سهولت کار با نقض حریم کاربران

طبق گفته وزارت ارتباطات پیام‌رسان‌های داخلی به یکدیگر متصل شدند

بعد از فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های خارجی، وزارت ارتباطات درصدد آن برآمد تا جایگزینی برای تلگرام و واتس‌آپ طراحی و در اختیار کاربران ایرانی قرار دهد. با توجه به فیلترینگ شدید پیام‌رسان‌های خارجی، عملا ارتباط مردم با یکدیگر با مشکل جدی رو‌به‌رو شده بود. طی یک‌سال اخیر اما بسیاری از پیام‌رسان‌های داخلی آنطور که باید بین مردم محبوبیتی کسب نکردند و نتوانستند جای‌خالی واتس‌آپ و تلگرام را پر کنند. مردم ترجیح دادند بعد از سال‌ها، باردیگر «وایبر» را دانلود کنند اما حضور در پیام‌رسان‌های داخلی را نپذیرند. خبر جدید اما شاید کار را برای برخی افرادی که از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده می‌کنند، آسان کند. هرچند ابهام بسیاری در این زمینه وجود دارد. ماجرا از این قرار است که پیام‌رسان‌های بله، ایتا، گپ و آی‌گپ به‌روزرسانی جدیدی منتشر کرده‌اند که امکان اتصال به مرکز تبادل‌پیام را فراهم کرده است. در این حالت افراد می‌توانند از هر یک از این اپلیکیشن‌ها، به کاربران سه‌پیام‌رسان دیگر، پیغام دهند. در همین راستا انتقادات فراوانی نسبت به حفظ امنیت کاربران و حذف شدن رقابت بین پیام‌رسان‌های داخلی مطرح شده که آن را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

متصل شدن پیام‌رسان‌ها با چه هدفی؟

زمانی که این خبر منتشر شد، مبنی بر اینکه پیام‌رسان‌های داخلی به هم متصل شده‌اند؛ شفافیت خاصی نسبت به آن وجود نداشت و درواقع الگوی مشابهی نیز یافت نشد. درواقع کاربری که پلتفرم «ایتا» را داشته باشد، اگر در همان پیام‌رسان به فرد دیگری پیام دهد ولی آن فرد پلتفرم ایتا را نداشته باشد و به‌جای آن پلتفرم «بله» را داشته باشد، برای او پیام فرد اول ارسال خواهد شد. احسان خرامید، مدیر روابط عمومی وزارت ارتباطات در گفت‌وگو با «هم‌میهن»، دلیل اتصال پیام‌رسان‌های داخلی را اینطور توضیح می‌دهد: «قانون دیجیتال مارکتینگ اتحادیه اروپا در حال تصویب قانونی است که بسیاری از پیام‌رسان‌ها به یکدیگر متصل شوند تا کاربران چندین پیام‌رسان بتوانند به‌راحتی باهم در ارتباط باشند. در کشور خودمان نیز بسیاری از افرادی که از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده می‌کردند تمایل داشتند فقط یکی از پیام‌رسان‌ها را داشته باشند، به‌دلیل تعدد پیام‌رسان‌های داخلی تصمیم گرفته شد تا این اتصال‌به‌هم را برقرار کنیم تا کاربرها از این سردگمی خارج شوند و درواقع برای سهولت کار کاربران، این اتفاق رخ داد».

میلاد نوری، کارشناس آی‌تی در گفت‌وگو با «هم‌میهن»، دلیل این اتصال پیام‌رسان‌های داخلی را سهولت کاربران در این شبکه‌ها می‌داند، اما با یک ابهام آن را مطرح می‌کند: «یکی از ویژگی‌های تلگرام جدای از سرعت و نکات فنی، این بود که بین مردم همه‌گیر بود. اما بسیاری از مردم از روی اجبار پیام‌رسان‌های داخلی را نصب کردند و چون تعداد این پیام‌رسان‌ها زیاد بود، متصل بودن را ایجاد کردند تا این مشکل را حل کنند که البته نحوه اجرای آن مناسب نبود. نکته دیگر این است که اتحادیه اروپا دوسال پیش تصمیم گرفت قانونی را تصویب کند که برخی پیام‌رسان‌ها -نه همه‌ی آنها- به‌هم متصل شوند و علت هم این بود که دسترسی بسیاری از کاربرها با پلتفرم‌های مختلف، به یکدیگر آسان‌تر شود اما این موضوع تا جایی که خاطر من است، اجرایی نشد. درخصوص برخی شرکت‌ها مثل «متا» نیز یک اکوسیستم داخلی تعریف شده که بتوانند ازطریق فیس‌بوک‌مسنجر یا واتس‌آپ با یکدیگر در ارتباط باشند که آن‌هم یک موضوع درون‌شرکتی است، ارتباطی به یک جمع گسترده ندارد و فشار دولتی و تصویب قانونی هم روی دوش آن نبوده است.»

نقض حریم‌خصوصی کاربران

یکی از عللی که طی شش‌ماه اخیر هنوز اقبال مناسبی به پیام‌رسان‌های داخلی وجود ندارد و بسیاری از کاربران فضای مجازی ترجیح می دهند فیلترشکن بخرند اما پیام‌رسان داخلی نصب نکنند، بحث ناامن بودن آن است. حالا با متصل شدن چندین پیام‌رسان داخلی، این ابهام‌ها نسبت به ناامن بودن شبکه‌ها بیشتر شده است.

نوری درخصوص نقض حریم‌خصوصی کاربران گفت: «این اقدام، نقض حریم‌خصوصی کاربرهاست؛ «ایتا» در صفحه قانون مصوب خودش می‌گوید؛ هیچ فردی به دیتای داخلی قسمت‌های خصوصی مثل چت‌های دونفره و کانال‌ها دسترسی ندارد اما در حال حاضر پیغام من در اپ ایتا به پیام‌رسان دیگری ارسال می‌شود که من‌نوعی اصلا قوانین پیام‌رسان مقصد را نمی‌دانم و حتی دانلود نکردم که مورد تایید من باشد. ضمن اینکه یک سوال جدی نیز وجود دارد که آیا خود پیام‌رسان‌ها «اینکریپشن یا همان رمزنگاری» دارند یا خیر. عامیانه‌تر اینکه؛ واتس‌آپ مدعی است وقتی کاربر پیغامی ارسال می‌کند، پیام کاربر از موبایل فرد ارسال‌کننده، رمزنگاری می‌شود و بعد از آن، پیغام قابل خواندن می‌شود. حال سوال این است که آیا پیام‌رسان‌های داخلی، رمزنگاری دارند یا خیر؟ اگر رمزنگاری نداشته باشند به‌راحتی قابل هک‌شدن هستند و این کار را برای کاربران خیلی نگران‌کننده می‌کند چون تمام پیام‌های خصوصی آنها به‌راحتی هک خواهد شد. چون الان با موضوعی روبه‌رو هستیم که اگر این پیام‌رسان‌های داخلی رمزنگاری شده باشند، چطور در پیام‌رسان دیگر، پیام‌ها قابل خواندن است؟ چنین اتفاقی با تعریفی از «رمزنگاری» فاصله زیادی دارد.»

مدیر روابط عمومی وزارت ارتباطات اما درخصوص ابهام عدم امنیت کاربران، بعد از متصل شدن چند پیام‌رسان می‌گوید: «قوانین داخلی تمام پیام‌رسان‌های داخلی، با تاکید ویژه اعلام‌کرده، حافظ منافع تمام کاربران است. ضمن اینکه کاربرها با تایید خودشان می‌توانند درخواست اتصال به سایر پیام‌رسان‌ها را تایید یا رد کنند. اگر یک کاربر تمایل نداشته باشد این اتصال برقرار شود، می‌تواند در پاسخ به این سوال در «ستینگ» پیام‌رسان داخلی، گزینه «خیر» را بزند تا این اتصال او با سایر کاربران در پیام‌رسان‌های داخلی، برقرار نشود. درواقع این امر، اجبار نیست و کاملا اختیاری و با تایید خود کاربر صورت می‌گیرد.»

پایان رقابت پیام‌رسان‌های داخلی

اینکه چندین پیام‌رسان داخلی به یکدیگر متصل شوند، چطور می‌تواند رقابت بین این پیام‌رسان‌ها را حفظ کند؟

نوری در کنار بحث رقابت معقتد است، شاید تمام پیام‌رسان‌ها نتوانند وارد این چرخه و اتصال شوند: «بحث رقابت نیز در این زمینه جدی است. شما تصور کنید یک شرکت خصوصی، پیام‌رسان جدیدی را وارد بازار کند، آیا می‌تواند وارد این چرخه شود یا باید حتما جزو پیام‌رسان‌های منتخب دولت باشد که بتواند وارد این چرخه‌ی اتصال قرار بگیرد؟»

احسان خرامید به ابهام مطرح‌شده ازسوی میلاد نوری اینطور پاسخ می‌دهد: «اتفاقا متصل‌شدن پیام‌رسان‌های داخلی اصلا تداخلی با رقابت این پیام‌رسان‌ها در قیاس با یکدیگر ندارد؛ چراکه این اتصال صرفا به‌دلیل سهولت کار کاربران است و قرار نیست یکسان‌سازی رخ داده باشد. اتفاقا الان پلتفرم‌ها می‌توانند امکانات‌شان را برای کاربران افزایش و بهبود بخشند تا همچنان این رقابت ادامه داشته باشد. قرار نیست رقابت بین پیام‌رسان‌ها از بین برود».

با فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی، بسیاری از کاربران ترجیح دادند حتی از افرادی فیلترشکن بخرند که اصلا شناختی از آنها ندارند، اما زیر بار «دانلود» پیام‌رسان‌های داخلی نروند. با رویکرد جدید، وزارت ارتباطات حداقل ثابت می‌کند که تمایلی به رفع فیلترینگ پیام‌رسان‌های خارجی نیست. اما موضوعی که نباید از آن به‌راحتی عبور کرد این است که اتصال پیام‌رسان‌های داخلی به یکدیگر، صرفا برای سهولت کار افرادی است که این پیام‌رسان‌ها را دارند و درواقع قرار نیست تغییر خاصی در روند فیلترینگ تلگرام یا واتس‌آپ ایجاد شود. اتصال پیام‌رسان‌های داخلی عملا جذابیتی برای افرادی که از این پیام‌رسان‌ها استفاده نمی‌کنند، ندارد که بخواهند صرفا به‌دلیل این اتصال، به پیام‌رسان‌های داخلی مراجعه کنند.