پایان نسل طلایی دهه 70
با خداحافظی جواد خیابانی از دنیای حرفهای گزارشگری، شاهد تغییرات زیادی در این عرصه خواهیم بود
جواد خیابانی هم اعلام کرد، به‌زودی و به‌صورت رسمی بازنشسته می‌شود تا دیگر در برنامه‌های تلویزیونی به‌عنوان گزارشگر یا مجری حضور نداشته باشد. خداحافظی جواد خیابانی، این پیام را می‌دهد که نسل قدیمی گزارشگرها که از ابتدای دهه 70 با تاسیس شبکه سه، روی کار آمدند تا مسابقات فوتبال را به صورت زنده گزارش کنند، رو به پایان است. نکته حائز اهمیت این است که سرنوشت پایانی این افراد کاملاً متفاوت رقم خورده است. یکی مهاجرت کرد، یکی کنار گذاشته شد و دیگری چنان در برنامه‌های زنده باقی ماند تا با انتقاد کاربران شبکه‌های اجتماعی، با خداحافظی‌اش منتقدانش را خوشحال کند. موضوعی که نباید فراموش کرد این است که آیا گزارشگران نسل جدید توانسته‌اند از این فرصت نهایت بهره را ببرند؟ در این گزارش قصد داریم فرازوفرود قدیمی‌های گزارشگری را مورد نقد و بررسی قرار دهیم.
اختلاف شدید گزارشگرها
برخی واکنش گزارشگران در گزارش‌ها و اجرای برنامه‌های زنده و کنایه‌هایی که به یکدیگر زدند نشان می‌دهد آنچنان هم قدیمی‌های سازمان، دل خوشی از یکدیگر ندارند؛ هرچند مقابل دوربین احترام هم را نگه داشته‌اند. یکی از اصلی‌ترین چالش‌های سه دهه اخیر، نقل‌قول معروف خیابانی درخصوص ورود فردوسی‌پور به سازمان صداوسیماست که همیشه محل بحث بوده است. جواد خیابانی در برنامه خندوانه 1395 که از شبکه نسیم پخش شد، درخصوص نقش پررنگش برای حضور فردوسی‌پور در صداوسیما به‌عنوان گزارشگر فوتبال، چنین توضیح داد: در سال 1375 بود که عادل فردوسی‌پور به‌عنوان یکی از متقاضیان شرکت در برنامه تست گزارشگری حضور یافت. من در مرحله اول، از عادل تست صدا و گزارشگری گرفتم و دقیقاً به‌خاطر دارم که بازی اسپورتینگ لیسبون و بنفیکا را در حدود 10 دقیقه گزارش کرد. سیدامیر حسینی، مدیر گروه ورزش شبکه سه در آن سال‌ها از من سوال کرد که گزارش عادل چطور بود؟ من هم پاسخ دادم، گزارش باکیفیتی داشت و خوشحال می‌شوم عادل همکار من شود.» هرچند عادل فردوسی‌پور بارها در جمع خودی‌ها چنین موضوعی را از قول خیابانی تکذیب کرده و معتقد است خیابانی هیچ نقشی در ورود او به سازمان صداوسیما به‌عنوان گزارشگر نداشته است. ازسوی‌دیگر یکی از برنامه‌های تلویزیون که از شبکه یک در تاریخ 25 اسفندماه 1397 به صورت زنده پخش شد، از معدود دفعاتی بود که به‌جز فردوسی‌پور، سایر گزارشگران قدیمی تلویزیون دور یک میز نشستند و درخصوص مسائل مختلف فوتبال با یکدیگر صحبت کردند. باوجودی که این برنامه برای ویژه‌برنامه عید نوروز بود، اما تبدیل به بگومگوی گزارشگران با یکدیگر شد. علی علیفر در پاسخ به صحبت‌های جواد خیابانی که گفته بود انسان حق اشتباه دارد و اصلاً موضوع عجیبی نیست، با تندی گفت: «گزارشگر اصلاً حق اشتباه ندارد. این دیدگاه شما آقای خیابانی مثل این می‌ماند که یک داور بگوید من قضاوت خوبی داشتم، اما فقط سه تا سوت اشتباه زدم».
خروج از مدار به سبک عادل
بی‌شک یکی از معتبرترین گزارشگران سیما طی دو دهه اخیر، عادل فردوسی‌پور است که در کنار گزارشگری توانست با تولید برنامه‌ای به اسم «نود»، فصل جدیدی را از برنامه‌سازی ورزشی به وجود بیاورد و مخاطب جذب کند. سازمان صداوسیما سال‌ها به‌واسطه برنامه «نود» بود که می‌توانست از مخاطبان بالا و حتی در موقعیت‌هایی از آزادی بیان بگوید. این برنامه اما به‌مرور و باتوجه به تغییرات گسترده در بدنه مدیریتی سازمان و شبکه سه، با بحران روبه‌رو شد. چالش جدی علی فروغی، رئیس شبکه سه سیما با فردوسی‌پور از مدت‌ها قبل کلید خورد تا به‌مرور برنامه «نود» از کنداکتور شبکه سه حذف شود. کمتر کسی تصور می‌کرد فردوسی‌پور و برنامه «نود» کنار روند، اما این اتفاق رخ داد و هر دو طرف دیدگاه‌های خودشان را داشتند. رضا رشیدپور در برنامه «حالا خورشید» به صورت زنده حتی سعی کرد فروغی و عادل را آشتی دهد اما همان دیالوگ دونفره فردوسی‌پور و فروغی، فاصله را بیش‌ازپیش کرد. فروغی بعدها در گفت‌وگویی اعلام کرد، بارها تذکرات لازم را به عادل داده بودند که نباید برخی رفتارها و صحبت‌ها را داشته باشد و باید بیش‌ازپیش با مدیران شبکه هماهنگی داشته باشد. نطق معروف فروغی درخصوص عادل این بود که او دیگر از مدار خارج شده بود و قابل کنترل نبود. عادل که این روزها از ایام حضور در صداوسیما سرش شلوغ‌تر است، مشغول برنامه‌سازی در سایت فوتبال 360 و دوبله برنامه‌های مختلف ورزشی در یکی از پلتفرم‌های ایرانی است اما دیگر جایی در صداوسیما ندارد، هرچند فردوسی‌پور کارمند رسمی سازمان است و حقوقش هرماه برایش واریز می‌شود.
مزدک و پایانی متفاوت
مزدک میرزایی شاید از معدود گزارشگرانی بود که نسل دهه 70 معتقد بودند اگر فقط یک نفر بتواند جای فردوسی‌پور را بگیرد قطعاً او است. هرچند پربیراه هم نمی‌گفتند و بسیاری از گزارش‌های دهه 90 میرزایی در دربی‌هاست که هنوز در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود. درواقع گزارش‌های ماندگار مزدک، بعد از فردوسی‌پور از تعداد بیشتری برخوردار است تا سایر گزارشگران قدیمی سه دهه اخیر. مزدک میرزایی اما چند سال پیش به‌یکباره تصمیمی گرفت که حتی نزدیکترین دوستانش را نیز به شوک فرو برد. میرزایی تصمیم به ترک ایران، مهاجرت به کشور انگلیس و حضور در برنامه ایران‌اینترنشنال گرفت. او تا چندی پیش برنامه‌ای مشابه برنامه «نود» را با کارشناسی محمد تقوی، روی آنتن می‌برد که گزیده‌های آن در اینستاگرام فراگیر شده بود اما در هر صورت با خروجش از ایران، ارتباطات فوتبالی‌ای که داشت از بین رفت و نتوانست آنطور که باید، برنامه‌ای بسازد که از تنوع یک برنامه ورزشی برخوردار باشد.
کمرنگ بودن یوسفی و علیفر
از گزارشگران دهه 70 فقط دو گزارشگر آن هم به‌صورت نصفه و نیمه باقی مانده است. علی علیفر که در بین اسامی‌ای که پیش‌تر نام برده شد همیشه در صف دوم گزارشگری برای مسابقات حساس قرار داشت، این روزها نیز به‌صورت پراکنده فوتبال را گزارش می‌کند و هر بار تکه‌های عجیب و غریب و البته باورنکردنی از کنایه‌های او و فریادهایی که بابت هر شوت به‌سمت دروازه زده می‌شود، در شبکه‌های اجتماعی منتشر و فراگیر می‌شود. همکاری یکی از بلاگرهای مشهور اینستاگرام با علی علیفر که مشغول دابسمش‌سازی است، این شائبه را به وجود می‌آورد که علیفر از قصد چنین سوژه‌هایی را در گزارشش برای مخاطب ایجاد می‌کند که گزارش‌هایش در شبکه‌های اجتماعی وایرال (فراگیر) شود. ازسوی‌دیگر پیمان یوسفی که همیشه سعی کرده آداب گزارشگری را در گزارش‌هایش رعایت کند و جهت خاصی را نگیرد، به‌مرور سعی کرد فقط مجری برنامه ورزش و مردم باشد. ظاهراً او از حواشی گزارشگری با پیشرفت شبکه‌های اجتماعی استقبال نکرده و به‌صورت خودخواسته به‌سمت اجرای برنامه ورزش و مردم در شبکه یک رفته است.
پایان فعالیت روزانه خیابانی
پنجشنبه صبح و در روزهای پایانی سال، جواد خیابانی اعلام کرد که کارهای بازنشستگی خودش را انجام داده و اگر اتفاق خاصی رخ ندهد به‌زودی برای همیشه کنار می‌رود. البته ته دل آقا جواد هنوز هم با حضور پرتعداد در برنامه‌های زنده تلویزیونی است، چراکه در ادامه می‌گوید: «البته کار ما بازنشستگی ندارد و بسیاری از گزارشگران مطرح دنیا تا 83 سالگی هم گزارش زنده اجرا کرده‌اند». خیابانی بعد از کنار رفتن فردوسی‌پور، کمرنگ شدن پیمان یوسفی و مهاجرت مزدک میرزایی، فعال‌ترین گزارشگر قدیمی دهه 70 است که در بسیاری از برنامه‌های زنده حضور دارد.
نسل جدید از این فرصت بهره برد؟
کنار رفتن گزارشگران قدیمی تلویزیون اما آیا باعث شد تا چهره‌های جدید به سمت گزارشگری بیایند، آیا توانستند از این فرصت نهایت بهره را ببرند؟ طبعاً خیر. به‌جز فرشاد محمدی‌مرام که اتفاقاً در برنامه «آقای گزارشگر» نیز چهره شد و محمدرضا احمدی که قدیمی‌تر از سایرین است، گزارشگران دیگر نتوانستند آنطور که باید مُهر پررنگی از خود ثبت کنند. جواد خیابانی بارها گزارش‌های ماندگاری چون ایران - استرالیا، ایران و عربستان در مقدماتی جام جهانی 2002، همچنین گزارش‌های جام جهانی 98 فرانسه را به یادگار گذاشته است. عادل فردوسی‌پور هم تعداد گزارش‌های به‌یادماندنی‌اش چنان است که از چند سطر فراتر می‌رود. همینطور پیمان یوسفی و... اما گزارشگران نسل جدید طی سه‌سال اخیر حتی نزدیک به روزهای ابتدایی گزارشگران دهه 70 نشدند که خبری از وایرال‌شدن شبکه‌های اجتماعی هم نبود.
