ورود تدریجی ایران به بازار جهانی تسلیحات

در حالی‌که سامانه‌های تهاجمی برد بلند عنصر بنیادین استراتژی «حلقه آتش» ایران علیه اسرائیل است، مسئله‌ای که دولت آمریکا باید الان با آن مواجه شود، فقط اشاعه تسلیحات نیست.  جمهوری اسلامی در حال سرمایه‌گذاری در فضای مسامحه‌کارتر بین‌المللی است تا با استفاده از تجربه موفقش در تسلیح بازیگران غیردولتی‌، خودش را به‌عنوان یک فروشنده بین‌المللی سلاح مطرح کند.

یکی از روش‌هایی که ایران می‌تواند براساس آن طمع کشورها را برانگیزد، نشان دادن نقش مؤثر سامانه‌های ارزان‌قیمت، مانند پهپادها، در میدان جنگ است.  پهپادهای بدنام شاهد ۱۳۶ ایران که در روسیه به گران ۲ مشهور هستند، در حال حاضر نقش اساسی در جنگ جاری روسیه با اوکراین بازی می‌کنند. گفته می‌شود که در دو سال نخست جنگ روسیه تاکنون ۴۶۰۰ فروند پهپاد شلیک کرده‌است. 

همین پهپادها در حمله ۱۳ آوریل ایران به اسرائیل استفاده شدند.  علاوه بر اسرائیل و اوکراین، پهپادهای ایران دست‌کم در دو کشور دیگر هم دیده‌شده‌اند.  در ونزوئلا، گزارشی از سال ۲۰۱۲ بر ملا کرد که ایران تأسیسات تولید پهپاد در کاراکاس راه‌اندازی کرده‌است.  حالا پس از ۱۲ سال، مشاهده می‌شود که ارتش ونزوئلا از پهپادهای مهاجر ۲ ایران با عنوان ANSU-100 و مدل‌های جدیدتر ANSU-200 (که بسیار شبیه پهپاد شاهد ۱۷۱ ایران است) استفاده می‌کنند.  در اتیوپی هم ایران نقش بسیار مهمی در جنگ منطقه تیگرای بازی کرد و ارتش اتیوپی از پهپادهای مهاجر ۶ ایران استفاده می‌کرد.  در جنگ داخلی سودان هم پهپادهای مهاجر ۶ ایران به ارتش سودان کمک کرد که جلوی پیشروی نیروهای اقدام سریع (RSF) را بگیرند.  تصور می‌شود که ممکن است ایران پشت تلاش‌های اخیر کره شمالی برای توسعه توان هوایی باشد. غافل‌گیرکننده نیست که پهپادهای ایرانی احتمالاً در توافقنامه نظامی ۵۰۰ میلیون دلاری اخیر میان ایران و ارمنستان هم حضور داشته‌باشند.

تهران و ایروان به صورت رسمی وجود چنین توافقی را انکار کرده‌اند، اما تکذیب از سوی تهران، ممکن است انگیزه‌های داخلی، از جمله تلاش برای بهبود روابط با باکو، داشته‌باشد.  ماه ژوئیه یک نماینده مجلس ایران از افزایش چشمگیر صادرات تسلیحات ایران سخن گفت و در گفت‌وگویی  از دوونیم برابر شدن تولید تسلیحات ایران به سبب تقاضای صادرات سخن گفت.

خبرگزاری تسنیم در گزارشی نوشت که ایران می‌خواهد جایگاه ترکیه را در منطقه به عنوان فروشنده اصلی پهپادها تا سال ۲۰۲۸ بگیرد و دست‌کم یک چهارم این بازار را به خود اختصاص دهد که معادل 6/5 میلیارد دلار در سال خواهد شد. ایران سال ۲۰۲۲ کارخانه تولید پهپادهای ابابیل ۲ را در تاجیکستان راه‌اندازی کرد.  ایران همچنین حضور خود را در نمایشگاه‌های دفاعی تقویت کرده‌است.  ایران سال ۲۰۲۴ تولیدات خود را در نمایشگاه‌های مالزی، قطر و عراق به نمایش گذاشت و هیئتی برای شرکت در نمایشگاه دفاعی عربستان سعودی اعزام کرد. 

نمایشگاه‌هایی در مسکو و بلگراد هم شاهد نمایش تولیدات دفاعی ایران بودند. به جز تحریم‌های اروپایی و آمریکایی، جمهوری اسلامی در حال حاضر با هیچ محدودیتی برای مشارکت در بازار جهانی سلاح مواجه نیست.  با لغو تحریم‌های تسلیحات متعارف و ممنوعیت آزمایش و انتقال فناوری موشک‌ها در اکتبر ۲۰۲۰ و اکتبر ۲۰۲۳ بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد بر مبنای برجام، محدودیت حضور ایران در بازارهای جهانی کاملاً از بین رفت.  هرچند وجود این تحریم‌ها قبلاً باعث نشده‌بود که جلوی حضور ایران در نمایشگاه‌های نظامی از جمله بغداد گرفته‌شود، اما وجود این تحریم‌ها می‌توانست اجازه اقدام مشترک بین‌المللی علیه ایران را بدهد.

دسترسی گسترده ایران به بازارهای بین‌المللی تسلیحات، باعث می‌شود که اقدام جمعی بین‌المللی برای بازدارندگی و تنبیه ایران ضروری شود. اما زمانی که یک عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد از پهپادهای ایران منفعت می‌برد، احتمال تصویب قطعنامه‌ای جدید علیه ایران از بین می‌رود.  تنها راهکار بازگشت تحریم‌ها از طریق برجام، اکتبر ۲۰۲۵ منقضی خواهد شد و واشنگتن باید با متحدان آن سوی اقیانوس اطلس همکاری کند که از طریق ساز و کار موسوم به اسنپ‌بک، مجدداً تحریم‌های تسلیحاتی و منع آزمایش و انتقال فناوری موشکی را علیه ایران دائمی کند.