ورود به عصر خودروهای پرنده/ با راه‌اندازی نخستین کارخانه هوشمند در چین انقلاب صنعت حمل و نقل کلید خورد

بالاخره آنقدر عمر کردیم که خودروی پرنده هم ببینیم. حالا نه اینکه به این زودی بتوانیم سوار چنین خودرویی شویم اما نان گندم هم اگر نخوریم، دست مردم خواهیم دید. 

هفته گذشته خبری منتشر شد که بر اساس آن اولین کارخانه خودرو پرنده جهان تولید آزمایشی خود را در جنوب چین آغاز کرد.

بر اساس این خبر شرکت XPENG AEROHT، زیرمجموعه تولیدکننده خودروهای برقی چینی XPENG، روز دوشنبه گذشته تولید آزمایشی خود را در اولین کارخانه هوشمند جهان آغاز کرد که با رسیدن به تولید انبوه نقطه عطفی در تجاری‌سازی حمل و نقل نسل جدید خواهد بود.

این کارخانه ۱۲۰ هزار مترمربعی در منطقه هوانگپو گوانگژو، پایتخت استان گوانگدونگ در جنوب چین واقع شده و پیش از این «ناو هواپیمابر زمینی» اولین هواپیمای برقی جداشدنی از خودرو پرنده ماژولار را به بازار عرضه کرده بود.

این مرکز به گونه‌ای طراحی شده است که ظرفیت تولید سالانه ۱۰ هزار ماژول هواپیمای جداشدنی را داشته باشد و ظرفیت اولیه آن ۵۰۰۰ واحد خواهد بود. این کارخانه بزرگترین ظرفیت تولید را در بین کارخانه‌های مشابه خود دارد و پس از اینکه به‌طور کامل عملیاتی شد، قادر خواهد بود هر ۳۰ دقیقه یک خودروی پرنده را مونتاژ کند.

شرکت XPENG AEROHT هنوز کارش را شروع نکرده، سفارش ساخت ۵۰۰۰ خودرو پرنده را دریافت کرده است و تولید انبوه و تحویل آن برای سال ۲۰۲۶ برنامه‌ریزی شده است. این خودروی پرنده یک وسیله نقلیه زمینی شش چرخ به نام «کشتی مادر» و یک وسیله نقلیه برقی قابل جدا شدن با قابلیت برخاستن و فرود عمودی (eVTOL) است. پرنده eVTOL حالت‌های پرواز خودکار و دستی دارد. حالت خودکار آن برنامه‌ریزی هوشمند مسیریابی و نیز برخاستن و فرود با لمس تنها یک دگمه را دارد.

این وسیله نقلیه حدود 5/5 متر طول دارد و با گواهینامه استاندارد رانندگی در جاده‌های عمومی می‌توان آن را راند و در فضاهای معمولی پارک شود. به این ترتیب دنیا وارد عصر خودروهای پرنده می‌شود. این خودروها مسلماً شکل و شمایل دنیای ما را تغییر خواهند داد و از این پس باید منتظر باشیم جهان آشنایمان به شکل دنیای فیلم‌های علمی‌تخیلی هالیوود شبیه‌تر شود.  زاخاری شاهان، فعال حوزه انرژی‌های پاک و مدیر وب‌سایت‌های کلین‌تکنیکا و پلنت‌سیو دات‌کام، سال گذشته جهان آینده را چنین توصیف کرده بود: «آینده آنقدر روشن است که باید عینک آفتابی بزنیم»!

جهان خودروهای پرنده

وقتی در سال 1885 کارل بنز اولین «کالسکه بدون اسب» را ساخت تاریخ بشر نقطه عطف جدیدی را تجربه کرد و سفرها ارزان‌تر، سریع‌تر و راحت‌تر شد. در سال 1914 اولین هواپیمای مسافربری دنیا، Benoist XIV، ساخته شد و اولین مسافرانش را جابه‌جا کرد. هرچند نه کالسکه بدون اسب بنز و نه Benoist XIV هیچ شباهتی به آنچه که ما امروز به نام خودرو و هواپیمای مسافربری می‌شناسیم ندارند، اما سازنده هر دو وسیله حمل‌ونقل احتمالاً هیچ‌گاه تصور نمی‌کردند که روزگاری همتایان قرن‌بیست‌ویکمی‌شان بتوانند این دو وسیله را باهم ترکیب کنند و یک وسیله حمل‌ونقل بسازنند که همزمان، هم روی جاده در حرکت باشد و هم پرواز کند.

این آرزو در سال 2022 در دُبی به واقعیت پیوست. در این سال XPENG AEROHT، که بر اساس آمار، بزرگترین شرکت تولیدکننده خودروهای پرنده در آسیاست، اولین پرواز خودروی پرنده برقی خود، XPENG X2 را در اسکای‌دایو دُبی انجام داد. XPENG X2 نسل پنجم ماشین‌های پرنده است که به طور مستقل توسط XPENG AEROHT توسعه و تولید شده است.

هرچند بر عکس تصور همیشگی، خورشید خودروهای پرنده از شرق طلوع کرد اما غرب هم بیکار ننشسته و می‌توان حدث زد که چه کسی رقیب چین خواهد بود: ایلان ماسک.

ایلان ماسک اخیراً در پادکست جو روگان به همه این اطمینان را داد که شرکتش خودروی پرنده خواهد ساخت و پروتوتایپ اولیه خودروی پرنده‌اش را تا پایان سال جاری میلادی رونمایی خواهد کرد. ماسک اطمینان داده آنچه که شرکتش رونمایی خواهد کرد بسیار پیشرفته‌، فراموش‌نشدنی و خاص خواهد بود. 

قبل از ماسک هم در ماه سپتامبر  شرکت آمریکایی Alef Aeronautics تست اولیه پرواز خودروی پرنده را انجام داد. این خودروی پرنده مدل A نام دارد. مدل A، خودرویی برقی با قابلیت سفر در جاده، تیک‌آف و فرود عمودی و پرواز در همه جهت است.

به این ترتیب رقابت بسیار فشرده‌ای آغاز شده است بین شرق و غرب دنیا بر سر خودروهای پرنده و در حالی که اطلاعات خاصی از خودروی پرنده ایلان ماسک منتشر نشده است اما خودروهای رقیب شرقی‌شان به پرواز درآمده‌اند. 

شرکت چینی Xpeng یک شرکت تابعه دارد به نام آریج Aridge که طبق گزارش الکتریف، می‌تواند سالانه تا ۱۰ هزار ماشین پرنده تولید کند. شرکت آریج ادعا می‌کند که اولین کارخانه تولید ماشین پرنده «هوشمند» جهان است و خطوط تولید خودکار برای تولید در مقیاس بزرگ را دارد.

در صفحه لینکدین آریج آمده است: «اولین هواپیمای ما از تاسیسات تولید هوشمند خارج شده و اولین سیستم تولید ماشین پرنده مدرن جهان را به تایید رسانده است.»

بر این اساس، اولین هواپیما برای پروازهای آزمایشی جهت تایید عملکرد، قابلیت اطمینان سیستم و فرآیندهای تولید قبل از تحویل به مشتریان در سال 2026 استفاده خواهد شد.

این سایت تولیدی پنج واحد کلیدی را در خود جای داده است: واحدهای کامپوزیت‌، نیروی محرکه، مونتاژ، رنگ و ادغام نهایی. این مرکز از روش‌های تولید استاندارد مشابه روش‌های مورد استفاده در تولید خودرو استفاده می‌کند و در عین حال الزامات قابلیت پرواز را نیز برآورده می‌کند. 

محصولی که این کارخانه تولید کرده نام عجیب «ناو هواپیمابر زمینی» دارد و از دو ماژول تشکیل شده است: یک وسیله نقلیه زمینی و یک واحد هوایی قابل جدا شدن.

ماژول زمینی که برای حمل و شارژ مجدد واحد هوایی استفاده می‌شود، از یک طرح سه‌محوره با شش چرخ استفاده می‌کند. این ماژول می‌تواند پنج سرنشین را در خود جای دهد و شباهت زیادی به تسلا سایبرتراک دارد. خود واحد هوایی قابلیت حمل دو مسافر را دارد.

این ماژول هوایی یک هواپیمای تمام الکتریکی شش روتوره با بدنه فیبر کربنی و روتورهای دوکاناله است؛ سیستمی که برای کاهش وزن سازه و بهبود کارایی طراحی شده است. 

شرکت آریج قصد دارد از اوایل سال 2027 تولید خود در خاورمیانه را آغاز کند. آریج می‌گوید که تاکنون حدود 7000 پیش‌سفارش برای خودروی پرنده ماژولار ناو هواپیمابر زمینی دریافت کرده است. شرکت Xpeng اعلام کرده: «XPENG X2 یک ماشین پرنده دونفره است. این ماشین در طول پرواز هیچ‌گونه دی‌اکسید کربنی تولید نمی‌کند و گامی رو به جلو در دستیابی به حمل و نقل سبز شهری است. این ماشین برای پروازهای شهری در ارتفاع کم در آینده مناسب خواهد بود و برای سفرهای شهری کوتاه‌مدت مانند گشت و گذار و حمل و نقل پزشکی عالی است.»

اما تردیدهایی هم مطرح است: مثلاً در مورد قیمت. کارشناسان اما می‌گویند فناوری جدید با هزینه بالا شروع می‌شود و در نهایت قیمت آن کاهش می‌یابد و به تدریج به دست مردم می‌رسد. با این حال هنوز هم سوال بزرگی مطرح است: آیا خودروهای پرنده‌ای مانند این هرگز به سطح تولید بازار انبوه می‌رسند؟ هواپیماهای کوچک که چنین نشدند. بالگردها هم چنین نشدند. حتی خودروهای معمولی هم گاه چندان برای بسیاری از مردم مقرون به صرفه نمی‌شوند. آیا قرار است خودروهای پرنده تنها در دسترس افراد بسیار ثروتمند باشند یا قرار است طرحی نو دراندازند؟ 

اینجاست که بحث اقتصاد این خودروها مطرح می‌شود.

خودروهای پرنده باری

اگر خودروهای پرنده به تولید انبوه برسند آیا امکان ندارد جاده‌ ابریشم جدید این‌بار بر فراز شهرها تشکیل شود؟ درحالی‌که رسانه‌هاً عمدتا بر تاکسی‌های هوایی آینده‌نگر تمرکز دارند که مسافران را بر فراز خیابان‌های شلوغ شهری جابجا می‌کنند، انقلابی آرام‌تر در بخش برخاستن و فرود عمودی الکتریکی در حال وقوع است. خودروهای پرنده باری که خودران هم هستند، اولین مدل‌های تجاری اقتصادی پایدار را در زنجیره‌های تامین صنعتی ایجاد می‌کنند و می‌توانند موانع بزرگی را که همچنان خدمات مسافربری را زمین‌گیر می‌کنند، کنار زنند.

این نقطه عطفی استراتژیک است در حوزه‌ای که در آن ایمنی عملیاتی، مسیرهای نظارتی و پایداری اقتصادی را می‌توان بدون بررسی دقیق مسافران انسانی به بوته آزمایش گذاشت.

کارشناسان این صنعت باور دارند که چنین تمایزی عمیقاً اهمیت دارد. عملیات خودروهای پرنده مسافربری نه‌تنها به گواهینامه فنی، بلکه به اعتماد عمومی نیز نیاز دارد، کالایی که بسیار دست نیافتنی‌تر از تایید صلاحیت پرواز است. در مقابل عملیات باری محاسبه ریسک اساساً متفاوتی را بررسی می‌کند، در این بخش نقص مکانیکی فقط کالاها و مبالغ بیمه را تهدید می‌کند، نه جان انسان‌ها را.

در دسامبر 2024 اداره هوانوردی غیرنظامی چین گواهینامه تولید اولین خودروهای برقی برخاست و فرود عمودی (eVTOL) جهان با حداکثر وزن برخاست بیش از 1000 کیلوگرم را اعطا کرد. ظرفیت بار این پرنده‌ها 400 کیلوگرم، برد آنها 200 کیلومتر و سرعت‌شان 200 کیلومتر در ساعت است.

چرا 400 کیلوگرم؟ چون این وزن یک تعادل محاسبه شده بین کلاس بالگرد و محدودیت‌های فناوری باتری‌هاست که در این پرنده‌ها استفاده می‌شود. 

به‌تازگی اعلام شده است که شرکت خدمات هوانوردی فالکون ۵۰ فروند پرنده عمودپرواز خودکار (AutoFlight eVTOL)، شامل ۱۵ مدل باری و ۳۵ مدل مسافربری، برای استفاده در امارات متحده عربی سفارش داده است. قرار است اولین دسته از این هواپیماها تا پایان سال جاری از چین تحویل گرفته شوند و در شرکت ملی نفت ابوظبی (ADNOC) مورد استفاده قرار گیرند.

بر اساس این گزارش در کنار ۳۵ دستگاه پرنده مسافربری AutoFlight V2000EM Prosperity، ۱۵ فروند پرنده باری V2000CG CarryAll نیز برای ماموریت‌های پشتیبانی نفت و گاز در این کشور مورد استفاده قرار خواهند گرفت. این پرنده‌ها پس از ورود به ناوگان هوایی فالکون، ناوگان اختصاصی این شرکت متشکل از ۱۹ پرنده بال چرخان را در امارات متحده عربی و کویت تقویت خواهند کرد.

از سویی شرکت Eve Air Mobility قراردادی را با وزارت حمل و نقل و ارتباطات بحرین امضا کرده است برای پرنده‌های برقی عمودپرواز در این کشور. بحرین طرحی را دارد برای تبدیل این کشور به قطب منطقه برای حمل و نقل هوایی شهری و حوزه اصلی انجام عملیات با پرنده‌های برقی عمودپرواز.

شرکت Eve Holding (EVEX) که از شرکت عظیم هوافضای Embraer S.A. (ERJ) جدا شده به تازگی قراردادی ۲۵۰ میلیون دلاری با شرکت Revo برزیل برای فروش ۵۰ دستگاه eVTOL امضا کرده است. این تاکسی‌های هوایی برای جابه‌جایی مسافران به فرودگاه‌ها و از فرودگاه طراحی شده‌اند تا ترافیک را از سر راه مسافران بردارند و انتظار می‌رود اولین محموله این وسایل در سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۷ تحویل شود.

شرکت‌های بسیاری به‌ویژه در ایالات متحده در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند. به عنوان مثال شرکت آمریکایی Doroni Aerospace اخیراً ۱۸۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری جذب کرده است برای عرضه اولین ماشین پرنده شخصی آمریکا به بازار.

اقتصاد پرنده‌ها

به‌طور کلی بازار خودروهای پرنده به سه بخش تقسیم می‌شود: ۱) بر اساس محصول: خودروهای پرنده سرنشین‌دار، خودروهای پرنده بدون سرنشین؛ ۲) بر اساس ظرفیت: خودروی پرنده ۲ نفره، خودروی پرنده ۳ و ۴ نفره، خودروی پرنده ۵ نفره؛ ۳) بر اساس کاربرد: خودروی نظامی، تجاری یا غیرنظامی.

این خودروها تقریباً در تمامی این بخش‌های ذکرشده، از جمله کاربردهای نظامی، تجاری و غیرنظامی، پیشرفت‌های چشمگیری داشته‌اند. در حوزه نظامی، از این خودروها در درجه اول برای شناسایی، استقرار سریع نیروها و پشتیبانی لجستیکی استفاده می‌شوند؛ چون در مقایسه با وسایل نقلیه زمینی سنتی، مانورپذیری و سرعت بالاتری دارند. بازیگران کلیدی این بخش بوئینگ و لاکهید مارتین هستند و رشد خود را از طریق سرمایه‌گذاری در فناوری پیشرفته افزایش می‌دهند. 

در بخش تجاری، کاربرد خودروهای پرنده برای حمل و نقل هوایی شهری و تحویل بار به سرعت در حال افزایش است. شرکت‌هایی مانند Uber Elevate و EHang در خط مقدم این فناوری هستند و از آن برای کاهش ازدحام بار و بهبود کارایی حمل بار استفاده می‌کنند. 

در بخش غیرنظامی، کاربردها بر حمل و نقل شخصی و سفرهای تفریحی متمرکز هستند و برای مصرف‌کنندگانی که به دنبال راحتی هستند، جذابیت خواهند داشت. در حال حاضر، به دلیل پتانسیل آن برای تغییر شکل حمل و نقل شهری، محبوبیت حمل و نقل هوایی شهری تجاری بیشتر است. فرصت‌های فراوانی برای بازیگران در همه بخش‌ها برای جلب تقاضای بازارهای نوظهور وجود دارد.

کارشناسان حوزه حمل و نقل بر این باورند که افزایش تقاضا برای حمل و نقل سازگار با محیط زیست، رشد بازار خودروهای پرنده را در دوره پیش‌بینی افزایش خواهد داد. 

به‌عنوان مثال طبق گزارش ماه مارس 2024 شورای خودروهای الکتریکی (EVC) در استرالیا، در سال 2023، خرید خودروهای الکتریکی جدید در استرالیا در مقایسه با سال 2022 بیش از دو برابر شده است و تعداد کل خودروهای الکتریکی در جاده‌های این کشور را به بیش از 180،000 دستگاه رسانده است.

بنابراین انتظار می‌رود افزایش تقاضا برای حمل و نقل سازگار با محیط زیست، رشد بازار خودروهای پرنده را هم افزایش دهد.

بر اساس گزارش 2025 «بازار جهانی خودروهای پرنده» اندازه بازار خودروهای پرنده در سال‌های اخیر به صورت تصاعدی رشد کرده است. هرچند آمارهای جهانی دیگری هم وجود دارد اما بر اساس گزارش 2025 بازار جهانی خودروهای پرنده، این بازار از 205/22 میلیارد دلار سال ۲۰۲۴ به حدود 315/08 میلیارد دلار در سال ۲۰۲۵ رسیده است با نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) 53/5 درصد. گزارش «بازار جهانی خودروهای پرنده» این رشد را در دوره تاریخی فعلی به زیرساخت‌ها، مفاهیم آینده‌نگرانه و فرهنگ عامه، ملاحظات نظارتی و ایمنی، تحقیقات و سرمایه‌گذاری پیشگامانه نسبت داده است. 

بر این اساس انتظار می‌رود اندازه بازار خودروهای پرنده در چند سال آینده هم رشد تصاعدی داشته باشد. پیش‌بینی می‌شود این بازار در سال ۲۰۲۹ به 1385/13 میلیارد دلار برسد. 

اما این رشد مستلزم آن است که تقاضا و پذیرش مصرف‌کننده وجود داشته باشد، رقابت‌پذیری تسریع شود، و سرمایه‌گذاری در بازار، پیشرفت در فناوری باتری، توسعه زیرساخت‌های فرودگاه‌ها و ابتکارات حمل‌ونقل هوایی شهری با توسعه این صنعت همگام شود. 

اعداد و ارقام متفاوتی مطرح می‌شود که با توجه به نوظهور بودن این صنعت طبیعی ا‌ست. برخی پیش‌بینی‌ها از رشد 44/1 درصدی در سال‌های آینده خبر می‌دهند. اما کارشناسان بر این باورند که تعرفه‌های ایالات متحده این صنعت نوظهور را هم تحت تاثیر قرار خواهد داد. 

تعرفه‌ها بر سازه‌های کامپوزیتی فوق سبک، ماژول‌های پیشرانش الکتریکی و سیستم‌های پرواز خودکار ساخته شده در ژاپن و چین، مستقیماً بر ایالات متحده تاثیر می‌گذارد و هزینه توسعه راه‌حل‌های حمل و نقل هوایی شخصی را افزایش می‌دهد. از طرفی اثر تعرفه‌های متقابل و تاثیر منفی این تعرفه‌ها بر اقتصاد و تجارت جهانی به دلیل افزایش تنش‌ها و محدودیت‌های تجاری، گسترده‌تر احساس خواهد شد.

پذیرش سریع فناوری پیشرفته، بازار خودروهای پرنده را شکل می‌دهد. شرکت‌های بزرگی که در بخش خودروهای پرنده فعالیت می‌کنند، بر پذیرش فناوری پیشرفته‌ای مانند فناوری پیشرانش الکتریکی توزیع‌شده (DEP) تمرکز کرده به سرعت در حال توسعه آن هستند. این فناوری در افزایش بهره‌وری، کمک به برخاستن و معلق ماندن بی‌صداتر نقش دارد. چنین فناوری‌ای در خودروهای XPeng دیده می‌شود. خودروهای پرنده eVToL به گونه‌ای ساخته می‌شوند که در حالت رانندگی، عملکردی مشابه یک خودروی معمولی داشته باشد. در حالت پرواز، کنترل با استفاده از فرمان و اهرم دنده سمت راست انجام می‌شود.

آینده خودروهای پرنده

شاید این سوال مطرح شود که وقتی از سال‌ها قبل بالگردها اختراع شدند که هم ظرفیت بالایی برای حمل بار و مسافر دارند و هم در این سال‌ها کاربردهای متنوع نظامی و غیرنظامی داشته‌اند، چرا باید دنبال ساخت خودروی پرنده باشیم؟ آدام گلدشتاین مدیرعامل شرکت آرچر اوییشن، که پرنده‌های برقی برخاست و فرود عمودی (eVTOL) تولید می‌کند در مصاحبه‌ای با نیوزویک سه مزیت بزرگ این وسایل حمل و نقل را نسبت به بالگردها برمی‌شمارد: به‌طور خلاصه «هزینه، ایمنی و سر و صدا».

یک بالگرد کوچک می‌تواند ۸۰ تا ۱۰۰ دسی‌بل صدا تولید کند، که این امر پرواز آنها را در مناطق شهری و به تعداد زیاد غیرعملی می‌کند. در مقابل، eVTOLها بسیار بی‌صداتر هستند: پرواز می‌کنند و هیچ صدایی ایجاد نمی‌کنند.

به گفته گلدشتاین جنبه ایمنی eVTOLها بزرگترین مزیت آنهاست، زیرا این وسایل نقلیه موتورهای چند ملخه دارند و به گونه‌ای طراحی شده‌اند که نقاط شکست بسیار کمی یا صفر داشته باشند. در مقابل، بالگردها به یک تیغه روتور اصلی متکی هستند، به این معنی که نقاط شکست بسیاری دارند و از نظر هزینه هم eVTOLها نسبت به بالگردها مزیت عمده‌ای دارند، چون الکتریکی هستند و هزینه‌هایشان بسیار کمتر است.

هرچند چین و تسلا در حال رقابت با هم هستند و هرچند امارات و بحرین به سرعت به دنبال بهره‌گیری از ظرفیت این وسایل حمل و نقل هستند اما کارشناسان هوانوردی آمریکایی انتظار ندارند که به این زودی‌ شاهد پرواز خودروهای پرنده در آسمان همه کشورها باشند.

از آنجایی که اولین خودروهای پرنده‌ای که به بازار عرضه می‌شوند، حتماً دونفره خواهند بود که کمتر شبیه خودرو و بیشتر شبیه پهپاد هستند، کارشناسان می‌گویند جایی برای چمدان وجود نخواهد داشت و قرار نیست آنچه از یک خودرو در یک مسافرت انتظار داریم به این زودی در خودروهای پرنده هم مشاهده کنیم.

کارشناسان انتظار دارند اولین کاربردهای این خودروها برای حمل بار، انتقال خون، مراقبت‌های بهداشتی و اعضای بدن باشد. از این رو کارشناسان هوانوردی ایالات متحده پیش‌بینی می‌کنند این فناوری پس از سال 2030 به بازار عرضه شود و به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گیرد. اما ادغام خودروهای پرنده با خلبانی خودکار فعلاً به این زودی امکان‌پذیر نخواهد بود. آنچه که مسلم است این است که در آینده، داشتن یک خودروی پرنده، نمادی منحصربه‌فرد از پیشرفته بودن و ثروت خواهد بود، حتی بیشتر از داشتن یک مایباخ یا رولز رویس سفارشی. مسافران نخبه با وسایل نقلیه شخصی خود به آسمان سفر و از ترافیک اجتناب خواهند کرد.

خودروهای پرنده می‌توانند جایگزین مناسبی برای خودروهای آلاینده باشند. اما به هر حال توسعه این خودروها نیازمند توسعه و به‌روزرسانی قوانین حاکم بر حمل‌ونقل کشورهاست. جهان به سرعت در حال تغییر شکل است؛ آنچنان که گاه فرصتی برای درک فناوری‌ها باقی نمی‌ماند. 

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید