حسنختام نظم امنیت بینالمللی
برای نظم امنیت بینالمللی، ۲۰۲۵ را نمیتوان یک سال طلایی برشمرد. در جنگ خشونتبار غزه آتشبس ایجاد شد اما اسرائیل و حماس یکدیگر را به نقض این پیمان متهم میکنند.
برای نظم امنیت بینالمللی، 2025 را نمیتوان یک سال طلایی برشمرد. در جنگ خشونتبار غزه آتشبس ایجاد شد اما اسرائیل و حماس یکدیگر را به نقض این پیمان متهم میکنند. در جاهای دیگر، از اوکراین تا سودان، درگیریهای ادامهدار بهنظر فقط غیرقابل ردیابی شدهاند و تهدید خشونت بیشتر از ونزوئلا گرفته تا مرز هند و پاکستان بهچشم میخورد. در واکنش به این عدم ثبات فزاینده، دولتها بودجه دفاعی خود را تا حدی بالا بردهاند که از زمان جنگ سرد تاکنون دیده نشده است.
در این میان بسیاری از کشورهای غربی بودجه کمکهای بینالمللی خود را بهشدت کاهش دادهاند که شرایط را در کشورهای درگیر بدتر و سیستمهای هشدار اولیه را کاهش میدهد. در سال 2025 ناامنیهای متعددی تسریع پیدا کرد اما 4 روند ویژه از بقیه برجستهتر هستند. کنترل سلاحهای هستهای در سال 2025 همچنان پیچیده باقی مانده است.
گسترش آزمایشهای موشکهای متعارف و هستهای از سوی قدرتهای بزرگ نگرانی جدیدی از تشدید درگیریها ایجاد کرده است. در این میان زرادخانه چین همچنان در مسیر توسعه قرار دارد تا بتواند تا پایان این دهه دستکم به اندازه روسیه یا آمریکا موشکهای بالستیک قارهپیما داشته باشد.
در عین حال مجموعهای از رخدادهای فوقالعاده، توازن شکننده استراتژیک را تضعیف کرده است. جنگهای هیبریدی در اروپا بهطور قابلتوجهی از زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین افزایش یافته است. در سالهای 2023 و 2024 شاهد افزایش خرابیها در زیرساختهای زیردریایی در دریای بالتیک و شمال بودیم.
اما 2025 را میتوان سالی با افزایش در اخلالهای پهپادی دستهبندی کرد: در فرودگاهها و در دیگر مکانهای مهم استراتژیک مثل پایگاههای نظامی. پهپادها، جنگندهها و حتی بالُنها بهطور مرتب حریم هوایی کشورهای اروپایی را که در امتداد مرز با روسیه و بلاروس قرار داشتند، نقض کردند. بسیاری از کشورها سامانههای دفاعی ضدپهپادی کافی در اختیار ندارند.
سامانههای دفاعی هوایی که هماکنون وجود دارند برای مقابله با تهدید موشکی یا جنگندهها ساخته شدهاند و برای مقابله با پهپادها گران تمام میشوند. این بدان معنی است که متخاصمان توانستهاند آزادی عمل داشته باشند. کشورهای اروپایی برای توصیف یک استراتژی جامع بهدلیل ماهیت متناقض و مشکلاتی که در بررسی آنها وجود دارد برای واکنش به چنین حملاتی دچار چالش شدهاند.
با اینکه موضوع جدیدی نیست اما 2025 سالی بود که کشورها بهطور فزایندهای تمایل خود را برای بهرهبرداری پیوندهای اقتصادی و آسیبپذیریهای زنجیره تامین بهعنوان ابزاری برای اعمال فشار و اهرمهای ژئوپلیتیک نشان دادند. چین با اعمال محدودیت بر صادرات مواد خاکی کمیاب به جهان که برای تولید بسیاری از کالاها از جمله بسیاری از سیستمهای تسلیحاتی حیاتی بهشمار میروند، بهعنوان ابزاری برای اعمال فشار استفاده کرد. در سپتامبر پکن ممنوعیت موقتی را بر صادرات تجهیزات پهپادها که در اقدامات جنگی اوکراین حیاتی بهشمار میروند، اعمال کرد.
کشورهایی که مدتها بود بر آزادی و یکپارچگی زنجیره تامین جهانی تکیه میکردند حالا در این عصر جدید ژئواکونومیک خود را بهشدت آسیبپذیر میبینند. خیلی از کشورها حالا در توسعه قابلیتهای داخلی خود سرمایهگذاری میکنند تا بتوانند وابستگی خود را به کشورهای دیگر کاهش دهند؛ امری که میتواند بهنوبه خود به عامل شکاف و تنش در سال 2026 تبدیل شود.
تصمیم آمریکا برای توقف به اشتراک گذاشتن اطلاعات و تصاویر ماهوارهای با اوکراین در مارس 2025 برای بسیاری از کشورهای اروپایی عضو ناتو، که بهنوبه خود برای بسیاری از قابلیتهای فضایی به آمریکا تکیه میکنند، هشدار بزرگی بود. آلمان اولین استراتژی امنیتی فضایی خود را منتشر کرده و درسهایی از حملات روسیه به سامانههای ارتباط فضایی اوکراین یاد گرفته است. نیروهای مسلح فنلاندی سرمایهگذاری قابلتوجهی در ماهوارههای خود کردهاند.
در بازبینی امنیتی و دفاعی بریتانیا، امنیت فضایی یکی از موضوعات مهم بهشمار میرود. در ماه نوامبر، امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه اعلام کرد که بودجه 4 میلیارد و 200 میلیون دلاری برای تسلیحاتی تعیین کرده که از منافع اروپا در فضا حمایت میکند. رویدادهای سال 2026 مثل انقضای پیمان «استارت نو» (پیمان کاهش تسلیحات هستهای دوجانبه میان آمریکا و روسیه) در ماه فوریه و کنفرانس بازنگری پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای در آوریل نشانههای مهمی از این است که جامعه بینالمللی تا کجا میتواند حول منافع مشترک مثل جلوگیری از اشاعه هستهای پیش خواهند رفت یا اینکه منافع ملی غلبه خواهند کرد.
