بودجه‌ای برای گذر از بحران‌ها
ایران در حال حاضر با این دو معضل آنچنان درگیر است که بدون شک روز و شب مسئولان دولتی به‌دنبال راهکار برای آن هستند. در بخش مربوط به رفع ناترازی انرژی، تصمیم دولت چیست؟ اگر در سال ۱۳۹۸ ایران توانست معادل ۶ میلیارد دلار بنزین صادر کند، امسال مجبور شده که ۶ میلیارد دلار بنزین وارد کند. اما راهکار دولت چیست؟
بودجه سال 1405 در شرایطی تنظیم و تدوین میشود که کشور با معضلات بسیار عمیق‌تر از سال‌های گذشته درگیر بوده است. این را میشود به راحتی در بخشنامه‌ای که رئیس‌جمهوری برای تدوین بودجه سال 1405 صادر کرده مشاهده کرد.
بخشنامه بودجه سال 1405 با بخشنامه‌های بودجه سال‌های گذشته تفاوت‌های چشمگیری دارد. مهمترین تفاوت آن، توجه دولت به چالش‌های بین‌المللی ایران، خشکسالی و ناترازی انرژی است. لذا دستگاه‌ها موظف شده‌اند که در کنار نیازهای خود این سه پارامتر را در درخواست‌های بودجه خود لحاظ کنند.
چالش‌های بین‌المللی که در رأس آن موضوع انرژی اتمی است عملاً در خردادماه امسال بهانه حمله اسرائیل به ایران شد و جنگ 12 روزه را رقم زد. به همین خاطر دولت مجبور شده تحت عنوان «تقویت پدافند غیرعامل و مقاوم‌سازی» به این مهم توجه کند.
در بخش رویکردها و سیاست‌های کلان لایحه بودجه سال 1405 در بند 6 آمده است که «تجاوز رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا به کشور همراه با وقوع برخی بلایای طبیعی در سال‌های گذشته اهمیت و ضرورت پدافند غیرعامل و مقاوم‌سازی اقتصاد را به خوبی نشان داده‌اند. افزایش بازدارندگی و کاهش آسیب‌پذیری در برابر تهدیدات دشمن.... از مراکز حساس مانند منابع تامین‌کننده و تاسیسات مهم آب و برق، بیمارستان‌ها، نانوایی‌ها و غیره جزو سیاست‌های کلان دولت در لایحه بودجه سال 1405 است.»
شاید اگر جنگ 12 روزه نبود، دولت به این بخش توجه چندانی نمی‌کرد کما اینکه در مصاحبه سردار جلالی، فرمانده پدافند غیرعامل، از کاهش بودجه این بخش در امسال و سال‌های گذشته گلایه‌مند بود. اما نکته دیگر و البته بسیار مهم این بخشنامه توجه ویژه به ناترازی انرژی و خشکسالی است و تمهیداتی که دولت برای آنها در سال آینده دیده است.
ایران در حال حاضر با این دو معضل آنچنان درگیر است که بدون شک روز و شب مسئولان دولتی به‌دنبال راهکار برای آن هستند. در بخش مربوط به رفع ناترازی انرژی، تصمیم دولت چیست؟ به اعتقاد دولت، مداخله دولت در بازار انرژی ایران در سال‌های گذشته عملاً به این ناترازی دامن زده و باعث مصرف بی‌رویه شده است.برای مثال، ایران جدا از قطعی برق و آب در تابستان و گاز در زمستان، در حال حاضر یکی از بزرگترین واردکنندگان بنزین است.
اگر در سال 1398 ایران توانست معادل 6 میلیارد دلار بنزین صادر کند، امسال مجبور شده که 6 میلیارد دلار بنزین وارد کند. اما راهکار دولت چیست؟ راهکار دولت، برای رفع این بحران در چند بخش خلاصه شده است: اول اقدامات قیمتی از جمله دریافت قیمت به صورت پلکانی تا سقف قیمت تمام‌شده برای مصارف بالاتر از الگوی مصرف؛ دوم، اولویت دولت در طرح‌های زیربنایی به‌ویژه نفت و گاز است. ولی به نظر می‌آید با توجه به طرح‌های زیربنایی و زمان‌بر بودن آنها، بخش اول این اقدامات یعنی دریافت قیمت به صورت پلکانی بدون شک بحث‌های دامنه‌داری را در مجلس دامن خواهد زد. دولت با خشکسالی چه می‌خواهد بکند؟
مهمترین معضل دولت در سال جاری جدا از ناترازی انرژی مانند برق و گاز، نبود آب بود. ایران به‌رغم منابع آبی تقریباً متوسط، به خاطر آنکه بیش از 80 درصد این منابع در بخش کشاورزی به طور غیراصولی مصرف میشود، دچار کمبود آب شده است. لذا دولت در بودجه سال 1405 توجه ویژه‌ای را به منابع و طرح‌های آب و فاضلاب خواهد کرد، به همین خاطر در بخشنامه بودجه سال 1405، تصمیم گرفته است که هر گونه طرح جدید به جز در حوزه آب و انرژی را ممنوع کند.
اما بودجه برای خود تعاریف دیگری هم دارد و آن این است که به گونه‌ای تنظیم شود که کسری بودجه دولت – که عامل مهمی در افزایش یا کاهش نرخ تورم است – کاهش یابد؛ مالیات‌ها که می‌تواند توزیع درآمدها را عادلانه‌تر کند، به طور عادلانه اخذ شود و بدهی‌های دولت را که می‌تواند با پرداخت آن بخش‌های مهمی را تعدیل کند، کاهش دهد.
هرچند که در لوایح بودجه سال‌های گذشته سعی در تنظیم این موارد شده است اما تاکنون نتوانسته آنها را منسجم و قاعده‌مند کند که البته بخش مهمی از آن بر عهده مجلس بوده است که با دستکاری در ارقام و مواد بار سنگینی را هم بر دوش دولت‌ها گذاشته بودند. به هر حال بودجه سال آینده، با توجه به بخشنامه‌ای که صادر شده، بودجه‌ای خواهد بود که بدون شک نقطه‌عطفی را در بودجه‌های دولت رقم خواهد زد.
