انزوا به سبک آفریقای جنوبی/فشار بین‌المللی به اسرائیل شباهت زیادی به فشارها بر رژیم آپارتاید دارد
برای دهه‌ها، سکوت پاسخی غالب به جنایت‌های اسرائیل بود اما اکنون ابعاد جنایت‌ها در جنگ اخیر غزه اسرائیل را به ورطه انزوایی کشیده که دامنه آن هر روز فراتر می‌رود و در ماه‌های اخیر علاوه بر حوزه سیاست به عرصه‌های اقتصاد، فرهنگ و ورزش نیز سرایت کرده است.
برای دهه‌ها، سکوت پاسخی غالب به جنایت‌های اسرائیل بود اما اکنون ابعاد جنایت‌ها در جنگ اخیر غزه اسرائیل را به ورطه انزوایی کشیده که دامنه آن هر روز فراتر می‌رود و در ماه‌های اخیر علاوه بر حوزه سیاست به عرصه‌های اقتصاد، فرهنگ و ورزش نیز سرایت کرده است.
دور تازه حملات زمینی ارتش اسرائیل به باریکه غزه و حمله هوایی به مذاکره‌کنندگان ارشد حماس در دوحه قطر، زنگ خطر را برای جامعه جهانی به صدا درآورده و نگرانی‌ها درباره رفتارهای تهاجمی اسرائیل را بیشتر کرده است. همچنین، برای اولین بار از زمان آغاز جنگ در غزه، یک تحقیق مستقل در سازمان ملل متحد وقوع «نسل‌کشی» را که ماه‌ها از سوی کارشناسان مستقل و گروه‌های حقوق بشری درباره آن هشدار داده می‌شد، تأیید کرد. این شرایط، هزینه‌هایی را برای اسرائیل در پی داشته است.
هفته گذشته، اتحادیه اروپا بزرگ‌ترین شریک تجاری اسرائیل طرحی را پیشنهاد کرد که در صورت تصویب، اجرای توافق تجارت آزاد با اسرائیل را تعلیق می‌کند. علاوه بر این، تعدادی از کشورهای اروپایی به صورت جداگانه تحریم‌هایی را علیه افراد، نهادها و شهرک‌نشینان اسرائیلی وضع کرده‌اند. موج اقداماتی که اقتصاد اسرائیل را هدف قرار گرفته‌اند، به همین جا محدود نمی‌شود.
در ماه آگوست، صندوق ثروت ملی نروژ اعلام کرد که بخشی از سرمایه‌گذاری‌های خود در اسرائیل را متوقف می‌کند. همزمان بسیاری از کشورها شامل فرانسه، ایتالیا، هلند، اسپانیا و بریتانیا نیز تصمیم گرفتند که صادرات تسلیحات به اسرائیل را به‌طور کامل متوقف یا محدود کنند. این انزوا و فشار بین‌المللی علیه اسرائیل به اندازه‌ای بوده که حتی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل هم قادر به انکار آن نیست.
اوایل ماه سپتامبر، در یک سخنرانی در وزارت دارایی، او گفت که اسرائیل با «نوعی از انزوا» مواجه است که ممکن است سال‌ها به طول بینجامد و اسرائیل «هیچ چاره‌ای جز ایستادن روی پای خود» ندارد. نتانیاهو گفت که اسرائیل باید صنعت نظامی خود را توسعه دهد و اقتصادش را به گونه‌ای مدیریت کند که کمتر به تجارت با دیگر کشورها متکی باشد. نخست‌وزیر اسرائیل بعدتر و در پی واکنش‌ها به این اظهارات، تلاش کرد تا بگوید اظهاراتش تنها به صنعت نظامی مربوط بوده و این باور را در خصوص باقی صنایع و بخش‌های اقتصاد ندارد.
هنر علیه نسل‌کشی
با تداوم جنگ و گسترش خشونت، نشانه‌های آشکاری از سرایت خشم بین‌المللی از جنایت‌های اسرائیل به حوزه فرهنگ و سرگرمی وجود دارد.
شبکه‌های تلویزیونی، هنرمندان و تهیه‌کنندگان در تعدادی از کشورهای اروپایی به‌ویژه ایرلند، هلند و اسپانیا رسماً اعلام کرده‌اند در صورت حضور اسرائیل در مسابقات آواز یورو ویژن 2026، آنها از حضور در این رویداد انصراف خواهند داد. تلویزیون ملی ایرلند، RTE در این خصوص اعلام کرد: «به نظر می‌رسد در صورت حضور اسرائیل در این رویداد و با توجه به تعداد انسان‌هایی که هرروز در غزه کشته می‌شوند، مشارکت ایرلند در این رویداد منطقی نباشد.»
این فشارها با واکنش شدید اسرائیلی‌ها روبه‌رو شده و شبکه تلویزیونی KAN 11 در بیانیهای اعلام کرده است که با یک فستیوال موسیقی «نباید سیاسی برخورد شود.»
اتحادیه پخش اروپا، برگزارکننده یورو ویژن، اعلام کرده است که کشورهای عضو در ماه نوامبر رأی‌گیری خواهند کرد تا مشخص شود کدام اعضا و کشورها می‌توانند سال آینده در این رویداد شرکت کنند. اسرائیل از سال ۱۹۷۳ در یورو ویژن شرکت کرده است و تداوم روند کنونی می‌تواند به حذف اسرائیلی‌ها از این مسابقه بین‌المللی منجر شود.
اخیراً یک فستیوال موسیقی در شهر خنت بلژیک که قرار بود با اجرای ارکستر فیلارمونیک مونیخ و با تهیه‌کنندگی لاهاو شانی، برنامه‌گذار اسرائیلی برگزار شود، لغو شد. مسئولان فستیوال در بیانیهای نوشته‌اند که «شانی چندین بار در گذشته درباره اهمیت صلح صحبت کرده بود. با این حال او هیچ‌گاه با شفافیت درباره رژیم عامل نسل‌کشی در تل‌آویو صحبت نکرده است.»
در هالیوود، هزاران نفر از فیلم‌سازان، بازیگران و دست‌اندرکاران فیلم‌ها با صدور بیانیهای متعهد شده‌اند که با مؤسسات فیلم‌سازی اسرائیلی که «در نسل‌کشی و آپارتاید علیه مردم فلسطین دست دارند» همکاری نکنند. از جمله امضاکنندگان این تعهدنامه می‌توان به الیویا کلمن، اما استون، اندرو گارفیلد و هانا اینبیندر اشاره کرد که اخیراً با پایان دادن به سخنرانی خود در مراسم جوایز امی با عبارت «فلسطین را آزاد کنید»، خبرساز شد.
سوزان ساراندون، که سابقه‌ای طولانی به عنوان یک کنشگر دارد، پس از ۷ اکتبر به یکی از چهره‌های برجسته در حمایت از فلسطین تبدیل شد. او به طور مداوم در تظاهرات عمومی در شهر نیویورک شرکت کرد. در یکی از تجمعات کلیدی در برایانت پارک، او بیانیهای صریح ارائه داد و گفت: «لازم نیست فلسطینی باشی تا بفهمی که کشتار چند هزار کودک غیرقابل قبول و یک جنایت جنگی است.»
مارک رافلو به عنوان یکی از حامیان قدیمی و سرشناس حقوق فلسطینیان، نقش مهمی در سازماندهی و هدایت فعالیت‌های هنرمندان در این دوره ایفا کرد. او به شدت با روایت «خسارت جانبی» برای توصیف قربانیان غیرنظامی فلسطینی مخالفت کرد و در واکنش به اظهارات مقامات اسرائیلی گفت: «آنها انسان هستند... نه اشیاء یا ساختمان».
چهره‌های مشهور دیگری نظیر جنیفر لارنس، لیام کانینگهام، کیت بلانشت، خواکین فینیکس و خاویر باردم نیز از زمان آغاز جنگ در غزه علیه جنایت‌های اسرائیل موضع گرفتند.
جنجال در رقابت‌های ورزشی
در ورزش هم اسرائیل از تبعات جنایت‌هایی که در غزه انجام می‌دهد در امان نبوده است. مرحله نهایی رقابت‌های دوچرخه‌سواری که اوایل ماه سپتامبر در اسپانیا برگزار می‌شد، در پی ورود چندباره تظاهرکنندگان به پیست برگزاری لغو شد. تظاهرکنندگان به حضور تیمی از اسرائیل در رقابت‌ها معترض بودند.
همچنین در اسپانیا، بر اساس گزارش رویترز، برگزارکنندگان یک تورنومنت شطرنج، به شرکت‌کنندگان اسرائیلی اعلام کردند که اجازه ندارند ذیل پرچم اسرائیل در رقابت‌ها شرکت کنند. در پی این مسئله، شرکت‌کنندگان اسرائیلی مجبور به کناره‌گیری از رقابت شدند.
دامنه فشارها می‌تواند بسیار فراتر هم برود. رسانه‌های اسرائیلی در هفته‌های اخیر گزارش‌هایی را درباره احتمال حذف اسرائیل از رقابت‌های فوتبال در اروپا به‌ویژه رقابت‌های انتخابی جام جهانی مطرح کرده‌اند. در ماه آگوست، فشارها علیه یوفا برای حذف اسرائیل از رقابت‌ها بسیار افزایش یافت. به‌طور خاص، در فینال لیگ قهرمانان اروپا تماشاگران بنری را در دست داشتند که روی آن بدون اشاره به اسرائیل نوشته شده بود: «کشتار کودکان را متوقف کنید، کشتار غیرنظامیان را متوقف کنید.»
میکی زوهار، وزیر فرهنگ و ورزش اسرائیل گفته که دولت اسرائیل در پشت پرده بسیار فعال است تا جلوی حذف تیم‌های اسرائیل را از رقابت‌های بین‌المللی بگیرد.
بسیاری از فوتبالیست‌های مطرح از جمله محمد صلاح، بازیکن لیورپول در ماه‌های اخیر علیه جنایت‌های اسرائیل صحبت کرده و خواهان همبستگی فوتبالی‌ها برای حمایت از فلسطین شدند.
موج شناسایی رسمی فلسطین
نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد هم که اواخر سپتامبر برگزار شد، فشارهای سیاسی علیه اسرائیل را افزایش داد. رئیس‌جمهور فرانسه طی نشستی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام کرد که پاریس کشور فلسطین را به رسمیت می‌شناسد.
در کنار فرانسه که به همراه عربستان سعودی میزبان نشستی با تمرکز بر موضوع راه‌حل دوکشوری بود، موناکو، مالت، آندورا و لوکزامبورگ نیز کشور فلسطین را به رسمیت شناختند. بلژیک هم شناسایی رسمی فلسطین را اعلام کرد اما گفت که از نظر بروکسل، تنها زمانی این شناسایی جنبه حقوقی و قانونی خواهد یافت که «حماس کنار گذاشته و گروگان‌ها آزاد شده باشند.»
پیش از این، روز یکشنبه ۲۱ سپتامبر بریتانیا، کانادا، پرتغال و استرالیا اعلام کرده بودند که کشور فلسطین را به رسمیت خواهند شناخت. این اقدام، اقدامی نمادین در راستای حمایت از فلسطینیان و مخالفت با جنایت‌های اسرائیل در غزه به شمار می‌رود اما همچنان نه‌تنها چشم‌اندازی برای پایان کشتار فلسطینی‌ها در غزه از سوی ارتش اسرائیل وجود ندارد، بلکه امیدها به تشکیل دولت قانونی فلسطین در محدوده به رسمیت شناخته شده از همیشه کمرنگ‌تر است.
کارشناسان و تحلیلگران معتقدند شناسایی رسمی فلسطین اقدامی لازم و مفید است اما به‌هیچ‌وجه کافی نیست.
فیلیپ ساندز، وکیل فرانسوی – انگلیسی در ماه آگوست به روزنامه نیویورک‌تایمز گفت: «می‌دانم که بسیاری از مردم خواهند گفت که این اقدام نمادین است اما حتی به صورت نمادین هم این اقدام می‌تواند تغییردهنده بازی باشد. چراکه وقتی شما کشور بودن فلسطین را به رسمیت می‌شناسید، از نظر حقوق بین‌الملل فلسطین و اسرائیل را در یک جایگاه برابر قرار می‌دهید.»
نتایج یک پژوهش جدید درباره رأی‌گیری‌های کلیدی مجمع عمومی سازمان ملل در مورد قطعنامه‌های مرتبط با امور اسرائیل و فلسطین بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که برخی از حامیان دیرینه اسرائیل «در حال ترک جمع دوستان اسرائیل هستند.» این پژوهش که توسط رابرت ساتلوف، مدیر اجرایی «مؤسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک»، انجام شده، حاکی از آن است که تعداد کشورهایی که در رأی‌گیری‌های مربوط به اسرائیل رأی ممتنع داده‌اند (که عموماً به عنوان حمایت منفعلانه از این کشور تلقی میشود) در حال کاهش است.
ساتلوف در این باره به سی‌ان‌ان گفت: «شکی نیست که در اینجا شاهد رأی‌دهی نمایشی هستیم. برخی از کشورهایی که علیه اسرائیل رأی دادند، روابط بسیار مهم و خوبی با اسرائیل دارند و به عنوان شرکای قوی اسرائیل در نظر گرفته می‌شوند.» اما اگر از زاویه دید اسرائیل به ماجرا پرداخته شود، مشاهده الگویی واضح از تغییر موضع حامیان قدرتمند باید نگران‌کننده باشد.
به گفته ساتلوف، سؤال بزرگ این است که آیا بایکوت دیپلماتیک اسرائیل امری موقتی است یا روندی است که با گذشت زمان با جدیت بیشتری دنبال میشود. او معتقد است این مسئله بستگی به تداوم جنگ و جنایت‌های جنگی اسرائیل در غزه دارد.
در همین حال، گزارش کمیسیون سازمان ملل در مورد نسل‌کشی در غزه، توجه مجددی را به تحقیقات دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) در مورد وضعیت کشور فلسطین جلب کرده است. این تحقیق به دادستان‌ها توصیه کرده که «نسل‌کشی» را به عنوان بخشی از آن پرونده بررسی کنند.
علاوه بر این، صدور حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو توسط دیوان کیفری بین‌المللی، باعث شده تا رفت و آمد نخست‌وزیر اسرائیل به سایر کشورهای جهان بسیار محدود شود. نتانیاهو که برخلاف گذشته دیگر نمی‌تواند به آسانی به کشورهای اروپایی و غربی سفر کند، برای رفتن به نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد مجبور شد با پروازی اختصاصی و از مسیرهایی انحرافی به نیویورک برود تا مجبور به عبور از آسمان کشورهایی مثل اسپانیا یا فرانسه نباشد.
کریم احمدخان، دادستان دیوان کیفری بین‌المللی در مه ۲۰۲۴ خواستار صدور حکم بازداشت نخست‌وزیر اسرائیل شد. ۶ ماه بعد، پس از تحقیق و بررسی، سه قاضی دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) روز ۲۱ نوامبر حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و وزیر جنگ پیشین او، یوآو گالانت را که روز ۵ نوامبر از جایگاه خود برکنار شده بود، صادر و آنها را به «جنایت علیه بشریت» و «جنایت جنگی» متهم کردند. در آن زمان قضات دیوان کیفری بین‌المللی اعلام کردند که «دلایلی منطقی» برای باور این مسئله وجود دارد که نتانیاهو و گالانت مسئول جنایت‌هایی مانند «استفاده از گرسنگی به‌عنوان سلاح جنگی» و «قتل، آزار و اذیت غیرنظامیان و دیگر اعمال غیرانسانی» هستند. ابتکارهای بین‌المللی هم همزمان برای افزایش فشارها بر اسرائیل دنبال میشود.
مائورو ویرا، وزیر امور خارجه برزیل، روز جمعه در حاشیه نشست‌های «گروه لاهه» به واشنگتن پست گفت: «تغییری در موضع جامعه بین‌المللی به وجود آمده است.» گروه لاهه بلوکی متشکل از بیش از ۳۰ کشور است که در حال هماهنگ کردن اقدامات سخت‌گیرانه‌تر برای متوقف کردن جنگ اسرائیل و پایان دادن به اشغال سرزمین‌های فلسطینی هستند. برزیل خواستار راه‌اندازی یک مأموریت بین‌المللی مشابه مأموریتی شده است که در سال ۱۹۶۲ تحت نظارت سازمان ملل متحد پدید آمد و بر مقابله با رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی متمرکز بود.
«لحظه آفریقای جنوبی» اسرائیل
واکنش‌های منفی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی علیه اسرائیل، باعث شده تا بسیاری از رسانه‌ها و تحلیلگران این فشارها را با فشارهای وارد شده بر آفریقای جنوبی در دوران آپارتاید مقایسه کنند.
بین دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۹۰، آفریقای جنوبی با یک جنبش بایکوت قدرتمند روبه‌رو شد که به تدریج آن را به یک کشور مطرود در سطح جهانی تبدیل کرد. محصولات آفریقای جنوبی از فروشگاه‌های مواد غذایی در غرب جمع‌آوری شدند، فعالان خواستار واگذاری سرمایه و خروج بانک‌ها بودند و بسیاری از هنرمندان و نوازندگان از اجرا در آن کشور که توسط دولتی آپارتاید اداره می‌شد، خودداری کردند. بایکوت ورزشی نیز منجر به حذف آفریقای جنوبی از رقابت‌های بین‌المللی مانند کریکت و در نهایت راگبی شد.
ایلان باروخ، سفیر سابق اسرائیل در آفریقای جنوبی که در سال ۲۰۱۱ در اعتراض به «رها کردن» تعهد دولت به صلح از طریق «راه‌حل دوکشوری» از وزارت خارجه اسرائیل استعفا داد، گفت: «نمادها قدرت نفوذ بیشتری نسبت به پیچ و مهره‌ها و اعداد و ارقام دارند.» او به سی‌ان‌ان گفت: «یوروویژن و مسابقات فوتبال در جهان بسیار بسیار محبوب هستند. حتی اگر صحبت‌هایی درباره احتمال حذف اسرائیل از این رویدادها مطرح شود، فشار بسیار زیادی بر تل‌آویو وارد خواهد آورد.»
باروخ درباره تصمیم اتحادیه اروپا برای تعلیق اجرای توافق تجارت ترجیحی با اسرائیل گفت که اعمال مقداری فشار قاطعانه بر اسرائیل ضروری است و استدلال کرد که نباید برای دولت اسرائیل ممکن باشد که «امتیاز‌های ویژه خود را در روابط تجاری با اتحادیه اروپا» حفظ کند و «همزمان، حقوق بشر و آینده فلسطینیان را تضعیف کند.» او افزود: «این صرفاً روابط تجاری نیست، بلکه جایگاه ممتاز اسرائیل است که اکنون در معرض خطر قرار گرفته است.» دولت اسرائیل همچنین با اعتراضات فراوانی در داخل روبه‌رو بوده است.
مرتباً اعتراضاتی علیه تداوم جنگ برپا میشود و خانواده‌های گروگان‌ها نیز از دولت می‌خواهند به جنگ پایان دهد تا گروگان‌ها آزاد شوند. در همین حال، برای دو دهه گذشته، یک کمپین جامعه مدنی به رهبری فلسطینیان به نام جنبش «بایکوت، عدم سرمایه‌گذاری و تحریم» (BDS) تلاش کرده است تا تأثیر بایکوت ضد آپارتاید آفریقای جنوبی را تکرار کند. این جنبش پس از سال‌ها تلاش، از زمان آغاز جنگ در غزه، توجه و کشش بیشتری به دست آورده است.
خطر این انزوا به شدت در اسرائیل حس شده است. روزنامه معاریو، روز دوشنبه 29 سپتامبر نوشت: «انزوای سیاسی که اسرائیل به تدریج وارد آن شده است، اقتصاد، فرهنگ، ورزش و صنایع تسلیحاتی‌اش را تهدید می‌کند.» بر اساس ترجمه تسنیم از مقاله عبری معاریو، کمیته فرعی سیاست خارجی و تبلیغات، به ریاست نماینده کنست موشه کینلی از حزب صلح برای صلح، جلسه‌ای بسیار بدبینانه و ناامیدکننده در این رابطه برگزار کرد. این جلسه به انزوای سیاسی اسرائیل در جهان، از جمله از سوی قدرت‌هایی که با آن دوست تلقی می‌شدند، پرداخت.
با توجه به احتمال افشای اطلاعات طبقه‌بندی‌شده مربوط به امنیت اسرائیل در طول بحث، این جلسه در مقطعی محرمانه و غیرعلنی شد. معاریو نوشته است: «انزوای سیاسی همه چیز را تهدید می‌کند. اقتصاد آسیب دیده است، مشارکت اسرائیل در یوروویژن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و انتظار می‌رود ورزش‌های اسرائیلی نیز آسیب ببینند. اما قابل توجه‌ترین رویداد، آسیب به قابلیت‌های نیروهای نظامی اسرائیل است؛ موضوعی که مدت‌هاست از افکار عمومی مخفی نگه داشته شده است. تدارکات نظامی در معرض تهدید هستند. این یک واقعیت است.
گزارش‌های منتشرشده کمی در این مورد وجود دارد، اما اطلاعات طبقه‌بندی‌شده بسیار بیشتر است. تعداد قابل توجهی از کشورها به دلیل انزوای سیاسی اسرائیل، فروش اسلحه، از جمله سلاح‌های ضروری را متوقف کرده‌اند. بدون این سلاح‌ها، توانایی ارتش اسرائیل برای جنگ می‌تواند به شدت مختل شود و بنابراین، امنیت می‌تواند مستقیماً آسیب ببیند. اقتصاد و فرهنگ اسرائیل در نتیجه انزوای سیاسی آسیب دیده است.
بخش تحقیقات علمی اسرائیل نیز در معرض خطر از دست دادن میلیاردها دلار است. اما، همانطور که گفته شد، نکته محوری، آسیب به امنیت اسرائیل است. عناصری در درون تشکیلات نظامی و اطلاعاتی، وضعیت را در حال رسیدن به مرحله‌ای بحرانی توصیف می‌کنند که به طور بالقوه بر آینده اسرائیل تأثیر می‌گذارد.
این تهدید نه از سوی کشورهایی که مدت‌هاست از اسرائیل متنفر بوده‌اند، صورت گرفته بلکه از سرد شدن روابط با کشورهای دوست مانند آلمان ناشی میشود. هدف از برگزاری این جلسه، پرداختن به مشکل بزرگتر است: چرا دوستان ما علیه ما موضع می‌گیرند؟ و چه کاری می‌توان در مورد آن انجام داد. ما به غیر از متهم کردن آنها به یهودی‌ستیزی چه کار دیگری می‌توانیم انجام دهیم؟».
