ایران و قطر در مسیر همکاری پایدار
تجربه همکاری دو کشور در جریان جنگ ۱۲ روزه نشان داد که دو همسایه ظرفیتهای بالایی برای گسترش مناسبات اقتصادی و حل مشکلات منطقهای دارند. بیشک اشتراکات میان دو کشور، بسیار بیشتر از میدان مشترک نفتی و گازی پارس جنوبی است و ریشه در پیوندهای عمیق فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی دارد.
18 دسامبر برابر با پنجشنبه 27 آذر «روز ملی قطر» است که در زبان رسمی این کشور یعنی عربی، «یومالوطنی» خوانده میشود. دلیل این نامگذاری ایجاد وحدت و استقلال این کشور توسط شیخ جاسم بنمحمد آل ثانی در سال 1878 میلادی است. جشن روز ملی قطر با هدف معرفی و قدردانی از میراث قطر و افزایش همبستگی در کشور قطر برگزار میشود.
قطر همسایه جنوبی ایران بوده و همواره حُسن همجواری و ارتباط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میان دو کشور برقرار بوده است. از سال 2013 شیخ تمیم بنحمد آل ثانی اداره امور کشور را بر عهده دارد. در رخداد جنگ 12 روزه اخیر، این کشور فعالانه برای رفع تنش و برقراری صلح نهایت تلاش خود را به کار برد. در ادامه مروری میکنیم به ظرفیتهای حقوقی گسترش مناسبات میان دو کشور.
«قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران» در فصل دهم با عنوان «سیاست خارجی» در چهار اصل، راهبرد کلان کشور را با دیگر کشورها و بازیگران عرصه روابط بینالملل تعیین کرده است. بر اساس اصل 152 قانون اساسی، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس نفی هرگونه سلطهجویی و سلطهپذیری، حفظ استقلال همهجانبه و تمامیت ارضی کشور، دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرتهای سلطهگر و روابط صلحآمیز متقابل با دول غیرمحارب استوار است.
همچنین در اصل 153 بیان میشود که جمهوری اسلامی ایران سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود میداند و استقلال و آزادی و حکومت حق و عدل را حق همه مردم جهان میشناسد. بنابراین در عین خودداری کامل از هرگونه دخالت در امور داخلی ملتهای دیگر، از مبارزه حقطلبانه مستضعفین در برابر مستکبرین در هر نقطه از جهان حمایت میکند.
سند «چشمانداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی» تعمل سازنده و مؤثر با جهان را مورد تأکید قرار میدهند. مهمتر از همه، «قانون برنامه پنجساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران» در فصل 21 زیر عنوان «سیاست خارجی» رویکرد اقتصادمحور در سیاست خارجی و روابط منطقهای و جهانی و تقویت پیوندهای اقتصادی با همسایهها را مدنظر قرار داده است.
از سوی دیگر «قانون اساسی قطر» در همهپرسی سال 2003 با اکثریت قریب به اتفاق (حدود 98 درصد) به تصویب رسید و از 9 آوریل 2004 به اجرا گذاشته شده است. مطابق اصل 5 قانون اساسی قطر، بر دولت واجب است که از استقلال و حاکمیت و وحدت اراضی محافظت کند و امنیت و آرامش و ثبات را برقرار نماید. همچنین مطابق اصل 7 قانون اساسی این کشور، سیاست خارجی دولت بر پایه تحکیم صلح و امنیت از طریق تشویق به حل مسالمتآمیز گفتوگوهای بینالمللی است و از حق ملتها در تعیین سرنوشت آنان حمایت خواهد کرد. ضروری است که در امور داخلی دولتها دخالت ننماید.
همواره بین دو کشور موافقتنامههای تجاری و جزایی برقرار بوده است. مجلس شورای اسلامی در 22 فروردینماه 1380 «قانون موافقتنامه تشویق و حمایت متقابل از سرمایهگذاری بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت قطر» را به تصویب میرساند. طبق ماده 4 موافقتنامه، سرمایهگذاریهای سرمایهگذاران هر یک از طرفهای متعاهد در قلمرو طرف متعاهد دیگر از حمایت کامل قانونی طرف متعاهد سرمایهپذیر و رفتارمنصفانهای که از رفتار اعمال شده نسبت به سرمایهگذاران هر کشور ثالث در شرایط مشابه نامساعدتر نباشد، برخوردار خواهد بود.
و بر اساس ماده 6، سرمایهگذاریهای سرمایهگذاران هر یک از طرفهای متعاهد توسط طرف متعاهد دیگر ملی، مصادره و سلب مالکیت نخواهد شد و یا تحت تدابیر مشابه قرار نخواهد گرفت. در 16 دیماه 1388 «قانون موافقتنامه استرداد مجرمین بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت قطر» به تصویب رسید که در مقدمه قانون میخوانیم: نظر به علاقه متقابلی که به تحکیم روابط دوجانبه و برقراری همکاری مؤثر در زمینه استرداد بر پایه اصول حاکمیت ملی، عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر و حفط منافع متقابل مجرمین وجود دارد، موافقتنامه منعقد گردیده است.
دیانا گالیوا، محقق کالج سنت آنتونی دانشگاه آکسفورد، در کتاب «صحرای گازی؛ درسهایی از توسعه قطر» که در سال 2022 میلادی منتشر شد، نشان میدهد که چگونه قطر با استفاده از «خرد حکمرانی» توانست در جمع بزرگان حضور یابد و از نفت و گاز به جای «نقمت»، به عنوان «نعمت» استفاده کند.
تجربه همکاری دو کشور در جریان جنگ 12 روزه نشان داد که دو همسایه ظرفیتهای بالایی برای گسترش مناسبات اقتصادی و حل مشکلات منطقهای دارند. بیشک اشتراکات میان دو کشور، بسیار بیشتر از میدان مشترک نفتی و گازی پارس جنوبی است و ریشه در پیوندهای عمیق فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی دارد.
