نقشه راه کشورهای جنوبی خلیج‌فارس در قبال ترامپ
دونالد ترامپ در بحبوحه شکل‌گیری شرایط جدیدی در منطقه خلیج(فارس) که به ایجاد آن کمک کرده بود، به کاخ سفید باز می‌گردد.
دونالد ترامپ در بحبوحه شکل‌گیری شرایط جدیدی در منطقه خلیج(فارس) که به ایجاد آن کمک کرده بود، به کاخ سفید باز می‌گردد. سیاست‌های ترامپ بود که باعث تقویت حرکت مداوم خوداتکایی در خلیج(فارس) شد. کشورهای عرب حاشیه خلیج(فارس) در این سال‌ها با در دست گرفتن امور، گام‌های مختلفی برداشته‌اند که از جمله آنها حرکت به سوی آشتی درون در کشورهای حاشیه خلیج(فارس)، توقف درگیری یمن و پیشبرد روابط با همسایگان منطقه‌ای مانند ایران، سوریه و ترکیه بوده است.
اقدامات دولت اول ترامپ بود که هر دو انگیزه در کشورهای حاشیه خلیج(فارس) – اراده و تنش‌زدایی – را تقویت کرد. کشورهای حاشیه خلیج(فارس) با وجود هرگونه وسوسه یا فشار برای تغییر مسیر توسط دولت بعدی ایالات متحده، با حفظ و تقویت خوداتکایی و آشتی منطقه‌ای، در پی تحقق منافع‌شان هستند. مجموعه ابزارهای سیاستگذاری کشورهای حاشیه خلیج(فارس) مبتنی بر انطباق‌پذیری، عملگرایی و زیرکی بوده است.
به‌عنوان مثال، این سیاست‌ها از کشورهای حاشیه خلیج(فارس) در برابر درگیری‌های جاری بین ایران و اسرائیل محافظت کرده است. همچنین کشورهای حاشیه خلیج(فارس) را قادر ساخته تا با دولت‌های متوالی ایالات متحده همکاری و به منطقه کمک نماید تا از پیش‌بینی‌ناپذیری و معامله‌گرایی ترامپ عبور کند. هنوز خیلی زود است که مشخص شود ترامپ کدام‌یک از گرایش‌های انزواطلب یا نومحافظه‌کارانه را برای سیاست خارجی آمریکا اتخاذ خواهد کرد؛ اما کشورهای حاشیه خلیج(فارس) در صورت همزیستی پرتنش سعی خواهند کرد هر دو وضعیت احتمالی را مدیریت کنند، اگرچه به نظر می‌رسد انزواطلبی برای آمریکا بیشتر با شخصیت ترامپ و سیاست در حال تحول کشورهای حاشیه خلیج(فارس) جور باشد.
حمایت از اسرائیل به وضوح در دوران ترامپ ادامه خواهد داشت. نامزدی الیز استفانیک، طرفدار اسرائیل به عنوان سفیر آمریکا در سازمان ملل یکی از نمونه‌های اولیه است. دولت بایدن مدت‌هاست که خواستار آتش‌بس شده است، درحالی‌که نتوانسته یا نمی‌خواهد از اهرم‌های خود علیه اسرائیل استفاده کند. با توجه به اینکه لفاظی‌ها هنوز نتایج عملی به همراه نداشته است، کشورهای حاشیه خلیج(فارس) از تغییر بالقوه‌ای که ترامپ جنگ‌گریز می‌تواند در این معادله ایجاد کند، بدون آنکه انتظار چندانی داشته باشند، استقبال می‌کنند.
دولت آتی احتمالاً به توافقات ابراهیم که در زمان ترامپ میانجیگری و توسط تیم بایدن پذیرفته شد، باز خواهد گشت که روابط بین اسرائیل و چندین کشور عرب را عادی کرد. با این حال، عربستان سعودی را در تنگنا قرار خواهد داد. سایر کشورهای حاشیه خلیج(فارس) از اقدامات ایالات متحده در این زمینه حمایت خواهند کرد؛ از جمله امارات و قطر که به نظر می‌رسد مایل به توجه به درخواست آمریکا برای کاهش حضور حماس در دوحه باشد. ترامپ در اولین دوره ریاست‌جمهوری خود قصد داشت ایران را از همسایگان خود منزوی کند و یک ائتلاف منطقه‌ای متشکل از اعراب و اسرائیلی‌ها علیه تهران ایجاد کند.
به همین منظور، آمریکا از توافق هسته‌ای ایران خارج شد و حداکثر فشار را بر این کشور اعمال کرد. این رویکرد ایالات متحده در زمان ترامپ و در دوران دولت بایدن با شکست مواجه شد. تنش‌زدایی در سطح منطقه با ایران به وجود آمد و بازگشت ترامپ آن را تغییر نخواهد داد. کشورهای حاشیه خلیج(فارس) تمایلی به بازگشت به مرحله جنگی که منافع آنها را تامین نمی‌کند، ندارند.
توافق ایران و عربستان با میانجیگری چین، اگرچه کُند بود، ثابت مانده است. سعودی‌ها حتی پس از پیروزی ترامپ نیز به سطح قابل توجهی از تعامل ادامه داده‌اند. کمتر از یک هفته پس از پیروزی ترامپ، رئیس ارتش عربستان سعودی سفری نادر به تهران داشت و رهبران دو کشور با هم گفت‌وگو کردند و رئیس‌جمهور پزشکیان هم از اقدام عربستان در قبال فلسطین قدردانی کرد.
دیپلماسی کشورهای حاشیه خلیج(فارس) باید به‌طور فعال دیدگاه‌های خود را در مورد ایران مطرح کند و شیوه عملیاتی اصلاح‌شده‌ای را پیشنهاد دهد که خطوط قرمز و قواعد تعامل را تغییر می‌دهد. کشورهای حاشیه خلیج(فارس) به پیشبرد منافع ملی خود و اولویت دادن به منطقه‌گرایی در دولت بعدی ایالات متحده ادامه خواهند داد.
سبک ترامپ برهم‌زننده معادلات است و ویژگی شخصیت‌محور او احتمالاً به سیاست خارجی غیرقابل پیش‌بینی آمریکا سرایت می‌کند و بر کشورهای حاشیه خلیج(فارس) و خاورمیانه بزرگتر تأثیر می‌گذارد. هر یک از کشورهای منطقه به تنهایی و شورای همکاری خلیج(فارس) احتمالاً به عمل متعادل‌کننده ظریفی که ترکیب پوشش ریسک و ریسک‌زدایی با توانایی سازگاری با شرایط متغیر است و در گذشته نتایجی را به همراه داشته، ادامه خواهند داد.
