استراتژی مقابله با فشار حداکثری

اعمال مجدد فشار حداکثری دونالد ترامپ بر ایران در 4 فوریه 2025 و اولتیماتوم او به دولت ایران، نگرانی‌ها را در مورد افزایش تنش‌های خاورمیانه برانگیخته است. با این حال، ایالات متحده با ایرانی مواجه است که تجربه  دولت اول ترامپ را دارد، بنابراین می‌تواند سیاست‌های ترامپ را پیش‌بینی کند.

استراتژی ایران برای مقابله با ترامپ ابتدا شامل تشکیل حلقه‌ای از روابط دوستانه با کشورهای همسایه در خاورمیانه است. دوم، سیگنال‌دهی راهبردی و آمادگی برای همکاری با غرب. سوم، تعمیق روابط با روسیه و چین، که تکیه‌گاهی است در صورتی که دو استراتژی قبلی شکست بخورند.

تحت سیاست «اول همسایگان»، ایران روابط دوستانه‌ای با کشورهای خلیج فارس برقرار کرد تا توانایی آمریکا را برای ضربه زدن کمرنگ کند. از این گذشته، عربستان سعودی، بحرین و امارات متحده عربی (امارات متحده عربی) در حمایت از فشار حداکثری اعمال شده توسط ترامپ و 1500 تحریم آن علیه ایران در سال 2018 نقش مهمی داشتند.

از سال 2024، ایران در مرحله فعال دیپلماتیک بوده است. پس از بازسازی تاریخی روابط دیپلماتیک با عربستان سعودی در سال 2023 با میانجیگری چین، روابط عربستان و ایران در سطوح بی‌سابقه‌ای گرم شده است. در اکتبر 2024، عربستان سعودی و ایران به طور قابل توجهی مانورهای نظامی مشترکی برگزار کردند، و رئیس ارتش عربستان در نوامبر 2024 برای گفت‌وگو در مورد همکاری‌های دفاعی دوجانبه از تهران بازدید کرد.

دیدارهای دوجانبه با مقامات امارات با وزرای ایرانی با رئیس‌جمهور امارات و وزیر امور خارجه ادامه یافت. در فوریه 2025، برای اولین بار، چهار فروند شناور نیروی دریایی ایران برای یک بازدید سه‌روزه در شارجه پهلو گرفتند تا درباره امنیت دریایی بحث کنند. ایران همچنین در حال عادی‌سازی روابط با بحرین بوده است.

در اکتبر 2024، وزیر امور خارجه ایران برای اولین بار در هفده سال گذشته به بحرین سفر کرد. روابط دوستانه با کشورهای همسایه خلیج فارس دو هدف استراتژیک را دنبال می‌کند. اولاً، کاهش ادراک تهدید از سوی ایران، کم‌رنگ کردن توانایی دولت ترامپ برای امنیتی‌سازی ایران به‌عنوان مهم‌ترین تهدید موجودیتی در منطقه‌.

در نتیجه، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ممکن است تمایلی به اعمال سیاست‌های تقابلی آمریکا نداشته باشند و راهبردهای سنتی آمریکا علیه ایران مانند انزوای دیپلماتیک را کم‌اثر کنند. 

البته دولت ترامپ می‌تواند کشورهای حاشیه خلیج‌فارس را مجبور به اعمال سیاست‌های تقابلی کند و از حضور نظامی آمریکا استفاده کند. اما مسلماً ترس از تجدید بی‌ثباتی منطقه‌ای و جنگ از طریق احیای تنش‌ها با ایران به‌طور بالقوه بر فشار دولت ترامپ غلبه می‌کند. 

ثانیاً، کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌توانند برای تهران میانجی‌گری کنند، سیاست‌های تقابلی آمریکا را تعدیل کرده و حتی تنش‌های آمریکا و ایران را میانجیگری کنند. روابط دوستانه با ایران و تمایل به حفظ ثبات منطقه، انگیزه‌های قوی برای کشورهای حاشیه خلیج فارس برای میانجیگری روابط ایران و آمریکا فراهم می‌کند.

این اتفاقی نیست که عربستان سعودی و امارات شرکای امنیتی ایالات متحده هستند و رهبران آنها روابط نزدیکی با رئیس‌جمهور ترامپ دارند. عربستان سعودی اخیراً با تنظیم یک توافق هسته‌ای جدید، آمادگی خود را برای میانجیگری در تنش‌های آمریکا و ایران نشان داد. همسویی متقابل منافع، خلیج فارس را به طور غیرعادی پذیرای پیشنهادات دیپلماتیک ایران می‌کند.

هر دو طرف خطر یک جنگ منطقه‌ای بی‌ثبات‌کننده را که نه خلیج فارس و نه ایران توان تحمل آن را ندارند، می‌شناسند. به‌ویژه، عربستان سعودی تحت برنامه چشم‌انداز 2030 در حال تحول اقتصادی است و با طرح‌های توسعه شهری بلندپروازانه مانند نئوم، قصد دارد از درآمدهای نفتی دور شود.

ایران همچنین به‌رغم مواضع دیرینه ضدغربی به گفت‌وگو و همکاری با غرب تمایل نشان داده است. این استراتژی نشان‌دهنده پراگماتیسم است و هیچ بهانه‌ای برای هدف قرار دادن ایران به غرب نمی‌دهد تقویت روابط اقتصادی و امنیتی ایران با روسیه و چین، سومین راهبرد ضدترامپ است و نشان‌دهنده پوششی در صورت شکست دو استراتژی دیگر است.

روسیه و چین نماینده شرکای کلیدی ایران هستند که در مجموع با تحریم‌های آمریکا و تلاش‌های آمریکا برای محدود کردن نفوذشان مواجه هستند. از این رو، این «محور» در تلاش بوده است تا روابط اقتصادی و نظامی مستقل و مصون از فشارهای آمریکا ایجاد کند.

در سال‌های اخیر، ایران به طور فزاینده‌ای به روسیه و چین برای نجات از انزوای اقتصادی و دیپلماتیک تحمیلی آمریکا متکی بوده است. چین و روسیه قبلاً شراکت‌های راهبردی جامعی را با ایران امضا کرده‌اند که مبادلات اقتصادی، امنیتی و سیاسی را تسریع می‌کند.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید