سوریه بر لبه بحرانی دیگر ایستاده است/قتل‌عام در ساحل غربی
سوریه شرایط خونبار و درهم‌پیچیده‌ای دارد. بر اساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه مستقر در بریتانیا، با احتساب جدیدترین کشته‌شدگان غیرنظامی علوی، شمار کل قربانیان خشونت‌ها از روز پنجشنبه تاکنون به هزار و ۳۱۱ نفر رسیده است. در این درگیری‌ها ۲۳۱ تن از نیروهای امنیتی و ۲۵۰ از نیروهای مسلح وفادار به بشار اسد نیز کشته شدند.
سوریه شرایط خونبار و درهم‌پیچیده‌ای دارد. بر اساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه مستقر در بریتانیا، با احتساب جدیدترین کشته‌شدگان غیرنظامی علوی، شمار کل قربانیان خشونت‌ها از روز پنجشنبه تاکنون به هزار و ۳۱۱ نفر رسیده است. در این درگیری‌ها ۲۳۱ تن از نیروهای امنیتی و ۲۵۰ از نیروهای مسلح وفادار به بشار اسد نیز کشته شدند.
بیشتر تلفات این درگیری مربوط به غیرنظامیان، زنان و کودکان بوده و تصاویر مختلفی از انبوه جنازه‌های آنان و اعدام‌های میدانی منتشر شده است. به گفته دیده‌بان حقوق بشر سوریه، بیش از ۷۰۰ نفر از قربانیان غیرنظامیان هستند. این کشتار در حالی رخ داده است که اسرائیل بخشی از خاک سوریه را اشغال کرده و تحلیلگران هشدار می‌دهند که احتمالاً تل‌آویو قصد دارد مناطق دروزی‌نشین را به خاک خود ضمیمه کند.
پس از سقوط بشار اسد تقریباً تمام زیرساخت‌های نظامی سوریه توسط اسرائیل نابود شد. حداقل سه گروه مسلح مخالف حکومت جولانی تاکنون اعلام موجودیت کردند و این در حالی است که درگیری میان نیروهای تحریرالشام با نیروهای کرد (قسد) نیز بار دیگر بالا گرفته است. حکومت جولانی با نخستین چالش داخلی بزرگ خود روبه‌رو شد و حاصل آن نیز طی حدود ۵ روز درگیری، بیش از ۱۳۰۰ کشته بود که اکثر آنان در جنگ کشته نشدند، غیرنظامیانی بودند که قتل‌عام شدند.
درگیری‌های اخیر سوریه از روز پنجشنبه هفته گذشته آغاز شد. از این روز برخی شهرهای سوریه با محوریت لاذقیه و طرطوس در ساحل مدیترانه صحنه تظاهرات و درگیری بود که در نهایت نیروهای امنیتی و نظامی دولت موقت سوریه از استان‌های دیگر نیز به این منطقه اعزام شدند.
به موازات تظاهرات که به دعوت علویان برگزار شده بود، گروه‌های مسلح نیز پیشروی‌هایی داشتند که منجر به درگیری نظامی میان دو طرف شد. بر اساس اعلام وزارت دفاع دولت موقت سوریه، در حال حاضر عملیات نظامی در منطقه ساحلی به پایان رسیده است.
اعدام میدانی
حجم بالای تلفات غیرنظامیان که این وقایع را به کشتار تبدیل کرده، حول این کلیدواژه می‌گردد: اعدام میدانی. در روزهای گذشته تصاویر متعددی از جنازه غیرنظامیان علوی منتشر شد که به ضرب شلیک گلوله از فاصله نزدیک به قتل رسیده بودند.
اخبار سازمان‌های حقوق بشری و منابع محلی حاکی از آن است که غیرنظامیان به روش‌های مختلفی از جمله تیراندازی کور به افراد و ساختمان‌ها، آتش زدن روستاها و خانه‌ها و همچنین اعدام صحرایی کشته شدند.
با توجه به همین تحولات و بالا گرفتن خشونت، عده‌ای از مردم منطقه ساحلی به پایگاه هوایی حمیمیم در جنوب‌شرق لاذقیه پناه بردند. پایگاهی که همچنان توسط ارتش روسیه استفاده می‌شود. بر اساس گزارش‌ها، در حال حاضر ۷ هزار نفر از مردم غیرنظامی در این پایگاه پناه گرفتند و هلال احمر سوریه به آنها خدمات می‌دهد.
سازمان ملل: از مردم سوریه محافظت کنید
ولکر تورک کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد در بیانیه‌ای نسبت به خشونت‌های اخیر در غرب سوریه هشدار داد و خواستار توقف کشتار غیرنظامیان در این کشور شد. کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل در ادامه تاکید کرد: ما گزارش‌هایی مبنی بر اعدام میدانی اقلیت‌های مذهبی و قومی توسط عاملان ناشناس، نیروهای دولت موقت سوریه و همچنین عناصر مرتبط با دولت سابق این کشور دریافت کرده‌ایم.
وی در ادامه با اشاره به اعلامیه‌های مقام‌های دولت موقت سوریه مبنی بر لزوم احترام به قانون، اظهار کرد: این اعلامیه‌ها باید با اقدامات عملی سریع برای محافظت از مردم سوریه از جمله اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از هرگونه تخلف و سوءاستفاده از قدرت و پاسخگویی عاملان ارتکاب این جنایت‌ها دنبال شود.
تورک با بیان اینکه گروه‌هایی که غیرنظامیان را به وحشت می‌اندازند باید پاسخگو باشند، تاکید کرد: باید تحقیقات سریع، شفاف و بی‌طرفانه درباره همه قتل‌ها و سایر تخلفات انجام شود و عاملان این جنایت‌ها باید مطابق با موازین و استانداردهای حقوق بین‌الملل پاسخگوی اقدامات خود باشند. این رویدادها و همچنین افزایش مستمر سخنان نفرت‌انگیز در فضای واقعی و مجازی، یک بار دیگر لزوم سرعت بخشیدن به پروسه انتقال قدرت در سوریه به یک دولت ملی، فراگیر، پاسخگو و حامی عدالت را تائید می‌کند.
روز گذشته یک منبع امنیتی به الجزیره گفت که یک هیئت از بازرس‌های سازمان ملل به منطقه ساحل سوریه اعزام شدند و از مناطق درگیری در طرطوس و لاذقیه بازدید کردند. با درخواست آمریکا و روسیه، جلسه شورای امنیت سازمان ملل برای بررسی تشدید خشونت‌ها در سوریه، دوشنبه به وقت محلی برگزار شد.
الشرع: رسیدگی می‌کنیم
احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه در مصاحبه روز گذشته خود با خبرگزاری رویترز، بار دیگر بر رسیدگی به اقدامات انجام‌شده در منطقه ساحلی تاکید کرد. او گفت: «رویدادهای اخیر سوریه بر روند پیشرفت کشور تاثیر می‌گذارد و ما تا جایی که بتوانیم اوضاع را بازمی‌گردانیم. خون‌های ریخته شده بدون پاسخگویی یا مجازات بیهوده نخواهد رفت، حتی اگر مسئول نزدیکترین فرد به ما باشد. وفاداران به اسد و یک کشور خارجی در پشت حملات به نیروهای امنیتی هستند که باعث خشونت شد.»
او روز یکشنبه نیز در یک نطق تلویزیونی وعده رسیدگی به این وقایع را داده بود. به گزارش سانا، رئیس‌جمهور موقت سوریه گفت: «تأکید می‌کنیم همه کسانی که در ریختن خون غیرنظامیان دست داشته‌اند یا با آنها بدرفتاری کرده و یا از اختیارات قانونی در راستای اهداف شخصی استفاده کرده‌اند مجازات می‌شوند و در این باره کوتاهی نخواهیم کرد. هیچ کس فراتر از قانون نیست و هرکسی که دستش به خون ملت سوریه آلوده شده باشد، دیر یا زود مجازات می‌شود.»
او ادامه داد: «نظام سرنگون شده زخم‌های عمیقی را در میان شهروندان باقی گذاشت که به زودی التیام نمی‌یابد و حوادث روزهای گذشته یکی از نتایج این زخم‌ها بود، هرچند که حکومت از ابتدا تلاش کرد که از وقوع این حوادث جلوگیری کند.»
بحرانی جدید در راه است؟
اگرچه سوریه در دوران جنگ داخلی نیز صحنه نقش‌آفرینی بازیگران مختلف منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بود، اما در حال حاضر شرایط متفاوتی را نسبت به آن دوران طی می‌کند. تحلیلگران نسبت به تجزیه سوریه هشدار می‌دهند. چراکه اگرچه نظام اسد سرنگون شد و نظام موقت جدید مورد قبول کشورهای منطقه و فرامنطقه است، اما شرایط سوریه هنوز هم عادی نیست.
در حال حاضر ترکیه بازیگر و حامی اصلی – در جانب حکومت سوریه – محسوب می‌شود. از سوی دیگر اسرائیل اقدامات خود در سوریه را گسترش داده و روسیه تلاش می‌کند نفوذ سنتی و دیرینه خود را حفظ کند. کشورهای عربی منطقه خلیج‌فارس نیز تا حدودی نقش‌آفرین هستند. دولت مرکزی عملاً بر مناطق شرقی و شمال‌شرقی این کشور که در اختیار آمریکا و نیروهای کرد است تسلطی ندارد. این نیروهای کرد در سوی دیگر با ترکیه درگیر هستند. علاوه بر اینکه بخش‌هایی از این کشور در اشغال اسرائیل است، تل‌آویو پروژه حمایت از دروزی‌های سوریه را نیز پیگیری می‌کند. مقامات اسرائیل به طریق عجیبی از کشتار علویان سوریه در منطقه ساحلی نیز انتقاد و در لوای این انتقاد، بار دیگر حمایت از دروزی‌ها را تکرار کردند.
در همین شرایط، با توجه به وضعیت وخیم اقتصادی و ازهم‌پاشیده سوریه به خاطر بیش از یک دهه جنگ و تحریم‌های سنگین اقتصادی، این کشور آبستن بحران‌های بیشتر است. حداقل سه گروه جدید تحت عنوان گروه‌های مقاومت سوری طی روزهای گذشته اعلام موجودیت کردند که آخرین آنها شورای نظامی آزادسازی سوریه به رهبری سرتیپ غیاث سلیمان دلا است.
او که از فرماندهان بلندپایه ارتش سوریه در دوران حکومت اسد است، فعلاً در منطقه غرب سوریه فعالیت خود را آغاز کرده است. بر اساس بیانیه اعلام موجودیت این تشکیلات نظامی، هدف آنان «آزادسازی سراسر خاک سوریه از اشغال گروه‌های تروریستی و خارجی، سرنگونی حکومت کنونی و انحلال همه نهادهای سرکوبگر آن، دفاع از جان و مال شهروندان، بازسازی نهادهای دولتی براساس اصول ملی و مردم‌سالار، فراهم کردن شرایط برای بازگشت آوارگان به وطن و ساخت سوریه یکپارچه و مستقل براساس رعایت حقوق بشر و عدالت» است.
موفقیت آنان در پیشروی‌های نظامی و در اختیار گرفتن چند پایگاه برای مدتی محدود به‌رغم امکانات کمتر، به همراه کمین‌گذاری برای نیروهای دولت موقت سوریه در کنار تکه‌های دیگر پازل، نشان‌دهنده احتمال آغاز یک بحران جدید در سوریه است.
