فونت بزرگ عامل گرانی گوشت؟

علت و تبعات تعطیلی روزنامه سازندگی در گفت‌وگو با سیدحسین مرعشی، اکبرمنتجبی، عباس عبدی و مجید رضاییان

«طغیان گوشت»؛ تیتر اصلی شماره دیروز روزنامه سازندگی بود که به‌موجب آن، هیئت نظارت بر مطبوعات این روزنامه را به استناد تبصره دو ماده ‌پنج‌ و بند 11 ماده شش قانون مطبوعات توقیف کرد. هنوز از صحبت‌های وزیر ارشاد دولت ابراهیم رئیسی زمان زیادی نگذشته که گفته بود در دوره‌ی جدید حتی یک تعطیلی رسانه‌ای هم نداشته‌ایم اما حالا بعد از توقیف روزنامه «جهان صنعت»، روزنامه «سازندگی» به دومین رسانه مکتوب توقیف‌شده چندماه اخیر تبدیل شد؛ آن‌هم به‌دلیل انتقاد از افزایش قیمت گوشت. در حالی روزنامه سازندگی به دلیل انتقاد از افزایش قیمت گوشت توقیف می‌شود که ذبیح‌الله اعظمی، سخنگوی کمیسیون کشاورزی روز گذشته در نشست کمیسیون کشاورزی مجلس به‌دلیل افزایش قیمت گوشت به دولت انتقاد کرده بود.

عامل توقیف؟

توقیف روزنامه سازندگی در ابتدا ذهن مخاطب را به‌سمتی می‌برد که آیا مصاحبه یا تیتر سیاسی‌ای موجب شده تا این رسانه با چنین برخوردی روبه‌رو شود؟ پاسخ، منفی است. روزنامه سازندگی در شماره دیروز خود، دوشنبه با تیتر «طغیان گوشت» به افزایش قیمت سرسام‌آور گوشت اشاره کرده بود که با واکنش هیئت نظارت بر مطبوعات روبه‌رو شد.
اکبر منتجبی، سردبیر روزنامه سازندگی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» درخصوص اینکه آیا پیش‌تر اخطاری از سوی هیئت نظارت بر مطبوعات دریافت کرده‌اند و بر اساس چه ابلاغیه‌ای روزنامه توقیف شد، گفت: «اخطاری به ما نداده‌اند اما مشابه سایر رسانه‌ها در ماه‌های اخیر تذکرهایی گرفته بودیم. بنده خودم امروز از طریق رسانه‌ها متوجه توقیف روزنامه شدم. متاسفانه چنان در هیئت نظارت ذوق وجود داشته که به‌جای دفاع از ما، در جهت توقیف روزنامه قدم برداشتند. برادر بزرگتر مطبوعات، هیئت نظارت است اما متاسفانه در جهت توقیف روزنامه قدم برداشتند. ظاهرا تیتر دیروز روزنامه سازندگی باعث ناراحتی وزیر ارشاد شده است. استناد تصمیم‌گیران این بود که چون به موضوع گوشت پرداختید روزنامه توقیف می‌شود. به ما شفاهی اینطور توضیح دادند که، چرا با فونت بزرگ نوشتید طغیان گوشت؟! سوال من این است که به‌طور مثال اگر با فونت درشت‌تر بنویسیم دلار به فلان قیمت رسیده، نرخ دلار گران‌تر می‌شود؟»
سردبیر روزنامه سازندگی همچنین درخصوص اینکه آیا نسبت به رفع توقیف روزنامه خوش‌بین است یا خیر؛ گفت: «خوشبختانه دیدگاه قوه قضاییه در چنین رویکردهایی با دولت متفاوت است. به همین دلیل امیدواریم که با حضور در دادگاه این مسئله حل شود. چون احکامی که از دادگاه صادر می‌شود ما را امیدوار کرده که رفع توقیف شویم. متاسفانه دولت رویه‌ای را پیش گرفته که می‌خواهد صدای منتقد را ببندد ولی قوه قضاییه این نگاه را ندارد و صحبت‌ها را گوش می‌کند. به واقع برای اولین‌بار است که در طول عمر رسانه‌ای خود می‌بینم صحبت در خصوص احشام، خط قرمز محسوب می‌شود. نکته جالب این است که سایت‌های خبری روز‌های جمعه و شنبه نسبت به گرانی گوشت نوشته بودند ولی ما دوشنبه یعنی دو روز بعد از انتشار اصل خبر، به آن پرداختیم که باعث توقیف روزنامه شد.»
حسین مرعشی، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی نیز در گفت‌وگو با «هم‌میهن» از توقیف روزنامه آن‌هم به‌دلیل انتقاد از افزایش قیمت گوش متعجب است: «تمام رسانه‌ها اشراف کاملی از خطوط قرمز مطبوعات در ایران دارند اما ما تصور نمی‌کردیم که انتقاد از افزایش قیمت گوشت نیز جزو خطوط قرمز باشد. توقیف روزنامه سازندگی مغایر با صحبت‌های آقای رئیس‌جمهور در 22 بهمن است. در ادامه عفو رهبری، ابراهیم رئیسی اعلام کرد روزنامه‌نگاران و اهل نشر مواهبی را از دولت شاهد باشند. این توقیف اما خلاف صحبت آقای رئیس‌جمهور است. اگر قرار باشد انتقادی از وزرای دولت صورت نگیرد پس اصلا روزنامه چرا باید منتشر شود؟ روزنامه‌ها باید فریاد مردم را به گوش مسئولان برسانند. توقیف‌ها باعث می‌شود رسانه‌های خارجی صدای مردم شوند.»

آینده رسانه‌ها

علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت چندی پیش در مصاحبه‌ای گفته بود به‌دلیل ضعف رسانه‌ای است که گاهی مسئولان دولت مجبور می‌شوند به پلتفرم دشمن (توییتر) روی بیاورند تا صحبت‌های‌شان را مطرح کنند. چنین صحبتی از سوی سخنگوی دولت، با توقیف رسانه‌ها در تناقض است چراکه توقیف دو رسانه مکتوب در فاصله کمتر از سه‌ماه نشان می‌دهد که ظرفیت شنیدن نقد، آن‌هم در بعد اقتصادی و نه سیاسی آنطور که باید در دولت وجود ندارد. در واقع سخنگوی دولت از رسانه انتظاری را دارد که خبرنگارها و رسانه‌ای‌ها به‌واسطه تیغ بُرنده‌ای چون «توقیف» نمی‌توانند نسبت به موضوعی به‌راحتی بنویسند و اظهارنظر کنند.
مجید رضاییان، استاد دانشگاه و پژوهشگر ژورنالیسم نیز در گفت‌وگو با «هم‌میهن» در خصوص اینکه با توجه به توقیف روزنامه سازندگی و تذکرهای پیاپی به دیگر رسانه‌ها، چه آینده‌ای را متصور می‌شود، اظهار کرد: «در خصوص فعالیت رسانه‌ای باید به سه شاخص توجه کرد که وجود داشته باشد. شاخص اول موضوعی است به نام آزادی بیان. مراد از آزادی بیان بر اساس تعریفی است که در قانون اساسی وجود دارد ولی اگر بر اساس همان قانون اساسی عمل نکنیم و سلیقه‌ای رفتار کنیم، مردم و حکومت باهم لطمه می‌خوردند چون آزادی بیان عاملی است که از طریق آن رسانه می‌تواند نظرات مختلف را به مسئولان منتقل کند و از سوی دیگر حکومت هم اگر صحبتی داشته باشد رسانه نقش پل ارتباطی را دارد. شاخص دوم مصونیت حقوقی است. روزنامه‌نگار و قاضی و دیپلمات همه‌جای دنیا مصونیت حقوقی دارند که بتوانند مستقل کار کنند. اما متاسفانه چنین موضوعی در کشور ما به‌رسمیت شناخته نمی‌شود. شاخص سوم، موضعی به نام میثاق روزنامه‌نگاری است که در همه‌جای دنیا، تحلیل عملکرد یک رسانه در «فدراسیون روزنامه‌نگاری» مورد نقد قرار می‌گیرد. باید این سه شاخص را در کنار هم قرار دهیم، تا بتوانیم عملکرد روزنامه سازندگی را تحلیل کنیم که آیا باید توقیف می‌شد‌ یا خیر، قانونی را زیر پا گذاشته یا خیر. ما هرچقدر این سه اصل را نادیده بگیریم خروجی آن متاسفانه منجر به از بین بردن مرجعیت رسانه‌ای می‌شود. در حال حاضر مرجعیت رسانه‌ای داخلی افت کرده است. اگر ما این سه شاخص را داشته باشیم اصلا رسانه‌ای توقیف نمی‌شود چون بدون چنین محدودیت‌هایی می‌توان با رسانه تعامل کرد و اگر نیاز به اصلاح است به اطلاع رسانه رساند.»

عامل گرانی گوشت، روزنامه‌نگار است؟

کمتر کسی تصور می‌کرد که روزنامه‌ای به‌واسطه انتقاد از گرانی گوشت توقیف شود. اما این اتفاق برای روزنامه سازندگی رخ داد. این توقیف در حالی رخ داده که روزنامه «صبح نو» نزدیک به جریان اصولگرا در شماره دیروز خود، تیتری مشابه با روزنامه سازندگی در مورد گرانی گوشت زده بود. هیئت نظارت بر مطبوعات اما صرفا روزنامه سازندگی را توقیف کرد که این موضوع بیانگر نگاه متناقض نسبت به رسانه‌ها است.
عباس عبدی، تحلیلگر مسائل سیاسی نیز در گفت‌وگو با «هم‌میهن» در مورد توقیف یک رسانه به دلیل انتقاد از گرانی گوشت گفت: «توقیف روزنامه سازندگی نشان می‌دهد که دولت، تحمل نقدهای کوچک را هم ندارد. سیستم از اتفاقات اخیر اعم از بحران اقتصادی و مسائل اجتماعی، عصبانی است و چون نمی‌تواند جلوی گرانی و سایر مسائل را بگیرد، درِ گوش رسانه می‌زند. در واقع تصمیم‌گیران می‌خواهند اینطور به مردم القا کنند که مسبب گرانی گوشت، مرغ، سکه و ارز، رسانه‌ها هستند؛ در صورتی‌که اگر چشم‌مان را روی حقیقت نبندیم رسانه فقط بازتاب‌دهنده‌ی اتفاقات روز است.» عباس عبدی در بخش دیگری از این گفت‌وگو پیرامون اینکه دولت ابراهیم رئیسی می‌گفت افتخار ما این است که در پنج ماه اخیر رسانه‌ای توقیف نشده، اظهار کرد: «حتی اگر درست هم بگویند افتخاری ندارد چون در این روزها رسانه‌های ما به برکت عملکرد آقایان مخاطبان زیادی ندارند. به نظر من تصمیم‌گیران، بیش از مردم، این رسانه‌ها و مطالب‌شان را می‌خوانند و چون خودشان تاثیر می‌پذیرند این رسانه‌ها را توقیف می‌کنند. در عصر ارتباطات، شبکه‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های اجتماعی جلوتر از رسانه‌های مکتوب هستند و این رویکرد دولت که الان هم با توقیف سازندگی، زیر سوال رفته، اصلا افتخار ندارد. در واقع توقیف رسانه‌ها آن‌هم به‌دلیل انتقاد از گرانی گوشت، به‌نوعی
عقده‌گشایی از رسانه‌ها است.»

خط قرمزها پررنگ‌تر شد؟

کمتر از 30 روز دیگر سال 1401 به پایان می‌رسد. طی این یک‌سال خبرنگاران زیادی بازداشت شدند و دو رسانه توقیف شد تا باز هم ثابت شود خبرنگار آنطور که باید از امنیت شغلی برخوردار نیست تا بتواند نسبت به موضوعات مختلف قلم بزند. مجید رضاییان عقیده دارد اگر خبرنگاران امنیت شغلی داشته باشند و بتوانند آزادانه در خصوص مطلبی قلم بزند، هم به سود مردم است و هم حاکمیت: «از تبعات داشتن مصونیت حقوقی، امنیت شغلی است که در کشور ما متاسفانه وجود ندارد. زمانی که خبرنگار امنیت شغلی نداشته باشد نمی‌تواند در مورد گرانی قیمت گوشت بنویسد. زیان چنین رفتارهایی کاملا دو‌سویه است؛ هم سیستم و هم مردم لطمه می‌خورند.»