ترور پس از تحلیف

البته در فضای سیاسی کشور در همه این سال‌ها با وجود نگاه متفاوت دو جریان اصلی راست و چپ و پس از آن اصولگرا و اصلاح‌طلب به مسائل بین‌الملل و البته بیان راهکارهای متفاوت دو جریان در قبال مسئله «فلسطین»، اما همواره حمایت از این کشور در دستور کار هر دو جریان بود. شاید حتی براساس عملکرد برخلاف تصور عموم درباره سینه‌چاک کردن‎های راستگرایان در این زمینه، در طول همه این سال‌ها شاهد تلاش اگر نگوییم بیشتر بلکه احتمالاً برابر جریان اصلاح‌طلب و اصولگرایان برای حمایت از فلسطین بوده‎ایم. نقطه قابل توجه و مصداق بارز آن هم در مجلس ششم بود.

چنانچه مجلس ششم که مجلسی با اکثریت قاطع دوم‌خردادی‌ها بود، افرادی مانند علی‎اکبر محتشمی‎پور، از بنیانگذاران حزب‌الله لبنان و دبیرکل کنفرانس بین‌المللی پشتیبانی از قدس و پشتیبانی از حقوق مردم فلسطین(تا سال 89) در خود جای داده و این چهره در این مجلس رئیس فراکسیون اکثریت با نام «دوم خرداد» هم بود. در همین مجلس دوم‌خردادی‎ها به پیشنهاد و همراهی او دبیرخانه دائمی پشتیبانی از انتفاضه فلسطین را در مجلس به راه انداختند.

حالا هم در هر برهه از زمان که موضوع فلسطین و وقایعی که بر آنها می‎‌گذرد، احساسات عمومی را برمی‎انگیزد و مسئله واکنش‌ها به میان می‎آید عملاً هر دو جریان چپ و راست، اصولگرا و اصلاح‎طلب به واکنش به آن اهتمام دارند و تقریباً هم موضع آنها نزدیک به هم است. آخرین نمونه پیش از ترور اسماعیل هنیه، پاسخ ایران به اقدام تروریستی اسرائیل در دمشق در فروردین‌ماه بود و حمایت هر یک از این جریان‎های سیاسی از این واکنش ایران. حالا هم در پی تحلیف رئیس‌جمهور که با شعار وفاق ملی در داخل و تعامل و عادی‌سازی در خارج روی کار آمده است؛ شاهد ترور دبیر سیاسی حماس از سوی اسرائیل هستیم و این همزمانی سوالات بسیاری را به میان آورده است.

جریان‎های سیاسی این همزمانی را چگونه می‎بینند و درباره اثر این اتفاق بر عملکرد دولت تازه روی کار آمده چه ارزیابی‌ای دارند. در همین راستا هم‌میهن به سراغ چهره‌های مختلف سیاسی رفته و پیگیر این موضوعات شده است. حمیدرضا جلایی‌پور، جامعه‌شناس و تحلیلگر سیاسی اصلاح‎طلب، فیاض زاهد، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، منصور حقیقت‌پور، فعال سیاسی اصولگرا و مشاور علی لاریجانی و حمیدرضا ترقی، معاون بین‎الملل حزب مؤتلفه اسلامی، چهره‌هایی هستند که با آنها به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‎آید.

*نطق دکتر پزشکیان در مراسم تحلیف با استقبال تقریباً تمامی جریان‌های سیاسی و تشویق‌های پیاپی نمایندگان و حضار مراسم همراه بود. به نظر شما، رویکردها و محورهای مهم این نطق چه بود که نیروهای مختلف سیاسی و فکری از آن استقبال کردند؟

حمیدرضا جلایی‌پور: به نظر من نطق پزشکیان واقع‌نگرانه، توسعه‌خواهانه و در بر‌گیرنده توجه به همه اقشار جامعه بود. در سیاست خارجی از سیاست خارجی متوازن، و مبتنی بر همکاری با کشورهای همسایه و تعامل با کشورهای جهان دفاع کرد. بر تلاش برای رفع تحریم‌ها تاکید داشت. در سیاست داخلی روی وفاق نیروها برای توسعه کشور تاکید کرد. بر دفاع از حقوق همه شهروندان و جامعه محذوف اصرار داشت. بر حرمت و احترام به زنان در حوزه عمومی و بر افزایش توانایی اقشار ضعیف تاکید داشت.

حمیدرضا ترقی: موضع‌گیری ایشان در قسمت‌هایی که موضع عزتمندانه و استقلال‌طلبانه‌ای را گرفتند مورد استقبال نمایندگان مجلس قرار گرفت. برای نمونه آقای پزشکیان تاکید کردند زیر بار زورگویی ابرقدرت‌ها نمی‌رویم، یا در رابطه با بین‌الملل و روابط خارجی به گونه‌ای نیست که تسلیم خواسته‌های غربی‌ها شویم و از این اظهارات بسیار استقبال شد. باید به این نکته توجه کرد که کل موضع‌گیری‌های ایشان مواضع عزتمندانه مبتنی بر حکمت و مصلحتی بود که مقام معظم رهبری مورد تاکید قرار دادند، لذا مورد تشویق نمایندگان قرار گرفت و نشان داد این مواضع در واقع موضع‌گیری کل ایران است و ایرانی‌ها خواستار مواضع فعال و عزتمندانه در سیاست خارجی هستند و می‌خواهند که در سیاست خارجی ما انفعالی وجود نداشته باشد.

منصور حقیقت‌پور: این نطق به نظرم بسیار خوب و مانیفستی از نگاه پزشکیان و موضع ایشان در قبال موضوعات داخلی و خارجی بود. بحث ظلم‌ستیزی و دفاع از مظلوم نیز در آن وجود داشت. نکته مهمی که باعث شد تمام جریانات سیاسی به وجد بیایند و تمام جریانات سیاسی به تشویق او بپردازند، دفاع مردانه و حق‌طلبانه از فلسطین در نطق پزشکیان بود. به نظر من هر کسی به تهیه این نطق کمک‌ کرده بود نگاه کامل و جامعی داشت. نطق پزشکیان بسیار خوب بود و در تاریخ جمهوری اسلامی ایران و به‌عنوان یک سند افتخاری برای پزشکیان ثبت و ماندگار خواهد شد. این نطق بسیار کامل و مثبت برای ایران و جهان بود. من این نطق را تحسین می‌کنم. مطمئن هستم شهید هنیه که چند ساعت بعد از ترور، راضی از جمهوری اسلامی از دنیا رفت، از این نطق پزشکیان راضی بوده است. مطمئنم مقام معظم رهبری و مردم از نطق ایشان رضایت دارند.

*یک روز پس از تحلیف رئیس‌جمهور که با شعار وفاق ملی در داخل و تعامل و عادی‌سازی در خارج روی کار آمده است؛ شاهد ترور دبیر سیاسی حماس از سوی اسرائیل بودیم. به نظر شما، این دو رخداد چه نسبتی با هم دارند و چه پیامدهایی برای دولت جدید در آغاز کار خود خواهد داشت؟

حمیدرضا جلایی‌پور: راست افراطی جهانی که دولت نتانیاهو نماینده این جریان در منطقه است، دشمنی اساسی با «ایران مستقل» دارد. نتانیاهو فقط دشمن جمهوری اسلامی نیست، دشمن ایرانِ مستقل است. دولت نتانیاهو پس از ده ماه نسل‌کشی در غزه، در معرض بحران سرنوشت‌ساز است. نتانیاهوی فاشیست یکی از راه‌های نجات خود را در این می‌داند که ایران را وارد جنگ با اسرائیل کند تا با حمایت نظامی بیشتر آمریکا بر عمر نتانیاهو افزوده شود. تا همچنین از طریق این جنگ جلوی شکست ترامپ را در انتخابات آمریکا را بگیرد. نتانیاهو برای به جنگ کشاندن ایران از هیچ جنایتی فروگذار نمی‌کند. در بیروت محل سکونت یکی از فرماندهان حزب‌الله را منفجر می‌کند و از طرفی در خاک ایران، هنیه، رهبر حماس را جنایتکارانه شهید می‌کند.  

فیاض زاهد: بله. به نظر من این عملیات تروریستی کاملاً هدفمند صورت گرفته است. براساس برخی تجربه‌ها و مطالعات شخصی و حرفه‌ای می‌توان اینگونه گفت که موساد درباره برخی شخصیت‌های فلسطینی یا لبنانی از مدت‌ها قبل به‌دلیل سیستم نفوذی که دارد، روی آنها سوار بوده است. مثلاً براساس مستنداتی که درباره عماد مغنیه مطرح شد، موساد بعدها سر یک معامله به آمریکایی‌ها اعلام کرده بود که ده سال بوده تلفن‌های عماد مغنیه را شنود می‌کرده و بعد که اطلاعات را در قبال اطلاعات دیگری به آمریکایی‌ها می‌فروشد، آمریکایی‌ها همراه با موساد عملیات ترور عماد مغنیه را در دمشق اجرا می‌کنند.

خیلی‌ها این سوال را مطرح می‌‎کنند که اگر اسرائیل اراده جدی داشت، شاید در ترکیه و قطر هم می‌توانست این کار را انجام دهد اما چرا در ایران انجام داد؟ از یک‌طرف اسرائیل می‌خواهد پرستیژ امنیتی ما را به سخره بگیرد و از سویی پاسخ اقدامی را که ما در حمله موشکی به اسرائیل انجام دادیم را به این شکل بدهد و از طرف دیگر در حال طراحی ایجاد اختلال جدی برای آینده و اصلاح مناسبات بین‌المللی ما با غرب است، زیرا اسرائیل مطمئن است که ترور هنیه در خاک ایران، ایران را در وضعیت شکننده قرار می‌دهد. اگر ایران نسبت به ترور شهید هنیه اقدام نکند، باید منتظر اقدامات خرابکارانه دیگری باشد و اگر بخواهد اقدام متقابلانه‌ای انجام دهد، به معنی افزایش سطح تنش خواهد بود.

استفاده نتانیاهو از این موقعیت، برای ایجاد یک وضعیت فوق‌العاده و سوار شدن روی این موقعیت، آمریکا را پیش از انتخابات وارد چرخه‌ای خواهد کرد که به صورت سنتی از اسرائیل دفاع کند، این وضعیتی ایجاد می‌کند که دولت ایران چه پیش و چه پس از انتخابات نتواند با دست بازتر برای حل و فصل منازعاتش با آمریکا اقدام کند. آمریکا اگر درگیر این فرآیند شود، معنی‌اش این است که اروپا از صحنه اثرگذاری حل و فصل منازعات ایران و آمریکا خارج خواهد شد. لذا پاسخ ایران باید بسیار بسیار هوشمندانه باشد؛ یعنی ضمن اینکه پاسخ ایران باید بازدارنده باشد، باید برهم‌زننده پلن استراتژیک دولت آقای پزشکیان برای حل و فصل مسائل بین‌المللی نباشد. لذا امیدوارم در شورای عالی امنیت ملی، کارشناسان امنیتی، کارشناسان اطلاعاتی و کارشناسان سیاسی توأمان در کنار کارشناسان ارشد بین‌المللی راه‌حل جامعی پیدا کنند که هم نسبت به اقدام اسرائیل واکنش انجام شود ولی چرخه این منازعه نباید اینقدر گسترده باشد که اساساً دولت و حاکمیت ایران اجازه ندهد، حساسیت پیش آمده در نتیجه انتخاب آقای پزشکیان در حل و فصل مشکلاتش با غرب، باز بماند.

حمیدرضا ترقی: اینکه بعضی‌ها بخواهند ارتباطی در بین این دو موضوع قائل شوند باید گفت که چندان ارتباطی با همدیگر ندارد. اما صهیونیست‌ها از فرصت آمدن آقای هنیه به ایران در چنین شرایط و موقعیتی خواستند سوءاستفاده کنند و هم بین ایران و منطقه فلسطین فاصله ایجاد کنند و هم ایران را وارد درگیری‌ای که دارد برای مبارزه با حزب‌الله لبنان ایجاد می‌کند و برای تشدید درگیری‌ها با فلطسین، ایران را مجبور به ورود به این درگیری کنند. لذا نسبت دادن به مسئله تحلیف ریاست‌جمهوری چندان صحیح نیست.البته ممکن است موضع‌گیری‌های قاطع آقای پزشکیان در حمایت از مردم فلسطین امید آنها را به هر گونه تغییر در سیاست‌های جمهوری اسلامی از بین برده باشد ولی به‌طور کل یک هدف از قبل طراحی شده‌ای است که صهیونیست‌ها به دنبال زدن سران مقاومت هستند و در هر جایی که فرصت مناسبی پیش بیاید این کار را انجام می‌دادند و این فرصت را در ایران پیدا کردند.

حقیقت‌پور: من این دو واقعه را مرتبط با هم نمی‌دانم. نمی‌گویم محتوای صحبت‌های پزشکیان باعث شد که این عملیات صورت بگیرد، چراکه این اتفاق با فاصله‌ای 8 تا 10 ساعت پس از نطق آقای پزشکیان رخ داد. من فکر می‌کنم آنها می‌خواهند یک انتقام از دنیای مقاومت و انتظام دیگر را از ما بگیرند. بهترین فرصت را در زمانی دیدند که تعداد قابل توجهی از سران کشورهای اسلامی در ایران هستند و ایران مرکز امن منطقه به شمار می‎رود، بنابراین یکی از ارکان مقاومت را ترور کردند.  این ترور خسارت سنگینی برای ایران است. آنها برای این ترور برنامه‌ریزی کرده بودند و اطلاع داشتند که آقای هنیه وقتی به ایران می‌آید در کجا مستقر می‌شود. اطلاعات را گرفتند و با برنامه‌ریزی در زمان مقتضی عملیات خود را انجام دادند. اما این ترور پیامدی برای دولت نخواهد داشت. دولت چهاردهم با قوت کار خود را شروع کرده است. با وجود اثرات روانی که این ترور دارد، باید باور دولت بر این باشد که ما وارد جنگ ترکیبی گسترده‌ای با جهان استکبار شده‎ایم و اقداماتی که قرار است انجام دهد را با عزم محکم‌تری پیش ببرد. از سوی دیگر حتماً انتقام سختی از اسرائیلی‌ها خواهیم گرفت.  

*در گفتمان دکتر پزشکیان که در نطق تحلیف وی نیز بارز بود، در کنار مباحث توسعه‌گرایانه و اصلاح‌طلبانه موضع محکمی هم در حمایت از مقاومت و ضدیت با اسرائیل و تروریسم دولتی دیده می‌شد.  رویکرد توسعه‌گرایی و اصلاح‌طلبی در داخل با مواجهه با اسرائیل و حامیان بین‌المللی آن چه نسبتی دارد؟

حمیدرضا جلایی‌پور: راه‌حل مشکلات ایران همچنان اقدامات اصلاح‌جویانه و توسعه‌گرایانه است. در عین حال برای پیشبرد چنین هدفی ایران به امنیت پایدار و چندبُعدی نیاز دارد. ضمناً تقویت توسعه‌گرایی و امنیت کشور با یکدیگر منافات ندارد اتفاقاً همدیگر را تقویت می‌کنند. ترورهای اخیر در کرمان و دیروز در تهران نشان می‌دهد «چتر امنیتی ایران» نیازمند بازبینی و رفع نقاط ضعف است. در عین حال برای رفع این ضعف‌ها نباید به دام ستون پنجم اسرائیل و سرنگونی‌طلبان افتاد. زیرا این ستون پنجم تلاش دارد با بهانه‌کردن جنایت اسرائیل در ترور هنیه، نیروهای امنیتی و اطلاعاتی کشور را تخریب کند.

فیاض زاهد: به نظر من دو سطح از مسئله را باید ترمیم کرد. یکی اینکه سابقه جریان اصلاح‌طلب و گذشته و ریشه‌ها در دشمنی با اسرائیل بسیار تاریخی و دارای قدمت است و نباید فراموش کرد که اساساً این چهره‌های اصلی اصلاح‌طلب بودند که همواره در معرض برخورد و در واقع مواجهه با رژیم اشغالگر قدس بودند. نکته دوم اینکه ما باید بین مسئله خودمان با اسرائیل، در یک راهبرد اساسی درباره مذاکره با غرب و آمریکا، استثناهایی را انجام دهیم و یا نکاتی را فریز کنیم. یعنی بگوییم ما درباره این مسائل با شما توافق نداریم اما درباره این مسائل می‌توانیم با شما کار کنیم.

به نظر من این نهایت کاری است که می‌توانیم انجام دهیم. نکته دیگر این است که اساساً یکی از اهداف دولت اسرائیل ایجاد دوقطبی در داخل ایران است، یعنی تحلیل اسرائیل این است که خود این عملیات در این مقطع زمانی می‌تواند بین نیروهای سیاسی در ایران شکاف ایجاد کند و دولت آقای پزشکیان را که برای گفت‌وگو، تفاهم و مصالحه با جامعه جهانی آمده است، به این علت که بتواند جواب تندروها را بدهد، مجبور کند از روش‌های تندروتری استفاده کند و این هدف اسرائیل را تامین خواهد کرد؛ یعنی دولت ایران را درگیر بحران‌های پی در پی می‌کند که اساساً نتواند برای خروج از مشکلاتی که در حوزه داخلی و خارجی دارد، اقدامات استراتژیک انجام دهد.

حمیدرضا ترقی: طبیعتاً اگر به شعارها و موضع‌گیری‌های اصلاح‌طلبانی که در کشور ما بودند و در حکومت قرار گرفتند بخواهیم نگاه کنیم و براساس آن نسبت به دیدگاه‌ها ارزیابی انجام دهیم، مواضع آقای پزشکیان هیچ نسبتی با آن مواضع ندارد. مواضع اصلاح‌طلبان عمدتاً نه غزه، نه لبنان و عدم دخالت در مسائل فلسطین بوده و این دیدگاه‌های آقای پزشکیان در واقع دیدگاه ویژه و منحصربه‌فرد خودشان است که از نظر من ربطی به دیدگاه‌های اصلاح‌طلبی ندارد چراکه مبنای کار خود را همان سیاست‌های کلان نظام جمهوری اسلامی در نظر گرفتند و در این زمینه هیچ متأثر از اصلاح‌طلبان موضعی را اتخاذ نکردند.

حقیقت‌پور: ایران توسعه‌گرایی را با تامین منافع خود پیش می‌برد. پزشکیان و رهبر انقلاب گفتند که حاضر هستیم برای تامین منافع خود مذاکره کنیم. اسرائیل امروز در دنیا غریب است و دو کشور آمریکا و انگلیس از او حمایت می‌کنند. اینطور نیست که کشورهای اروپایی، آسیایی و آمریکای لاتین از او حمایت کنند. اسرائیل به ویژه پس از این 300 روز کودک‌کشی در دنیا ارتباطات بین‌المللی خوبی ندارد. از سوی دیگر ما  برای ارتباطات خود باید FATF را حل کنیم. اسرائیل بعد از حل مشکل FATF چگونه می‌خواهد مانع شود؟ اسرائیل پس از آن دیگر نمی‌تواند مانع شود. اگر مشکل FATF را حل کنیم بسیاری از مناسبات ایران با بسیاری از کشورهای دنیا تسهیل می‌شود. بنابراین می‌توان برنامه‌های استکبارستیزی را با قوت پیش‌ برد و در کنار آن مباحث توسعه داخلی و روابط بین‌الملل را توأمان در دستور کار قرار دهیم.