیل دیگر، مربوط به پایان انتخابات است. دیماه سال ۱۳۰۲ اظهارنظر هادی طحاننظیف، سخنگوی شورای نگهبان مبنی بر اینکه زنان با پوشش اختیاری حق رای دارند، جنجالبرانگیز شد. از سوی دیگر، بیستوچهارم بهمنماه نقلقولی از سوی فرماندار شیراز منتشر شد که گفته بود هیچکس مانع رای دادن زنان بدون حجاب نخواهد شد.
همیشه در موسم انتخابات و برخی مناسبتهای سیاسی، دوربینهای صداوسیما و رسانههای حاکمیتی برای انجام بهرهبرداریهایی خاص به سوی زنان بدون حجاب یا شلحجاب میچرخد؛ تیپهایی که در روزهای عادی و شاید همین روزها در طرح سراسری نور با برخورد مواجه میشوند. جمع شدن گشتهای ارشاد از خیابانها در زمان انتخابات بهخصوص انتخابات ریاستجمهوری رسمی مسبوقبهسابقه است. برخی معتقدند با رقم خوردن آن نتایج در انتخابات مجلس دوازدهم و کاهش طبیعی مشارکت در انتخابات دور دوم که در اردیبهشتماه برگزار خواهد شد، این طرح بدون نگرانی از عواقب آن اجرا شده است.
بالا گرفتن برخوردهای اجتماعی
اگرچه اعتراضات مدنی ۱۴۰۱ پایان یافت اما اثرات آن در جامعه از بین نرفته است. اثرات این اعتراض که در میان زنان در شهرهای مختلف مشهود بود، برچسبهای مختلفی خورد اما متوقف نشد. در یکسالونیم گذشته، در کنار اقدامات رسمی و ساختاری که در مورد مسئله حجاب اجرا شد، دست مردم نیز بهطور رسمی برای ورود به مسئله حجاب باز گذاشته شد. وزیر کشور اسفندماه سال گذشته بهطور رسمی اعلام کرد که امر به معروف و نهی از منکر لسانی نیازی به مجوز ندارد. همین مجوز وزیر، برخوردهایی هرچند محدود را رقم زد.
از سوی دیگر حجاببانها، گروههای فیلمبردار، آمران به معروف در اماکن تاریخی و گروههای دارای مجوز از ستاد امر به معروف و نهی از منکر نیز فعال هستند. مسئله حجاب اختیاری از یکسو کماهمیت و متعلق به اقلیتی از جامعه معرفی میشود؛ از سوی دیگر طرحهای گسترده حاکمیتی و مردمی برای مقابله با آن اجرا میشود که نهادهای مهمی مثل وزارت کشور، پلیس و حتی سپاه پاسداران را درگیر خود میکند. آن هم در زمانهای که ایران بیش از همیشه به یکپارچگی احتیاج دارد و مشخص نیست که طی روزهای آینده در صحنه بینالمللی، چه اتفاقاتی رقم خواهد خورد.
