سه کشور اروپایی باید جدی دست به کار شوند

سال ۲۰۲۵ سال بسیار مهم برای برنامه هسته‌ای ایران و منطقه خاورمیانه است. اگر راهکاری برای خروج از بحران پیدا نشود، ممکن است ایران به سرعت به سمت تسلیحاتی‌سازی برنامه هسته‌اش برود، یا مورد حمله قرار گیرد، یا هر دو. سه قدرت اروپایی‌(آلمان، بریتانیا و فرانسه) و اتحادیه اروپا از سال ۲۰۰۳، که برای نخستین بار مذاکرات را در دست گرفتند و بین ایران و آمریکا برای کاهش تنش میانجی‌گری کردند، به شدت تلاش کرده‌اند تا از وقوع هر یک از این خروجی‌ها جلوگیری کنند.

سه قدرت اروپایی و اتحادیه اروپا بیش از یک دهه است که نقش کلیدی در پل‌سازی بازی کردند که نهایتاً منجر به امضای برجام شد. وقتی دونالد ترامپ سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد، سه قدرت اروپایی و اتحادیه اروپا به حفظ و زنده نگه داشتن آن متعهد ماندند و امیدوار بودند بتوانند مشوق‌های کافی به ایران بدهند که تهران هم به برجام متعهد بماند. به‌رغم این تلاش‌ها، ایران اجرای تعهداتش را سال ۲۰۱۹ متوقف کرد. از آن زمان هر آنچه اتفاق افتاده‌است به سمت تشدید تنش بوده‌است. روابط دوجانبه میان ایران و کشورهای اروپا از آن زمان به صورت پیوسته بدتر شده‌است.

اعتماد دوجانبه کاهش یافته‌است و بعد از ارائه سلاح‌های ایرانی به روسیه در جنگ علیه اوکراین، تنش‌ها افزایش پیدا کرد. با این حال برای دو طرف هیچ راهی بهتر از بازگشت به تعامل و تلاش برای بازسازی اعتماد از طریق یک توافق قابل راستی‌آزمایی تقویت‌شده وجود ندارد. امروز ایران مذاکره با ایالات متحده آمریکا را تسلیم شدن در قبال سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ تلقی می‌کند؛ مسئله‌ای که ایران هرگز حاضر به پذیرش آن نیست. اما ایران خواستار درگیری نظامی هم نیست و شرایط اقتصادی آن به شدت وخیم است.

آنچه تهران می‌خواهد پیش از هر چیز مرتفع شدن بلندمدت تحریم‌ها، جلوگیری از بازگشت تحریم‌های شورای امنیت و اجتناب از حملات اسرائیل است اما اگر راهی برای خروج بحران پیدا نشود، ایران درست مانند سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ نسبت به سیاست فشار حداکثری انتقام‌جویی خواهد کرد. برای سه قدرت اروپایی و اتحادیه اروپا، ساده نیست که بتوانند عزم سیاسی کافی برای این کار اختصاص دهند. ذهن این کشورها به شدت مشغول مذاکرات ترامپ با روسیه برای پایان دادن به جنگ اوکراین، تلاشش برای زیر و رو کردن معماری امنیت اروپا و سیاست‌های تجاری مبتنی بر تعرفه است اما ناتوانی در اقدام باعث می‌شود که چالش‌های بسیار بزرگ‌تر امنیتی ایجاد شود.

آمریکا ممکن است سیاستی را در قبال ایران در پیش بگیرد که هیچ مشورتی در مورد آن از اروپایی‌های گرفته‌نشده‌باشد و در عوض روسیه به عنوان میانجی آن تعیین شده‌باشد. ایران همین حالا هم مذاکراتی مجزا را با روسیه و چین در مورد پرونده هسته‌ای آغاز کرده‌است. با توجه به اینکه ترامپ آمریکا را از برجام خارج کرد، تهران نمی‌تواند با مقام‌های آمریکایی رودررو مذاکره کند. ادعاهای ترامپ مبنی بر آمادگی او برای مذاکره یک توافق جدید و نامه او به رهبر معظم ایران، از سوی ایران با واکنش منفی مواجه شد، چراکه این ادعاها درست همزمان با اجرای سیاست فشار حداکثری بیان می‌شد. اینجا دقیقاً همان جایی است که کشورهای اروپایی می‌توانند ایفای نقش کنند.

نمایندگان اروپا تاکنون سه دوره از نوامبر ۲۰۲۴ تا فوریه ۲۰۲۵ با مقام‌های ایرانی در مورد دستورکار مذاکرات مستقیم، گفت‌وگو کرده‌اند. کشورهای اروپایی همین حالا هم در جایگاه بسیار مناسبی برای احیای نقش تاریخی خود‌شان به عنوان میانجی میان ایران و ایالات متحده آمریکا دارند. اروپایی‌ها با توجه به تجربه چندین‌دهه‌ای تعامل با ایران و با پیدا کردن زمینه‌های مشترک با آمریکا می‌توانند مذاکرات جدیدی را برای یک توافق جدید کلید بزنند. روابط مستحکم آنها با اسرائیل و کشورهای عربی خلیج‌فارس هم می‌تواند کمک کند که این توافق جدید با استقبال از سوی کشورهای منطقه مواجه شود.

دور جدید مذاکرات با سه کشور اروپایی این خفته آغاز می‌شود. اروپایی‌ها برای اینکه مذاکرات را از وضعیت کنونی خارج کنند، باید بتوانند یک جدول زمان‌بندی منظم برای رسیدن به یک توافق پیش از تاریخ انقضای مکانیسم اسنپ‌بک ایجاد کنند و به صورت گسترده مذاکرات و مشوق‌های روی میز را تعیین کنند. سه قدرت اروپایی باید قاطعانه عمل کنند. وضعیت جایگزین، تشدید تنش اتمی و یا نظامی است که باعث می‌شود شرایط امنیتی وخیم اروپایی‌ها از این هم پیچیده‌تر و بی‌ثبات‌تر شود.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید