سجاد بوربور کارشناس اقتصادی: فرمان ارز در دست بانک مرکزی نیست

آیا بانک مرکزی می‌تواند به کمک بازار سلف ارزی، آینده نرخ ارز را کنترل کند؟ سجاد بوربور، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» عنوان کرد دولت می‌خواهد با ایجاد بازار سلف ارزی خلاقیت به خرج دهد و تقاضای ارز را در بازار کنترل کند اما مشکل ما کنترل تقاضا نیست بلکه به شدت در مدیریت بازار ارز ضعف داریم.

او می‌گوید بانک مرکزی می‌خواهد با ایجاد بازار سلف ارزی، نرخ ارز را برای ماه‌های آینده کنترل کند؛ در صورتی که کل فرمان در دست بانک مرکزی نیست و اگر جنگی صورت نگیرد و فروش نفت مانند یک‌سال قبل باشد، چه بازار سلف ارزی داشته باشیم چه نداشته باشیم قطعاً نرخ ارز افت خواهد کرد. این کارشناس معتقد است اگر بانک مرکزی قرار است نرخ ارز را کنترل کند باید ارزآوری داشته باشیم و از مسیر صادرات است که می‌توان ارزآوری داشت.

‌در شرایط اقتصادی کشور بازار سلف ارزی چه تاثیری می‌تواند داشته باشد؟

بگذارید در ابتدا کلی‌تر به ماجرا نگاه کنیم؛ همیشه در نیمه دوم سال تبادل ارزی بیشتری نسبت به نیمه اول آن داریم، و با توجه به انتظارات تورمی که به وجود آمده، شاهد جهش قیمت دلار بوده و در حال حاضر قیمت دلار در حدود ۸۰ هزار تومان است. وقتی به صورت تحلیلی به موضوع نگاه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که تا انتهای سال ۱۴۰۳ نقدینگی کل کشور حدود ۱۰ هزار و ۵۰۰ هزار میلیارد تومان را خواهیم داشت و با اگر به رشد اقتصادی 3/5 درصدی برسیم، ارزش دلار بر روی کاغذ حدود ۳۲ هزار تومان است اما می‌بینیم که قیمت دلار از ارزش واقعی آن فاصله گرفته است و به ۸۰ هزار تومان رسیده که به دلیل انتظارات تورمی است که به ما می‌گوید پایه و اساس این رشد، اقتصادی نیست و اگر به هر دلیلی جنگ‌ها فروکش کند و ترامپ بیاید و حلقه تحریم‌ها را تنگ‌تر نکند و جلوی فروش نفت ما را نگیرد، انتظارات تورمی تخلیه خواهد شد و قیمت دلار به سمت ارزش آن حرکت خواهد کرد.

اما اگر جنگی رخ دهد و تحریم‌ها ادامه پیدا کند باز باید شاهد افزایش قیمت دلار باشیم که البته من سناریوی اول را محتمل‌تر می‌بینم. در اینجاست که دولت می‌خواهد با ایجاد بازار سلف ارزی خلاقیت به خرج دهد و تقاضای ارز را در بازار کنترل کند، ما نباید کلیات را رها کرده و به دنبال فرعیات برویم چراکه مشکل ما کنترل تقاضا نیست بلکه به شدت در مدیریت بازار ارز ضعف داریم.

اگر می‌خواهیم جلوی رشد افسارگیسخته دلار را بگیریم باید جلوی نقدینگی گرفته شود؛ آن هم به صورتی که به تولید کشور آسیبی وارد نشود. در حال حاضر نرخ بهره در کشور بالا است و به گفته آمارهای هفته پیش بانک مرکزی، نسبت پول به نقدینگی به ۲۴ درصد رسیده است و حتی پول از ۱۸ ماه گذشته سردتر شده است، این روند جلوی رشد بازارها مانند بورس و مسکن و ارز را می‌گیرد و هر کاری که بانک مرکزی انجام دهد کمکی به اقتصاد نخواهد کرد. 

‌به‌هرحال تا چند روز دیگر ترامپ برمی‌گردد، و باید برای اقتصاد کشور پیش‌بینی‌هایی از طرف بانک مرکزی صورت بگیرد...

ما فکر می‌کنیم که ترامپ جلوی فروش نفت ایران را نگیرد و یا جنگی صورت نخواهد گرفت، اگر این سناریوها را در نظر بگیریم هر خلاقیتی اشتباه است اما اگر جنگ شود چه؟ اگر تحریم‌ها سنگین‌تر شود چه؟ بعید است بازار سلف ارزی در این شرایط به ما کمکی کند. تا زمانی که سیاست خارجی کشور در مسیر خط‌کشی‌شده و درست حرکت نکند و تا زمانی که سرمایه اجتماعی افزایش پیدا نکند، نمی‌توانیم تصمیم‌گیری مدونی درباره ارز داشته باشیم و بهتر است به جای گفتن اینکه نرخ ارز رشد داشته، بگوییم ارزش پول ملی است که کاهش پیدا کرده است. همه این مسائل ما را به اینجا می‌رساند که بانک مرکزی فعلاً خلاقیتی مانند ایجاد بازار سلف ارزی را در پیش نگیرد.

‌فکر می‌کنید بانک مرکزی با ایجاد بازار سلف ارزی به دنبال جلوگیری از چه پیش‌آمدهایی است؟

خیلی قبل‌تر بازاری با عنوان ارز نیمایی داشتیم که صادرکنندگان حواله ارز خود را وارد این بازار می‌کردند و واردکنندگان این حواله را می‌خرید و کالای خود را وارد می‌کردند. همچنین بازار دیگری وجود داشت با عنوان ارز توافقی که شرکت‌هایی که ۱۰ میلیون دلار صادرات داشتند، می‌توانستند با نرخی نزدیک به بازار آزاد ارز خود را بفروشند. در حال حاضر بازار نیمایی کمرنگ شده و ارز توافقی پررنگ و این یعنی نرخ بازار رسمی به بازار غیررسمی نزدیک شده است و این یعنی تک‌نرخی شدن ارز و به گفته وزیر اقتصاد نیز باید ارز را تک‌نرخی کنیم اما ایده اشتباهی است چون تا زمانی که کشور در تحریم است نمی‌توان ارز را تک‌نرخی کرد و توجه به نرخ بازار آزاد برای زمانی است که کشور دچار مشکلاتی مانند جنگ و تحریم نباشد و اصولاً در چنین شرایطی بازار آزاد معنی ندارد، به همین دلیل بنده قائل به این هستم که ارز تک‌نرخی نخواهد شد.

به‌هرحال این خلاقیت توسط بانک مرکزی انجام شد تا نرخ ارز را کنترل کنند و اکنون می‌گویند بازار سلف ارزی را ایجاد خواهیم کرد که نرخ ارز را برای ماه‌های آینده کنترل کند در صورتی که کل فرمان در دست بانک مرکزی نیست و همین حالا اگر جنگی صورت نگیرد و فروش نفت مانند یک‌سال قبل باشد، چه بازار سلف ارزی داشته باشیم و چه نداشته باشیم قطعاً نرخ ارز افت خواهد کرد. بازار سلف ارزی یک ابزار بسیار کمرنگی است که می‌تواند تاثیر بسیار کوچکی در بالا رفتن نرخ ارز بگذارد. به نظر من اصل ماجرا چیز دیگری است و ما به حاشیه می‌پردازیم.

‌فکر می‌کنید بانک مرکزی باید به چه چیزی بپردازد؟

اگر بانک مرکزی قرار است نرخ ارز را کنترل کند، باید ارزآوری داشته باشیم و از مسیر صادرات است که ارزآوری صورت می‌گیرد؛ یعنی باید صادرات‌مان را افزایش دهیم. عواملی که باعث افت صادرات ما شده، تحریم‌ها هستند. موضوع بعدی بحث تولید در کشور است که باید تولید داشته باشیم تا بتوان آن را صادر کرد پس تا زمانی که سرمایه اجتماعی کشور کم باشد و در تحریم زندگی کنیم، صادراتی صورت نخواهد گرفت که برای ما ارزآوری داشته باشد.

بانک مرکزی یکی از ارکانی است که در این زمینه نقش دارد و ارکان‌های دیگر نیز باید در جهت تولید ملی و رشد اقتصادی کمک کنند. کشور به دلیل نرخ بهره بالا در رکود اقتصادی به سر می‌برد و به معضلی تبدیل شده تا صادراتی صورت نگیرد. نگاه بانک مرکزی باید به رشد اقتصادی و صادرات باشد و تصمیمات خود را در همین راستا بگیرد و مسیر را تسهیل کند و بازار سلف ارزی به عقیده من یک حاشیه بیشتر نیست و کمکی به ما نخواهد کرد.