عبدالرضا فرجی‌راد:
روسیه نمی‌خواهد دولت پزشکیان با آمریکا و اروپا به توافق برسد
سفیر اسبق ایران در نروژ و مجارستان معتقد است روسیه علاقه‌ای به توافق ایران با اروپا و آمریکا ندارد.
آنچه در زیر می‌خوانید متن مصاحبه عبدالرضا فرجی‌راد، سفیر اسبق ایران در نروژ و مجارستان با خبرآنلاین است:
آقای فرجی‌راد، تصمیم اخیر روسیه درباره کریدور زنگزور با انتقادهایی در داخل کشور و حتی از سوی موافقان نگاه به شرق و مشخصا روسیه مواجه شده است، شما موضع‌گیری روسیه در این ماجرا را چطور ارزیابی می‌کنید؟
روس‌ها تا زمانی که ارمنستان به سمت کشورهای اروپایی گرایش پیدا نکرده بود و اختلافی میان آنان با روسیه وجود نداشت در ارتباط با دالان زنگزور محتاط عمل کرده و بیشتر سکوت می‌کردند. زمانی که ارمنی‌ها اعلام کردند که روس‌ها به توافق استراتژیک‌شان پایبند نبوده و از این کشور دفاع نکردند و باعث شد که جمهوری آذربایجان به قره‌باغ حمله کرده و ۱۰۰ هزار نفر را جابه‌جا کند، همچنین خواستند که نیروهای روسیه هم از منطقه خارج شوند، مسکو نیز موضع نسبتاً تندی گرفت.
این موضع تند روس‌ها یک مقدار در رابطه با روابط سردی است که با ارمنستان پیدا کردند و یک مقدار هم بستگی به شرایط خودشان در جنگ اوکراین دارد. آنان در حال حاضر به آذربایجان و ترکیه نیاز دارند چرا که ترکیه بخشی از مایحتاج روسیه را تأمین می‌کند و ممکن است از طرف آذربایجان، گاز روسیه به ترکیه رفته و از آنجا به اروپا صادر شود.
لذا با توجه به اینکه ارتباط خوبی بین ایران و روسیه برقرار است، اما روس‌ها چشم خود را بستند و خیلی محکم اعلام کردند که این کار باید انجام شود و ما ایرانی‌ها را توجیه خواهیم کرد اما ایران همیشه اعلام کرده است که اجازه نمی‌دهد، یک بن‌بستی در آنجا برای ایران ایجاد شده و ژئوپلتیک کشور بسته شود.
البته ما معمولا از روسیه چنین اقداماتی را شاهد هستیم، در سال گذشته هم با صدور بیانیه علیه جزایر سه‌گانه چنین اقدامی کردند که باعث ناراحتی و دلخوری مقامات و مردم ایران شد. اقدام اخیر روسیه نیز در راستای همان حرکتی است که گاهی اوقات چشمش را بر نزدیکی و دوستی با ایران می‌بندد و به آن بی‌توجه است.
ایران و روسیه در سال گذشته روابط نزدیک و همکاری گسترده‌ای داشتند و الآن هم همکاری نظامی‌شان در سطح بالا است اما اگر مسئله کریدور زنگزور را در آینده بخواهند پیگیری کنند، به یک بحران منطقه‌ای تبدیل می‌شود و ایران اجازه نخواهد داد.
یکی از مشکلات هم این است که چون ارمنستان در جنگ شکست خورده است، روسیه و جمهوری آذربایجان به دنبال تحمیل سیاست‌های خودشان بر ایروان هستند و می‌خواهند به زور بخشی از خاک این کشور را تصرف کرده و دالان غربی-شرقی ایجاد کنند که مسکو بتواند به راحتی رفت و آمد کند. مهم‌تر از آن هم نخجوان از طریق این دالان به آذربایجان وصل می‌شود در حالی که الآن نخجوان از طریق خاک ایران به سرزمین اصلی‌اش متصل است.
البته روسیه و آذربایجان هدف‌شان از نظر من، مسائل تجاری یا مسئله نخجوان نیست بلکه به دنبال یک تغییر سیاسی هستند. جمهوری آذربایجان از تحت فشار قرار گرفتن ارمنستان خوشش می‌آید و روسیه هم به دلیل گرایش ارمنی‌ها به سمت غرب، یک حالت تنبیهی دارد و با این اقدام یک نوع دهن کجی به ارمنستان انجام داده است. لذا مسلم است که اگر ما بخواهیم در آینده، این مسئله را پیگیری کنیم، ممکن است که در قفقاز دچار یک مقدار تنش شویم.
پیش‌بینی شما از رابطه دولت چهاردهم با روسیه چیست؟ با توجه به اینکه روسیه چند بار پشت ایران را به اصطلاح خالی کرده است، چه در ماجرای کریدور زنگزور یا صدور بیانیه درباره جزایر سه‌گانه.
من تصور می‌کنم علاوه بر مواردی که مطرح کردم، انتخابات ایران هم در تصمیم مسکو بی‌تاثیر نبوده است. در واقع با توجه به اینکه دولت آقای پزشکیان و خودشان بارها اعلام کردند که هدف و اولویت برداشتن تحریم‌ها بوده و لزوم برداشتن تحریم‌ها، گفت و گو با غرب است، بنابراین، روسیه با توجه به درگیری گسترده‌ای با غرب و اروپایی‌ها دارد، علاقه‌ای ندارد که رابطه ایران با اروپا بهبود پیدا کرده و با آمریکا یک توافقی داشته باشد تا تحریم‌ها رفع شده و یک گشایشی برای ایران ایجاد شود، این مسئله را به ضرر خودشان می‌دانند.
لذا، این مسئله مهمی است و روسیه نگران است که ایران با شروع گفت و گوها با غرب از طریق جنوب، آن حمایتی که روسیه از نظر امنیتی نیاز دارد صورت نگیرد و باعث تضعیف ژئوپلتیک آنان شود. این درحالی است که ایران به دنبال چنین مسئله‌ای یا تهدید روسیه نیست، ایران هم مانند روسیه به دنبال منافع خودش است. روسیه برای خشنودی جمهوری آذربایجان و ترکیه، مسئله دالان زنگزور را مطرح کرده است که بتواند از ایران در طول زمان جنگ بهره ببرد و ایران هم به دنبال منافع خودش است.
دولت چهاردهم، شعارهایی را بیان کرده و بر اساس آن‌ها باید حرکت کند، آقای رئیس جمهور و حتی وزارت‌خارجه، در صحبت‌هایشان اعلام کردند که روسیه و چین در اولویت ما هستند و همکاری‌هایمان را ادامه خواهیم داد و اجازه نمی‌دهیم خدشه‌ای به آن وارد شود.
* به نظر شما، دیپلماسی دولت جدید این توانایی را دارد که این تعامل و نگاه به شرق و غرب را پایاپای پیش ببرد؟
بله، چرا که نه. ما در این مسئله تجربه موفقی هم داریم. چه در دوران اصلاحات این تجربه موفق را داشتیم که روابط ایران و اروپا بهبود پیدا کرد، رفت و آمدها گسترده بود و سرمایه‌گذاری‌های خوبی در ایران شد، چه در سال ۹۲ که با تغییر دولت و شروع گفت و گوهای هسته‌ای و برجام، سرمایه‌گذاران وارد ایران شدند و روابط با اروپا بهتر شد.
در حال حاضر نیز، دولتی روی کار آمده که شباهت‌های زیادی با دولت سال ۹۲ یا سال ۷۶ دارد و آنان هم با یک نگاه جدیدی به دولت چهاردهم ایران نگاه می‌کنند. بنابراین، باید از این فرصت حداکثر استفاده را کرد و برای سرمایه گذاری بیشتر، بهبود رابطه، رفت و آمدهای سیاسی و ... بتوانیم منافع ملی‌مان را تامین و با دلجویی از مردم و بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی آنان را سبب شویم.
بنابراین، این موضوع در سیاست‌ها و راهبردهای دولت جدید است و با وجود آنکه سکته کرده اما دولت جدید به دنبال برنامه ریزی است که این اقدامات را انجام دهد، به ویژه آنکه رئیس جمهوری سفر نیویورک را در پیش دارد که خودش یک نقطه عطفی است.
* با توجه به اینکه همواره اظهاراتی درباره کارشکنی‌های روسیه مطرح بوده است، این امکان وجود دارد که اگر مذاکرات دوباره از سر گرفته شود، روسیه کنار ایران نایستد؟
به شخصه بر این باور هستم که نباید اشتباهات دور قبل را تکرار کرد، برجام دستاورد خوبی بود اما آمریکایی‌ها از آن خارج شده و مشکلاتی را ایجاد کردند، حال نیاز نیست که ما دوباره لشکرکشی کنیم و کشورها و قدرت‌های بزرگ را داخل مذاکره مستقیم بیاوریم. ما الآن با آمریکا مشکل داریم و برجامی را داریم که دوره‌اش تمام شده و بسیاری از بندهای آن دیگر کارایی ندارد. به طور مثال، غنی‌سازی ۳/۶۷ کجا و غنی‌سازی بالای ۶۰ درصد کجا؟؛ سانتریفیوژهای قدیمی کجا و نوع سانتریفیوژهای جدیدی که الآن به کار گرفته شده و در برجام نیامده است کجا؟
دوره بسیاری از بندهای دیگر برجام هم سال آینده به اتمام می‌رسد و ایران در بعضی موارد آزاد است که اقدامات خودش را انجام دهد. بنابراین، به نظر من ما نباید ۱+۵ را احیا کنیم. ما باید با دوستانمان در اروپا، روسیه و چین و کشورهای منطقه مشورت‌هایی داشته باشیم اما با خود آمریکایی‌ها به توافق برسیم. سعی نکنیم که کشورهای دوست را در این توافق دخالت مستقیم بدهیم. مثلا در زمان همین برجام که یک زمانی روسیه و زمانی دیگر فرانسوی‌ها مشکلاتی در طی مذاکرات ایجاد می‌کردند که از مشکلاتی که خود آمریکایی‌ها ایجاد می‌کرد، بیشتر بود.
ما در حال حاضر باید خودمان مشکلاتی را که با آمریکایی‌ها داریم، حل کنیم، قطعاً وقتی مشکل‌مان را با آمریکا حل کنیم، خود آمریکا مشکل اروپا و آژانس را هم حل می‌کند. طبیعتاً در مذاکراتی که با آمریکا خواهیم داشت، مسئله آژانس و اروپا هم مطرح شده و حل خواهد شد.
لازم نیست که ما قدرت‌های دیگر را به طور مستقیم وارد این مسئله کنیم تا هر کدام بر اساس منافع خودشان، سنگ‌اندازی کنند و مرتب مذاکره‌ای که می‌تواند در چند ماه به نتیجه برسد را چند سال طول دهیم و در واقع آخرش هم معلوم نیست چه خواهد شد.
