ایران و جنگ

هفته گذشته، مقاله‌ای در مورد خاورمیانه نوشتم و قول دادم که در ادامه مطلب بعدی منتشر شود. حالا که نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری ایالت متحده معلوم شده قصد دارم با توجه به نتیجه آن به موضوع خاورمیانه بپردازم. ما معمولاً تمایل داریم که ناآرامی‌ها و درگیری‌های نظامی را یک رویداد داخلی بدانیم که معمولاً در یک کشور یا منطقه خاص وجود دارد.

اما گاهی اوقات مواردی وجود دارد که در آن ناآرامی از طریق ترس یا طمع یک کشور به کشوری دیگر، گسترش می‌یابد و در نتیجه منطقه و حتی جهان فراتر از آن را دستخوش تغییر و تحول می‌کند. این پدیده در خصوص خاورمیانه صدق می‌کند.

این پدیده معمولاً به این شکل پیش می‌رود: ناآرامی‌های داخلی در یک کشور باعث ایجاد ترس در کشور دیگر می‌شود. کشور دیگر هراس دارد که مبادا ناآرامی‌ها به آنجا گسترش یابد. پس ترس واقعی این است که ناآرامی‌ها منجر به اقدام نظامی در کشور دیگر شود. در نتیجه هر دو کشور ممکن است حالت دفاعی اتخاذ کنند یا آنقدر ترسیده باشند که تهاجمی عمل کنند. ترس و امید، مبنا و موتور جنگ‌ها است و ناآرامی مولد جنگ است.

معمولاً گفته می‌شود که بعید است جنگ فراگیری در منطقه رخ دهد زیرا کشورهای خاورمیانه ضعیف هستند اما باید گفت که قوت و ضعف به پدیده نسبی است. نباید قدرت کشورهای خاورمیانه را با آمریکا مقایسه کرد بلکه باید میزان قوت و ضعف آنها را با یکدیگر مقایسه کرد. آنچه که در تعیین نتیجه نقش ایفا می‌کند این است که یک کشور در خاورمیانه نسبت به کشور دیگری در همان منطقه، چقدر قدرت دارد و چقدر ضعیف است.

عوارض زمین و جغرافیا پارامترهای ثابتی هستند، اما ترس، توانایی تاریخی قابل توجهی برای غلبه بر این پارامترها دارد و همین توانایی موجب می‌شود که جنگ لزوماً غیرممکن نباشد. در واقع جنگ‌ها یکی از ممکن‌‌الوقوع‌ترین پدیده‌های انسانی هستند. 

ایران که در میانه خاورمیانه قرار دارد، کشوری است که از راه دور با آمریکا و اسرائیل در جنگ است. ایران دارای بزرگترین ارتش در خاورمیانه، نیروی زرهی قابل توجه و زرادخانه موشکی بزرگ است. برخی معتقدند که ایران با توجه به عوارض زمین و جغرافیا، فاصله زیاد با دشمنانش و ناتوانی در تامین سوخت مورد نیاز برای ادوات زرهی در میدان نبرد، توانایی انتقال نیروهای زرهی خود به میدان نبرد را ندارد. 

البته من به این استدلال شک دارم. ایران یک تولیدکننده بزرگ نفت است و من انتظار دارم که توانایی‌های پالایشگاهی کافی برای رساندن سوخت به جایی که نیاز دارد را داشته باشد. اگر به عوارض جغرافیایی و دسترسی جاده‌‌ای ایران به کشورهای همسایه‌اش نگاه کنید، فکر می‌کنم که نتیجه آشکار است که ایران توانایی انجام این کار را دارد.

در واقع اگر بخواهم بهتر بگویم، ایران توانایی قدرت‌نمایی در منطقه و ضربه زدن موثر با استفاده از توان موشکی را دارد. حداقل امر این است که سیاست‌گذاران در آمریکا و اسرائیل باید این احتمال را بدهند که ارتش ایران می‌تواند از فاصله دور عمل کند. موقعیت استراتژیک ایران ممکن است به ایران اجازه دهد تا در جهت‌های مختلف از جمله شمال به سمت روسیه برود و با حرکت احتمالی روسیه به سمت جنوب روبه‌رو شود.

خطر وقوع یک جنگ بزرگ در قلب خاورمیانه، که یک منطقه بحرانی و استراتژیک است، به‌هیچ‌وجه کم نیست و همچنین چشم‌انداز آغاز جنگ از راه دور توسط ایران نیز کم‌اهمیت نیست. توانایی ایالات متحده برای استقرار سریع یک نیروی بازدارنده برای دفاع از کشورهایی نظیر عربستان سعودی آنقدرها هم که گفته می‌شود زیاد نیست و در نتیجه وضعیت خطرناکی ایجاد خواهد شد. ایالات متحده منافع حیاتی در حفظ ثبات جهانی دارد، بنابراین سپردن برخی کشورها به دست کشورهای دیگر، درد و رنج درازمدت ایجاد می‌کند؛ حتی اگر در کوتاه‌مدت اینطور نباشد.

جورج فریدمن استراتژیست