نگذاشتند زاکانی تا آخر بماند/ناکامی شهردار تهران در اتحادیه شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور
شکست زاکانی در انتخابات اتحادیه شهرداری‌ها، در چنین فضایی، تنها یک رویداد صنفی نیست؛ بلکه بازتابی از تردید عمومی نسبت به عملکرد مدیریتی شهردار پایتخت است.
گروه خبر: 64 شهردار از سراسر کشور شنبه سوم آبان انتخابات هیئت مؤسس اتحادیه شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور را در سالن اجتماعات این سازمان برگزار کردند. از میان ۷۰ شهردار منتخب معرفی‌شده از سوی معاونان عمرانی استانداری‌ها، و... حضور داشتند و در مرحله نهایی رأی‌گیری، ۹ شهردار بیشترین آرا را کسب کردند. اما نام علیرضا زاکانی، شهردار تهران در بین این 9 منتخب نبود. تمام تبلیغاتی که شهرداری در این دوره مدیریت شهری کرده بود هم نتوانست به کمک او بیاید تا از بین 64 شهردار کشور رای لازم را به دست آورد. شاید بن‌بست حکمرانی نمایشی و گزارشی در تهران که منتقدان زاکانی در شورای شهر تهران به آن اشاره کرده‌اند، قدرت بیشتری داشته و او را در رسیدن به کرسی‌های اتحادیه شهرداری‌ها ناکام گذاشت.
تشکیل اتحادیه شهرداری‌های کشور
بر اساس بند «ر» ماده ۸۵ قانون برنامه هفتم توسعه؛ این اتحادیه به منظور جمع‌آوری و تمرکز اطلاعات و آمار مربوط به شهرداری‌های ایران و جهان و بررسی علمی و فنی در مسائل مربوط به شهرداری‌ها و تبادل‌اطلاعات لازمه، ترغیب و تشویق مردم به منظور ایجاد علاقه و همکاری بیشتر در زمینه امور محلی و جلب توجه افراد به اهمیت مسائل مربوط به تشکیلات‌شهرداری‌های کشور و طرق جدید اداره نمودن آنها و ایجاد همکاری بین شهرداری‌ها و سازمان‌های دولتی یا وابسته به دولت همچنین مؤسسات ملی که در امور مربوط به شهرداری‌ها به نحوی از انحاء مداخله و ارتباط دارند و اتخاذ هر گونه اقدامات لازم به منظور رفاه اهالی شهر در حدود قوانین مصوبه و ایجاد و برقراری ارتباط دائم و مستقیم با شهرداری‌های جهان و مؤسسات بین‌المللی مربوطه و تبادل اطلاعات با آنها شروع به کار کرد.
ابوالفضل ابوترابی، نماینده نجف‌آباد در مجلس با اشاره به برگزاری نشست انتخابات اتحادیه شهرداری‌های کشور، به ایسنا گفت: «در راستای اجرای ماده ۸۵ قانون برنامه هفتم توسعه، شاهد هستیم که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی برای اولین بار اتحادیه شهرداران در حال تشکیل است. انتخابات اتحادیه شهرداران امروز به همت عزیزان در سازمان شهردارای‌ها و دهیاری‌ها برگزار خواهد شد. اتحادیه شهرداران یک مولود مبارکی است که ان‌شاءالله شهرداری‌ها بتوانند در راستای ایجاد وحدت رویه و حل مشکلات کلان گام بردارند. در تصمیم‌گیری‌ها و رابطه با سایر کشورها در بُعد بین‌المللی، این سازمان نقش دارد. در واقع یک سازمان مبتنی بر شهرداران تشکیل خواهد شد. ما از سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها برای برگزاری این انتخابات تشکر می‌کنیم که در راستای برنامه هفتم انجام شد. مجلس نیز از بُعد نظارتی حضور دارد. مجلس از بُعد نظارتی تلاش می‌کند تا برنامه هفتم به نتیجه برسد.»
هفته گذشته اولین انتخابات این اتحادیه برگزار شد و زاکانی به عنوان شهردار تهران در بین منتخبان دیگر شهرداران کشور نبود و این شکست سنگینی است برای زاکانی که کاندیدای ریاست‌جمهوری بود و خود را یکی از برترین شهرداران تهران می‌داند. در این انتخابات، سبحان نظری، شهردار فرخ‌شهر با ۲۳ رای، آیدین رحمانی، شهردار ارومیه با ۲۲ رأی، بابک محمدزاده، شهردار میاندوآب با ۲۱ رأی، حبیب‌الله سهرابی، شهردار میناب با ۲۱ رأی، اصغر فروغی، شهردار لار با ۲۱ رأی، ایوب ترک‌زاده، شهردار بندر دیلم با ۲۰ رأی، عباس مرادی، شهردار نجف‌آباد با ۱۹ رأی، سیدجواد حسینی‌رباط، شهردار شهربابک با ۱۹ رأی، رشید فیروزی، شهردار ده‌رئیس با ۱۸ رأی انتخاب شدند.
شکست زاکانی از شهرداران کشور
نخستین انتخابات اتحادیه شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور شاید در ظاهر یک رویداد ساده در حوزه شهری به نظر برسد، اما در واقع آغاز دوره‌ای تازه در ساختار مدیریت شهری ایران است؛ دوره‌ای که در آن، پایتخت دیگر لزوماً تعیین‌کننده مسیر سایر شهرها نخواهد بود. برای علیرضا زاکانی، این نتیجه بیش از هر چیز، پیامی سیاسی و مدیریتی دارد؛ پیام کاهش اعتماد در درون بدنه‌ای که برخی می‌پنداشتند حامی او است. در شرایطی که زاکانی خود را چهره‌ای تحول‌گرا و آماده حضور در سطوح بالاتر سیاست معرفی می‌کند، این شکست می‌تواند نشانه‌ای از فاصله میان تصویر تبلیغاتی و واقعیت اجرایی او باشد. «انتخابات اخیر شاید کوچک باشد، اما پیامش بزرگ است؛ زاکانی برای نخستین بار با رأی همکاران خود سنجیده شد و رأی اعتماد نگرفت.»
تهران در سال‌های اخیر با چالش‌های گسترده‌ای مواجه بوده است؛ از بحران آلودگی هوا و ترافیک گرفته تا بدهی‌های انباشته شهرداری و رکود پروژه‌های عمرانی. وعده‌های متعدد زاکانی برای حل مشکلات اساسی شهر از جمله توسعه مترو، ساماندهی بافت فرسوده، شکستن کمر ترافیک، رفع آلودگی هوا و افزایش سرانه فضای سبز هنوز به نتایج ملموس نرسیده است. افزایش حجم تبلیغات محیطی و رسانه‌ای در مورد دستاوردهای شهرداری، انتقادهایی را درباره اولویت‌بندی نادرست منابع و تلاش برای ساختن تصویری رسانه‌ای از مدیریت شهری برانگیخته است.
اینکه شهرداری در تبلیغات محیطی، اعلام می‌کند: «شهرداری تا شانگهای [چین] را آسفالت کرد!» یا «شهرداری تا سئول [کره جنوبی] را آسفالت کرد!» علامت تعجبی که شهرداری گذاشته مشخص است که خودشان هم این تبلیغات را قبول ندارد و شهروندان تهرانی هم پرواز نمی‌کنند و شرایط آسفالت تهران را هر روز تحمل می‌کنند. بنابراین شکست زاکانی در انتخابات اتحادیه شهرداری‌ها، در چنین فضایی، تنها یک رویداد صنفی نیست؛ بلکه بازتابی از تردید عمومی نسبت به عملکرد مدیریتی شهردار پایتخت است.
اقدامات نمادین و تشریفاتی در اولویت
شاید این عدم رای اعتماد به زاکانی پایانی باشد برای حکمرانی نمایشی در پایتخت ایران. همان حکمرانی‌ای که مهدی اقراریان، عضو شورای شهر تهران آن را اینگونه تشریح می‌کند: «در حکمرانی عمومی و سیاست، سبک‌هایی مانند «حکمرانی نمایشی» و «حکمرانی گزارشی» تعریف می‌شود. حکمرانی نمایشی به سبکی از حکومت‌داری اشاره دارد که در آن، عملکرد ظاهری و نمایش عمومی موفقیت، بر دستاوردهای واقعی و جوهری اولویت پیدا می‌کند. در این مدل، هدف اصلی کسب و حفظ مشروعیت و حمایت عمومی از طریق مدیریت برداشت‌ها و افکار عمومی است. امروز در شهر تهران دقیقاً با چنین وضعیتی مواجهیم؛ یعنی مدیریت شهری از نوع نمایشی و گزارشی است. در این الگو، مدیریت افکار عمومی و رسانه موضوعیت پیدا می‌کند، اطلاع‌رسانی گزینشی رواج دارد و اقدامات نمادین و تشریفاتی در اولویت قرار می‌گیرد. در نتیجه، خروجی چنین مدیریتی تبدیل به بیانیه‌ها و شعارهای روزمره می‌شود. روزی که آقای دکتر زاکانی اعلام کرد تهران باید کلان‌شهر الگوی جهان اسلام باشد، شاهد همین نوع حکمرانی نمایشی بودیم. او در ابتدای کار هیچ تجربه اجرایی در حوزه شهر تهران نداشت و ما با مدیری بی‌تجربه مواجه بودیم که حالا باید اداره مجموعه‌ای را بر عهده می‌گرفت که حجم بودجه و گستره فعالیت آن حتی از بسیاری وزارتخانه‌ها بیشتر است. به همین دلیل، شعارهایی مطرح شد که در میانه راه خودِ شهردار هم متوجه ناپختگی آنها شد. یکی از شاخصه‌های ناآشنایی این مدیر با مسائل شهر، جابه‌جایی‌های مکرر مدیران و معاونان شهرداری است؛ تغییراتی که نشانه آزمون و خطای مدیری است که نمی‌داند یا نمی‌خواهد مسیر درست را برای حل مسائل تهران دنبال کند.»
