افزایش فشار بر تهران

موج جدیدی از تحریم‌ ایران، از سوی کشورهای غربی آغاز شده است. روز گذشته، اتحادیه اروپا هفت شخص حقیقی و هفت نهاد از جمله سه ایرلاین ایران را با ادعای مشارکت در ارسال پهپاد و موشک‌های بالستیک به روسیه در فهرست تحریم‌های خود قرار داد. پیشتر، «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته بود که پیشنهاد تحریم ایران به اتهام اثبات‌نشده ارسال موشک به روسیه، در نشست روز دوشنبه وزرای امور خارجه اتحادیه اروپا مورد بحث قرار خواهد گرفت. 

انگلیس نیز آن‌طور که شبکه دولتی بی‌بی‌سی نوشته است، به دلیل «به خطر انداختن امنیت اسرائیل» تحریم‌هایی علیه چند مقام ارشد نظامی و نهادهای ایرانی اعمال کرد. سه شرکت هواپیمایی ایران‌ایر، ماهان‌ایر و ساها به طور رسمی در فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار گرفتند. شرکت هواپیمایی ساها زیرمجموعه ارتش و تحت کنترل نیروی هوایی اداره می‌شود.

اروپا مدعی است که این شرکت‌های هواپیمایی برای انتقال موشک‌ و تسلیحات به روسیه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در میان این سه ایرلاین، تنها ایران‌ایر اجازه پرواز به بعضی از کشورهای اروپایی را دارد. ماهان از سال ۱۳۹۰ تحت تحریم آمریکا و سپس کشورهای اروپایی قرار گرفت و از آن زمان دیگر به مقاصد اروپایی پرواز نمی‌کند. این شرکت یک بار هم در دهه هشتاد به علت مسائل ایمنی اجازه پرواز به اروپا را از دست داده بود. در میان این سه شرکت، تحریم ایران‌ایر به دلیل اینکه شرکت هواپیمایی اصلی ایران است و پروازهای گسترده‌ای به اروپا دارد، ممکن است به بروز برخی مشکلات منجر شود. 

 موضع ایران

اتهام ارسال موشک‌های بالستیک از سوی اتحادیه اروپا در حالی به ایران وارد می‌شود که چند روز قبل، سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان در واکنش به طرح دوباره این مسئله و انتشار اخباری از مذاکرات دوجانبه او و دو مقام اروپایی در نیویورک در توئیتر نوشت: «در ملاقات با جوزپ بورل و انریکه مورا در نیویورک، موارد زیر را بیان کردم:

١. همکاری‌های نظامی ایران و روسیه جدید نیست و سابقه‌ای دارد که به قبل از بحران اوکراین برمی‌گردد.

٢. برخی اروپایی‌ها به رژیم اسرائیل انواع سلاح‌های پیشرفته را ارائه داده و مشتاقانه در عملیات نظامی علیه ایران شرکت کردند.

٣. سیاست فشار حداکثری ایالات متحده همچنان برقرار است و بنگاه‌های اقتصادی در اروپا به‌طور کامل از دستورالعمل‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا پیروی می‌کند. من به وضوح و دوباره بر آنچه گفته‌ام تأکید می‌کنم: ما موشک‌های بالستیک به روسیه نداده‌ایم. اگر اروپا نیاز به بهانه‌ای برای کوتاه آمدن در مقابل باج‌خواهی اسرائیل دارد، بهتر است داستان دیگری پیدا کند.» 

۱۴ تحریم جدید اتحادیه اروپا

براساس گزارشی که خبرگزاری یورونیوز منتشر کرد، «این تحریم‌ها شرکت‌ها و افرادی را که در برنامه موشکی ایران نقش دارند مورد هدف قرار داده است.» این خبرگزاری که زیرنظر اتحادیه اروپا اداره می‌شود، در بخش دیگری ادعاهای مطرح‌شده علیه ایران را تکرار کرد و نوشت: «این شرکت‌ها در واقع در ساخت، تامین و انتقال پهپادها و همچنین قطعاتی که در آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد به روسیه نقش داشته‌اند.»

بر اساس این گزارش، «وزرای خارجه اروپا در نشست روز دوشنبه خود سه شرکت هواپیمایی ایران‌ایر، ماهان و ساها ایرلاینز را در فهرست تحریم‌های خود قرار دادند. همچنین چندین مقام از جمله حمزه قلندری معاون [بین‌الملل] وزیر دفاع ایران به همراه چندین نفر از فرماندهان ارشد نیروی قدس سپاه پاسداران، قرارگاه خاتم و سازمان‌های هوافضای ایران نیز در فهرست این تحریم‌ها قرار گرفته‌اند.»

طبق گزارش منتشرشده از سوی یورونیوز، نام شرکت‌های دیگری چون آلومینای ایران، طیف تدبیر آریا، بسامد الکترونیک پویا و مرکز تحقیقات [شهید] علی موحد در فهرست جدید تحریم‌های اتحادیه اروپا دیده می‌شوند. افراد تحریم‌شده ضمن مسدود شدن دارایی‌ها در اروپا از سفر به اتحادیه اروپا نیز منع می‌شوند. ضمن اینکه تامین منابع مالی و اقتصادی به شکل مستقیم و یا غیرمستقیم برای استفاده این افراد و شرکت‌ها و نهادها نیز ممنوع اعلام شده است. 

تحریم‌های انگلیس 

روز گذشته، وزارت خزانه‌داری بریتانیا نیز فهرست جدیدی از تحریم‌های ایران را اعلام کرد. آن‌طور که شبکه دولتی بریتانیا (بی‌بی‌سی) نوشته است، در این فهرست نام سرلشکر سیدعبدالرحیم موسوی، فرمانده کل ارتش، سردار محمد کاظمی، رئیس سازمان اطلاعات سپاه، امیر محمدحسین دادرس، جانشین فرمانده ارتش، امیرحمید واحدی، فرمانده نیروی هوایی ارتش، سردار علی‌محمد نائینی، معاون روابط عمومی سپاه، و دریادار حبیب‌الله سیاری، معاون هماهنگ‌کننده ارتش دیده می‌شود. سازمان فضایی ایران و مجموعه‌ای به نام دفتر طراحی سامانه‌های قوای محرکه فرزانگان و حسین پورفرزانه سرمهندس آن هم در میان تحریم‌شدگان هستند.

انگلیس این تحریم‌ها را به بهانه آنچه «تسهیل، تأمین، یا پشتیبانی فعالیت‌های خصمانه دولت ایران» می‌نامد، اعمال کرده است. منظور از این فعالیت‌ها، حمله موشکی ایران به مواضع نظامی در اسرائیل، پس از چند اقدام رژیم تل‌آویو است.

تا پایان جنگ اوکراین این فشارها ادامه دارد

عبدالرضا فرجی‌راد، سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان، درباره هدف این تحریم‌ها به «هم‌میهن» گفت: «اروپایی‌ها از ابتدا که بحث ارسال پهپاد و سپس موشک از سوی ایران به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین مطرح شد، اعلام کردند که ایران امنیت ما را به خطر انداخته است و با این روند مقابله می‌کنیم. ایران همواره این موضوع را تکذیب کرده اما اروپایی‌ها قانع نشدند. این فشاری که اروپایی‌ها آغاز کردند، علاوه بر مسئله اوکراین نگاهی هم به موضوع تنش‌های خاورمیانه دارد. اروپا ضمن اینکه می‌خواهد همکاری ایران و روسیه را محدود کند، همراه با آمریکا تلاش می‌کند با فشار بر ایران، تهران را به این سمت حرکت دهد که گروه‌های درگیر در جنگ را ملزم به پذیرش و برقراری آتش‌بس کند.» 

وی افزود: «تحریم ایران‌ایر چند هفته قبل اعلام شده بود و حالا ساها و ماهان هم به آن اضافه شدند. ماهان که چند سال است به خاطر مسئله سوریه تحت تحریم قرار دارد و به کشورهای اتحادیه اروپا پرواز نمی‌کند. ساها هم یک ایرلاین نظامی است و پروازی به اتحادیه ندارد. مسئله اصلی تحریم ایران‌ایر است. هواپیمایی ملی تا یک‌سال می‌تواند به پروازهایش ادامه دهد و سپس این همکاری قطع خواهد شد. این تحریم یک فشار روانی و اخطار به ایران است. اول برای قطع همکاری‌هایی که آن‌ها مدعی هستند به اوکراین مربوط می‌شود و دوم فشار بر گروه‌های مقاومت و همکاری در برقراری آتش‌بس به خصوص در لبنان.» 

این استاد ژئوپلیتیک ادامه داد: «علت آغاز فشار نیز این است که بعد از عملیات پیچیده پیجرها و ترور رهبران مقاومت، اسرائیل تصور کرد که دست بالا را در وقایع پیدا کرده است. تصورشان این بود که حزب‌الله آنقدر ضعیف شده که نمی‌تواند مثل قدیم عکس‌العمل نشان بدهد اما ناگهان دیدند که حزب‌الله نه‌تنها واکنش نشان ‌داد، بلکه در مقابل عملیات زمینی اسرائیل در جنوب ایستاده و شدت حملات پهپادی و موشکی خود به شمال اسرائیل تا تل‌آویو را افزایش داده است.

معتقدم مجموع این وقایع باعث شده تا اسرائیل هم آمادگی پذیرش آتش‌بس را داشته باشد و اگر قطعنامه ۱۷۰۱ از سوی حزب‌الله مورد پذیرش قرار بگیرد، آن‌ها هم موافقت و آتش‌بس اعلام کنند. چون اگر این روند ادامه پیدا کند، بمباران اسرائیل بدون پاسخ نخواهد ماند و حزب‌الله هم از لحاظ موشکی و پهپادی توانایی واکنش‌های تندتر را دارد. لذا برآوردم این است که با توجه به این شرایط، اروپا این فشارها را با اهدافی که پیش از این گفتم، آغاز کرده است.» 

فرجی‌راد افزود: «ایران بارها ادعای اروپایی‌ها را تکذیب کرده است. وزیر امور خارجه هم چند روز پیش گفت ایران به روسیه موشک بالستیک نداده است. برخلاف برخی تحلیل‌ها، من معتقدم که ایران هم اهمیت مسئله اوکراین برای اتحادیه اروپا را درک کرده است. چون اروپایی‌ها معتقدند اگر روسیه در جنگ اوکراین پیروز شود، نظم امنیتی اروپا به هم می‌خورد. اما نکته مهم این است که ایران و روسیه چند دهه همکاری نظامی با هم داشتند و همکاری میان دو کشور مربوط به جنگ اوکراین و این بازه زمانی نیست.

اگر ایران به روسیه پهپاد فروخته، با هدف جنگ اوکراین نبوده. این همکاری مربوط به قبل است. الان هم اخباری وجود دارد که می‌گوید روسیه اس ۴۰۰ و هواپیماهای سوخوی خریداری‌شده ایران را تحویل داده یا در حال آماده‌سازی آن‌ها برای تحویل به تهران است. سابقه همکاری نظامی ایران و روسیه به‌ویژه مربوط به بعد از جنگ ایران و عراق است و به مرور گسترده‌تر شده است. دو طرف هم در حال حاضر دنبال رسیدن به یک توافق استراتژیک هستند که گفته می‌شود در جریان اجلاس بریکس امضا خواهد شد.»  

سفیر سابق ایران در نروژ و مجارستان تاکید کرد: «اما اروپایی‌ها چرا همکاری نظامی ایران و روسیه را به اوکراین و امنیت اروپا ارتباط می‌دهند؟ این به ما برمی‌گردد که به خاطر عدم ارتباط مناسب و تبادل سیاسی با آنان که در طول سه سال گذشته تقریباً به صفر رسید، نتوانستیم آن‌ها را درباره این همکاری‌ها توجیه کنیم و این مسئله را جا بیاندازیم که ما قصدی برای آسیب زدن به اوکراین نداریم و این همکاری‌ها قدیمی است. موضع رسمی ایران هم حمایت از روسیه در جنگ اوکراین نیست. این ضعف ما است که نتوانستیم با گفت‌وگوهایی، این مسئله را برای اروپایی‌ها جا بیاندازیم و به یک توافق برسیم. همین ضعف الان تبدیل به مسئله شده و طبیعتاً تا زمانی که جنگ در اوکراین ادامه دارد، این فشارها هم ادامه پیدا خواهد کرد.»