شروع بی‌شعـار
بهترین حالت مدیریت از سوی یک رئیس‌جمهور استفاده از نظرات کارشناسی است و پزشکیان صادقانه گفت که من متخصص اقتصاد نیستم. پزشکیان بارها بر این مسئله تاکید کرده است که باید از کارشناسان استفاده کرد. چه کسی گفته کار رئیس‌جمهور ارائه برنامه اقتصادی است؟ رئیس‌جمهور وظیفه کلان‌تری دارد.
اولین حضور تلویزیونی دو نفر از کاندیداهای جدی انتخابات چهاردهم، دوشنبه ۲۱ خرداد انجام شد. «صف اول» با حضور محمدباقر قالیباف روی آنتن رفت که ضبطی بود. طبق گفته مجری صف اول، این برنامه به مرور سوابق نامزدها می‌پردازد.
اولین گفتوگوی ویژه خبری نیز با حضور مسعود پزشکیان انجام شد. پزشکیان در این حضور تلویزیونی در پاسخ به سوالات مجری برنامه، درباره لزوم توجه به نظرات کارشناسی در حوزه‌های مختلف، اصلاح امور، عمل به برنامه‌های تدوین‌شده، نقش مردم در حکمرانی و چند مسئله دیگر به اظهارنظر پرداخت. مصاحبه پزشکیان مورد توجه رسانه‌ها، کاربران فضای مجازی و تحلیلگران قرار گرفت و نکات مثبت و منفی راجع به آن طرح شد.
حمیدرضا جلایی‌پور، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران در تحلیل اولین حضور تلویزیونی پزشکیان نوشت: «پزشکیان در اولین گفتوگوی تلویزیونی در برنامه شبکه خبر به‌صورت مؤثر ظاهر نشد و انتظار این است که در برنامه‌های دیگر تلویزیونی مؤثرتر ظاهر شود، که به نظر می‌رسد اتفاق خواهد افتاد. اما چرا ضعف اولین مصاحبه پزشکیان توسط بعضی تحلیلگران بیش از اندازه بزرگ شد؟ با دو توضیح پاسخ می‌دهم: اول اینکه عده‌ای از تحلیلگران واقعاً و به‌حق از وضع موجود همه‌جوره ناراحت هستند. آنها برای برون‌رفت از این وضع کاری هم نمی‌توانند بکنند. بعد تلویحاً این ناراضیان دوست دارند بدون اینکه اسم آن را بیاورند، عملاً انتخابات از سوی مردم تحریم شود، تا شاید وضع از شدت خرابی، آن‌گاه تغییر کند (که خیالی که در خاورمیانه لغزنده غیرقابل دفاع است). حتی دوست دارند میزان مشارکت از انتخابات ١۴٠٠ هم پایین‌تر بیاید.
این ناراضیان ناگهان شاهد تایید غیرمنتظره پزشکیان (به‌عنوان یکی از نامزدهای ریاست‌جمهوری) از سوی شورای نگهبان شدند. تاییدی که انتخابات ١۴٠٣ را رقابتی می‌کند و ممکن است صحنه مبارزه انتخاباتی کمی عوض شود و مشارکت مردم در انتخابات به بالای پنجاه‌وپنج درصد برسد، که این نکته ناراحت‌کننده برای آنان است.
لذا دیشب که پزشکیان در صداو‌سیما ضعیف ظاهر شد، این تحلیلگران ناراضی آن را بزرگش کردند و گفتند فکر نکنید خبری شده است. دوم اینکه اگر کسانی انتظار دارند که پزشکیان با حاکمیت تقابل بکند، روشن است که پزشکیان اهل این کار نیست. چون پزشکیان سی سال است که درباره حساس‌ترین موضوعات کشور مثل رخدادهای ٨٨ و پاییز ١۴٠١ صریحاً موضع گرفته، ولی حتی یک دفعه احساسی نشده و با حاکمیت تقابل نکرده است.
اگرچه پزشکیان دیشب خیلی بهتر می‌توانست حرفش را بزند، ولی در همین مصاحبه این را با صراحت و صداقت نشان داد که قرار نیست اگر رای بیاورد با حاکمیت مقابله کند. راهبردی که قابل دفاع است. چون در شرایط فعلی هر کسی رئیس‌جمهور شود باید بتواند با همکاری حاکمیت و مردمی که رای می‌دهند، مشکلات معیشتی، سیاست خارجی، محیط زیست و بوروکراسی متورم و ناکارآمد را حل کند، نه اینکه بخواهد با تقابل با حاکمیت زمینه انقلابی دیگر را در کشور فراهم کند.»
مرعشی: ارجاع به نظرات کارشناسی درست است
سیدحسین مرعشی، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی در گفت‌وگویی که با جماران داشت، درباره مسائل مطرح‌شده از سوی پزشکیان، گفت: «تخصص آقای پزشکیان اقتصاد نیست. یک سیاستمدار است و حرف روشن او در برنامه گفتوگوی ویژه خبری، ارجاع به نظرات کارشناس بود که از این جهت به نظر من حرف درستی بود. گفت من قرار نیست به کارشناسان جهت بدهم، کارشناسان قرار است به من جهت بدهند. اگر یک رئیس‌جمهور تسلیم نظرات کارشناسی باشد، کشور در مسیر بهبود قرار می‌گیرد.»
غلامرضاکاشی: خیمه را فرونشاند
محمدجواد غلامرضاکاشی، استاد فلسفه سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در یادداشتی تلگرامی به تحلیل این مصاحبه تلویزیونی پرداخت: «قطع نظر از آنکه انتخابات این دوره چه نتیجه‌ای داشته باشد، مسعود پزشکیان متولی بازسازی گفتمان اصلاحات شد. گفتمان تازه اصلاحات در اولین برنامه تلویزیونی او ظهور پیدا کرد. مشخصات اصلی این گفتار بازسازی‌شده به شرح زیر است: اصلاحات با زبان پزشکیان از سنخ تداوم است نه آغازی تازه. تداوم براساس برنامه‌های کارشناسی‌شده است و مضمون ایدئولوژیک و آرمان‌گرایانه ندارد. تقریباً هیچ نشانی از تقابل سیاسی در آن مشاهده نمی‌شود. از همین روز نخست، در آشتی با ارکان اصلی نظام است. پزشکیان جایگاهی جز اجرای درست برنامه برای خود قائل نیست.
هیچ کجا از امکان معجزه در اقتصاد و پیشرفت سخن نگفت و هیچ کجا خود را یک مجری معجزه‌گر، قدرتمند و توانا جلوه نداد. عقلانیت بوروکراتیک با هدف مدیریت عقلانی امور عمومی ماحصل کلام او بود. می‌توان از آنچه گفت، یک کلام محوری استخراج کرد و آن هدایت قوه مجریه به سمت یک دستگاه کارآمد است. از اسلام سخن گفت. اما شاید نحو خوانش او از اسلام را بتوان اسلام بوروکراتیک خواند؛ اسلامی که به یک نظم عقلانی بوروکراتیک نیرو می‌بخشد. این مؤلفه‌های گفتمانی چرخش مهمی در گفتار مألوف اصلاح‌طلبان محسوب می‌شود. گفتاری که اصلاح‌طلبان از اوایل دهه هفتاد به صحنه آوردند، یک خیمه قدرتمند هویت‌گرایانه در کنار یا تقابل با خیمه هویتی نظام مستقر بود. سرآغازی دیگر و غایتی متمایز را هدف گرفته بود.
شاید در رفتار و سیاست‌های عملی اهل مسالمت و گفتوگو بود، اما در غایات خود انقلابی و مبشر روز و روزگاری دیگر بود. از انباشت احساسات و هیجان و امید فشرده در سطح عمومی تغذیه می‌کرد و مدعی تحقق فردایی به کل متفاوت بود. پزشکیان خیمه هویت‌گرایانه اصلاحات را فرونشاند. این اتفاق درست در زمانی روی نموده است که خیمه هویت‌گرای رقیب بی‌مشتری است...»
الگوی انتخاباتی پزشکیان
احمد زیدآبادی، تحلیلگر سیاسی نیز طی یک یادداشت کوتاه تلگرامی به تحلیل الگوی انتخاباتی پزشکیان و تفاوت آن با الگوهای مشابه پرداخت. زیدآبادی نوشت: «الگوی انتخاباتی دکتر مسعود پزشکیان به نظرم متفاوت از الگوهای تجربه‌شده از سوی اصلاح‌طلبان و اعتدالی‌ها در انتخابات‌های گذشته است. او به‌خصوص قصد تکرار شیوه حسن روحانی را ندارد. رفتار آقای روحانی نوعی مقابله‌جویی پنهان و آشکار با کانون‌های اصلی قدرت تعبیر و تفسیر می‌شد. ظاهراً آقای پزشکیان آن الگو را شکست‌خورده و ناکارآمد می‌داند و مسیر خود را از طریق جلب اعتماد و همکاری در سطوح مختلف قدرت دنبال می‌کند. این الگو طبعاً ادبیات مخصوص به خود را دارد و از همین رو، افرادِ مشتاقِ بالاگرفتن منازعه سیاسی بین کاندیدای ریاست‌جمهوری و دیگر ارکان نظام را مأیوس می‌کند. در مجموع، به نظر می‌رسد که نه آقای پزشکیان در پی رأی گرفتن از این بخش از شهروندان است و نه چنین شهروندانی با ادبیات مورد استفاده آقای پزشکیان به نفع او پای صندوق رأی حاضر می‌شوند. از این رو، لازم است هر دو طرف انتظار خود را از همدیگر تعدیل کنند و به دام طمع خام نیفتند.»
موسایی: نماینده اصلاحات باشید
عباس موسایی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و عضو حزب توسعه ملی در یادداشتی تلگرامی نوشت: «جناب آقای دکتر پزشکیان! گفتمان شما در گفتوگوی خبری، نمی‌تواند پادگفتمان ناوضعیت کنونی باشد. علی‌رغم شکل‌گیری موج اولیه، این گفتوگو، موج‌شکن بود. خدا نکند جامعه جنبشی اصلاح‌جو، از امید شکل‌گرفته، پشیمان شود. این برای کشور و ملت خطرناک است. ادامه گفتمان دولت مستقر، متولی دارد. شما متولی گفتمان سترگ اصلاحات باشید و صدای جامعه‌ای باشید که به اصلاح از درون روی آورده و به تحول از درون امید پیدا کرده است. حضرتعالی گفتمان بهبودخواهی و تغییر از درون را نمایندگی کنید؛ همان مبنایی که جبهه اصلاحات به‌عنوان جریان حامی‌تان، بر آن اساس شکل گرفته است.»
واکنش‌های مجازی
محمد فاضلی، جامعه‌شناس در پستی نوشت: «آقای پزشکیان شما هم مثل بقیه نامزدها نمی‌توانید الان برنامه دقیق داشته باشید. حزب و تشکیلاتی نبوده که برنامه تدوین کند. رویکرد مهم است. می‌توانید متخصصان ارشد و قدبلندتر از خودتان را به کار بگیرید؟ می‌توانید توافق‌ساز برای تسهیل کار متخصصان باشید؟ می‌توانید جامعه را متحد کنید؟»
محمود صادقی، نماینده پیشین مجلس، در شبکه ایکس نوشت: «طبق برآورد اولیه از نظرات افراد در گروه‌های هوادار اصلاح‌طلبان اولین برنامه زنده تلویزیونی دکتر مسعود پزشکیان پایین‌تر از حد انتظار بود. اگر تنها نامزد اصلاح‌طلبان در برنامه‌های بعدی با همین دست فرمان حرکت کند، توانایی برانگیختن سازمان رأی اصلاح‌طلبان را نخواهد داشت.»
حسن یونسی وکیل دادگستری نوشت: «مهمترین حرف درستی که پزشکیان دیشب گفت این بود که کشور یک برنامه توسعه دارد که من تلاش می‌کنم همین برنامه را با روش‌های مدیریتی کارآمد جلو ببرم. به جای وعده‌های فریبکارانه و رویافروشی.»
حمید رسایی، نماینده مجلس در کانال تلگرام خود نوشت: «شب گذشته اولین برنامه گفت‌وگومحور آقای پزشکیان روی آنتن رفت و مصداق این ضرب‌المثل فارسی شد که «تا مرد سخن نگفته باشد، عیب و هنرش نهفته باشد.»
پزشکیان که در فضای مجازی به صورت بادکنکی برای چند ساعت برجسته شده بود، خیلی زود و در اولین گفتوگوی ویژه خبری با جملاتی مثل اینکه «از من توقع نداشته باشید برنامه‌ای ارائه بدهم، لابد دولت قبلی برنامه‌ای داشته البته من از اون برنامه هم اطلاع ندارم ولی همون رو دنبال می‌کنم» همه کسانی که به او دلبسته بودند را ناامید کرد.
برنامه دیشب پزشکیان به اقرار دوستداران، منتقدان و مخالفانش واقعاً ضعیف بود. کلی‌گویی می‌کرد. در حوزه اقتصاد هیچ برنامه‌ای نداشت. حتی به برنامه هفتم توسعه که با حضور خودش در مجلسی که عضوش بوده، تصویب شده بود، تسلط نداشت! به سوالات مجری جواب‌های بی‌ربط می‌داد. برخی آیات قرآن را که بی‌ربط به بحث بود، شاهد مثال می‌آورد! مشخص بود که می‌خواهد با اشاره به برخی آیات و روایات، راهی برای ارتباط با متدینین باز کند.
متاسفانه برخی فعالان مجازی در حال غول‌نمایی پزشکیان هستند و با برجسته‌سازی برخی خطاها و جهت‌گیری‌های غلط وی، او را بیشتر تبلیغ می‌کنند تا نقد!»
سیدمرتضی میر، فعال توئیتری نیز این‌طور به گفتوگوی دوشنبه‌شب، واکنش نشان داد: «می‌گویند؛ دکتر پزشکیان در گفتوگوی دیشب قوی نبود. حق دارند. گوش آنها با خلاف واقع شنیدن(برنامه‌ی ۷هزار صفحه‌ای)، رویافروشی (۴ میلیون شغل) و وعده‌های نجومی(۴ میلیون مسکن) و... خو کرده‌است. به حرف‌های صادقانه، قابل اجرا و واقع‌بینانه عادت ندارند.»
بابک مجیدی، خبرنگار خبرگزاری ایلنا، این جمله از صحبت‌های پزشکیان را بازنشر کرد: «دانشمندان و متخصصین نباید حرف من را گوش کنند، این من هستم که باید حرف آنها را گوش کنم.»
علی احمدنیا، روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب این‌طور نوشت: «اولین گفتوگوی پزشکیان را ببینید؛ او می‌توانست شعاری صحبت کند اما سعی کرد وعده‌ای ندهد و مردم را ساده فرض نکند، او برای مردم بیش از اینها ارزش قائل است. به دلیل حضور در مجلس خوب می‌داند عدم اجرای برنامه‌های توسعه گذشته به دلیل مدیران ناکارآمد و صرفاً برنامه در برنامه کردن دولت‌هاست.»
عبدالرضا داوری، مشاور سابق محمود احمدی‌نژاد نوشت: «حضور مسعود پزشکیان در برنامه گفتوگوی ویژه خبری دیشب نشان داد که فارغ از عدم تسلطش به ادبیات و دانش حکمرانی، کاراکتر او در قالب نمایندگی مجلس فریز شده و اصلاً در تراز ریاست‌جمهوری به‌مثابه شخص اول اجرایی کشور نیست.»
داوری در ادامه این پست، فیلمی از حضور حسن روحانی در برنامه گفتوگوی ویژه خبری مربوط به انتخابات۱۳۹۲ منتشر کرد. تعدادی از اکانت‌های شناخته‌شده موسوم به سایبری نیز پس از برنامه گفتوگوی ویژه خبری، به تخریب پزشکیان پرداختند.
جایگاه رئیس‌جمهور کلان است
عباس عبدی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی درباره واکنش‌ها به مسائل مطرح‌شده از سوی پزشکیان در گفتوگوی ویژه خبری، به «هم‌میهن» گفت: آقای پزشکیان اصولاً متخصص در اقتصاد نیست. اما تفاوتش با نامزدهای دیگر این است که عدم تخصص در این حوزه را صادقانه ابراز می‌کند. رفتار درست نیز همین است. نامزدهای دیگر که در حوزه اقتصاد تخصصی ندارند، نه‌تنها در این امور دخالت می‌کنند بلکه نظرات کارشناسی را نادیده می‌گیرند و وضع کشور را به این نقطه رساندند. بنابراین، پزشکیان بارها بر این مسئله تاکید کرده است که باید از کارشناسان استفاده کرد. چه کسی گفته کار رئیس‌جمهور ارائه برنامه اقتصادی است؟ رئیس‌جمهور وظیفه کلان‌تری دارد که بسیج بهترین نیروهای کارشناسی براساس ارزش‌های مورد قبول مردم است؛ برای مثال در حوزه اقتصاد، کارشناسانی که توانایی ایجاد تحول و افزایش تولید را داشته باشند.
او ادامه داد: پیش از این شخصاً به آقای پزشکیان گفتم که شما در حوزه پزشکی متخصص و صاحب‌نظر هستید اما اگر رئیس‌جمهور شدید حق اظهارنظر در حوزه بهداشت و درمان را ندارید. چون جایگاه رئیس‌جمهور جایگاه کارشناسی نیست. این فساد ذهنی یا تشویق بعضی اطرافیان است که آدم‌هایی بدون آشنایی با حوزه اقتصاد را به دادن وعده‌های اقتصادی وادار می‌کنند؛ وعده‌هایی مثل نصف و تک‌رقمی کردن تورم، ایجاد میزان مشخصی از شغل یا ساخت مسکن. وعده‌هایی که با این شرایط امکان عملی شدن ندارند. این روش، خودفریبی است. مصاحبه آقای پزشکیان را باید از این منظر دید.
عبدی با اشاره به مسئله اجرای برنامه هفتم که در این گفتوگو مطرح شده بود، اظهار داشت: درباره خود برنامه پنج‌ساله هم باید نکاتی را مطرح کرد. وقتی به گفته منابع رسمی ۳۰ درصد اجرا شده، یعنی اصراری بر عدم اجرای آن وجود داشته است. درحالی‌که یک برنامه به صورت عادی و بدون انجام کار خاصی باید ۵۰ درصد پیشرفت داشته باشد. وقتی این وضعیت اجرای برنامه است، کسی بر اجرای آن نظارت ندارد و پاسخگو نیستند، این سوال درست نیست که آیا برنامه را اجرا می‌کنید یا نه! ما در وضعیت پیشابرنامه قرار داریم.
مهمترین توانایی رئیس‌جمهور مدیریت است
عبدالله رمضان‌زاده، سخنگوی دولت اصلاحات نیز به خبرنگار «هم‌میهن» گفت: «مبنا و استراتژی آقای پزشکیان به نظر من ایجاد تنش نیست. مسئله‌اش حل مشکلات مردم است و این حل مشکلات با ایجاد تنش، رویارویی و حمله به رقیب شکل نمی‌گیرد. بلکه با اجماع‌سازی امکان‌پذیر است. رئیس‌جمهوری که بتواند اجماع‌سازی کند، می‌تواند در حل بخشی از مشکلات مردم موفق باشد. اظهارات آقای پزشکیان را در این مسیر ارزیابی می‌کنم. معتقدم راهبرد آقای پزشکیان این است که نکات مثبت برنامه‌های پیشین را ادامه دهد و تیمی را به کارگیری کند که امکان اجرای آن را داشته باشند. چراکه ما مصوبات خوبی در کشور داریم اما مدیران ناکارآمد و نامناسبی داشتیم. فکر می‌کنم مسعود پزشکیان به‌دنبال جایگزینی این تیم برای کارآمد کردن نظام و حاکمیت است. بنابراین، صحبت‌هایش در همین جهت بود حتی اگر باب میل بعضی دوستان نبوده است.»
استاد بازنشسته علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد: «آقای پزشکیان متخصص جراحی قلب است، وارد سیاست نیز شده اما نمی‌تواند ادعا کند که در همه عرصه‌ها صاحب‌نظر است. کمااینکه در دوران جدید، همه کارها تخصصی هستند. توانایی‌ای که یک رئیس‌جمهور باید داشته باشد، توانایی مدیریت کردن متخصصین و استفاده از نظر آن‌هاست. بهترین حالت این مدیریت استفاده از نظرات کارشناسی است و پزشکیان صادقانه گفت که من متخصص اقتصاد نیستم. ادعایی بیش از این، از هیچ‌کس پذیرفته نیست. مگر اینکه آن نامزد یا هر شخص دیگری، خود متخصص اقتصاد بوده و تحصیلاتش در این زمینه باشد. فکر می‌کنم نحوه برخورد صادقانه با مردم و شفاف کردن وضعیت شخصی، خیلی بهتر از آن است که ادعا کنیم می‌توانیم مشکلات را در فلان روز حل کنیم؛ ۶ ماهه نفت را سر سفره مردم می‌آوریم، سالانه مسکن میلیونی می‌سازیم، با یک میلیون تومان شغل ایجاد می‌کنیم و مانند آن. اینها مواردی است که در جهت ناسالم ساختن فضای رقابتی انجام می‌شود. در حالی که رقابت سالم زمانی برقرار می‌شود، که دانسته‌های علمی دیگران را به کار بگیریم. فکر می‌کنم آقای پزشکیان در آن برنامه، در ارسال این پیام موفق بودند که ما در هر کاری نیاز به متخصص داریم.»
مدیرکل سیاسی پیشین وزارت کشور، تاکید کرد: «سیاست برای حل منازعه بدون خشونت و پرخاشگری است. پزشکیان در این زمینه موفق بود. آخرین حربه سیاستمدار وقتی که مسیرهای دیگر بسته شده، حمله به دیگران است. پزشکیان از به کارگیری این حربه خودداری کرد و فکر می‌کنم ارزش جدیدی به فضای سیاسی کشور اضافه شد که می‌تواند منشأ خیر باشد.»
