شورش جوانان

بررسی اعتراضات در فرانسه به کشته شدن جوان ۱۷ ساله توسط پلیس

سینا معتمدزاده

روزنامه‌نگار و مترجم

امانوئل مکرون می‌گوید یک‌سوم از کسانی که در جریان شورش به دلیل قتل یک نوجوان توسط پلیس دستگیر شده‌اند، افراد «بسیار جوان» هستند که توسط بازی‌های ویدیویی «برانگیخته» شده‌اند.

رئیس‌جمهور فرانسه از والدین خواسته است تا فرزندان شورش‌گرشان را از خیابان‌ها دور نگه دارند و از پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی خواسته است تا «حساس‌ترین» محتوای مربوط به شب شورش ناشی از تیراندازی مرگبار پلیس به یک نوجوان آفریقایی‌تبار را حذف کنند. رئیس دولت 45 ساله که پس از ریاست یک جلسه امنیتی بحران در روز جمعه صحبت می‌کرد، گفت که حدود یک‌سوم افرادی که در این شورش دستگیر شده‌اند «جوان یا بسیار جوان» هستند. او تاکید کرد: «این وظیفه والدین است که آنها را در خانه نگه دارند.» و این وظیفه دولت نیست که به‌جای آنها عمل کند.

مکرون با درخواست از شرکت‌های رسانه‌های اجتماعی گفت: پلتفرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی نقش مهمی در رویدادهای روزهای اخیر بازی می‌کنند و ما متوجه شده‌ایم که پلتفرم‌های اسنپ‌چت، تیک‌تاک و برخی دیگر به مکان‌هایی برای سازماندهی اجتماعات خشونت‌آمیز تبدیل شده‌اند اما باید این را نیز افزود که نوعی تقلید از خشونت نیز وجود دارد که برای برخی از جوانان منجر به از دست دادن ارتباط آنها با واقعیت می‌شود. مکرون ادامه می‌دهد برای برخی از شورشیان، خیابان همانند بازی‌های کامپیوتری می‌ماند که آنها را تهییج می‌کند. ناتاشا باتلر خبرنگار الجزیره که از نانتر در خارج از پاریس گزارش می‌دهد گفت که بسیاری از معترضان 14 تا 18ساله هستند. او افزود: «پلیس می‌گوید که به نظر می‌رسد این جوانان بسیار سازمان‌یافته و باانگیزه هستند.» به گفته وی آنچه رهبر فرانسه تاکنون اجازه نداده است اجرای وضعیت اضطراری در این زمان است.

خشونت در مارسی، لیون، پائو، تولوز، لیل و همچنین بخش‌هایی از پاریس زمانی شعله‌ور شد که ناهل نوجوان 17ساله الجزایری - مراکشی روز سه‌شنبه در حین مقاومت در ایستگاه بازرسی در ترافیک به‌ضرب گلوله کشته شد. مقامات روز جمعه گفتند که بیش از 200 پلیس در شبانه‌روز زخمی و 875 نفر دستگیر شدند. در همین راستا دو مرد جوان که خود را «انتقام‌جویان» می‌خوانند در حالی که سطل‌های زباله را به‌سمت سنگر‌های آتش‌گرفته در پایتخت هدایت می‌کردند به خبرگزاری فرانسه گفتند: «حالمان از این رفتار پلیس به‌هم می‌خورد. ما برای اعتراض به قتل ناهل اینگونه اعتراض می‌کنیم و در واقع ما همه ناهل هستیم.». مادر ناهل نیز ویدئویی را در تیک‌تاک منتشر کرد و خواستار برگزاری راهپیمایی ادای احترام در روز پنجشنبه برای تنها فرزندش شد. آشوبگران با مأموران در سراسر شهر‌های فرانسه درگیر شدند و ساختمان‌ها، اتوبوس‌ها و سایر وسایل نقلیه را به آتش کشیدند و فروشگاه‌ها را غارت کردند. الیزابت بورن نخست‌وزیر فرانسه پس از آنکه در توئیتی این سطح از خشونت را «غیرقابل تحمل و غیرقابل توجیه» خواند، به خبرنگاران گفت که دولت «همه گزینه‌ها» را برای بازگرداندن نظم در نظر خواهد گرفت. در تلاش قبلی برای سرکوب خشونت، جرالد دارونین وزیر کشور پنجشنبه‌شب استقرار پلیس ملی را چهار برابر اعلام کرد و تعداد آن را به 40,000 افسر رساند که 249 نفر از آنها مجروح شدند. یاسر لواتی فعال حقوق مدنی به الجزیره گفت: «آنچه ما را اصلاً شگفت‌زده نمی‌کند، سرعتی است که با آن صحبت‌های پلیس بلافاصله توسط رسانه‌های جریان اصلی در فرانسه مخابره شد. خدا را شکر ویدئویی در فضای مجازی منتشر شد که در تضاد با نسخه رسمی پلیس بود و دولت را وادار به واکنش کرد». ناهل به دلیل زیر پا گذاشتن قوانین راهنمایی و رانندگی در حین رانندگیِ یک مرسدس بنز زردرنگِ کرایه‌ای توسط دو مامور پلیس دستگیر شد.

پلیس ابتدا گزارش داد که یک افسر به این نوجوان تیراندازی کرده است زیرا او با ماشین خود به سمت او می‌رفت اما این روایت با انتشار ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی مغایر داشت. این فیلم دو افسر پلیس را نشان می‌دهد که در کنار ماشین ثابت ایستاده‌اند و یکی از آنها اسلحه را به سمت راننده نشانه رفته است. صدایی شنیده می‌شود که می‌گوید: «می‌خواهی گلوله به سرت شلیک شود؟ سپس به نظر می‌رسد افسر پلیس درحالی‌که ماشین به‌طور ناگهانی در حال حرکت است شلیک می‌کند. به گفته دادستان، پلیسی که به شلیک گلوله مرگبار به سمت ناهل اعتراف کرده بود، روز پنجشنبه به دلیل قتل داوطلبانه تحت بازجویی رسمی قرار گرفت. او هم‌اکنون در بازداشت پیشگیرانه نگهداری می‌شود. وکیل اولوران فرانک لینارد می‌گوید که موکلش به سمت پای راننده نشانه رفته بود اما با ضربه‌ای باعث شد که او به سمت قفسه سینه نوجوان شلیک کند. لینارد در تلویزیون BFM گفت: «بدیهی است که افسر نمی‌خواست راننده را بکشد.»

سال گذشته 13 نفر در فرانسه به دلیل امتناع از توقف برای بررسی ترافیک توسط پلیس کشته شدند. در سال 2017 افسران قدرت بیشتری برای استفاده از سلاح‌های خود داشتند. در میان سیاستمداران چپ فرانسه مارین توندلیه رهبر حزب سبزها گفت: «آنچه در این ویدئو می‌بینم اعدام یک پسر 17ساله در فرانسه در سال 2023 در روز روشن توسط پلیس است.» سیاستمداران جناح راست به‌سرعت از شهرت نیروی پلیس دفاع کردند و مارین لوپن رهبر راست افراطی گفت که افسر مورد بحث مستحق «فرض بی‌گناهی» است.

در شهر جنوبی مارسی دومین شهر بزرگ فرانسه، مقامات تظاهرات عمومی را که برای روز جمعه تعیین شده بود، ممنوع و اعلام کردند تمام وسایل حمل و نقل عمومی در ساعت 7 بعدازظهر (17:00 به وقت گرینویچ) متوقف خواهد شد و رستوران‌ها را تشویق کردند که مناطق غذاخوری در فضای باز را زودتر ببندند. یک منبع حمل‌ونقل عمومی پاریس به تلویزیون BFM TV نیز گفت که خدمات تراموا و اتوبوس در پایتخت هر روز ساعت 9 شب تا اطلاع ثانوی پایان می‌یابد. اگنس پانیرروناچر وزیر انرژی نیز اعلام کرده که تعدادی از کارکنان شرکت توزیع برق اندیس نیز بر اثر پرتاب سنگ در جریان اعتراضات مجروح شدند. وزارت کشور گفت که 79 پاسگاه پلیس و همچنین 119 ساختمان عمومی از جمله 34 تالار شهر و 28 مدرسه مورد حمله قرار گرفتند.

در راستای تدام شورش‌ها در شهر‌های مختلف فرانسه برخی از دولت‌های غربی به شهروندان خود در فرانسه هشدار دادند که احتیاط کنند. سفارت آمریکا در توئیتی اعلام کرد که آمریکایی‌ها باید از تجمعات جمعی و مناطقی که فعالیت پلیس مهم است، اجتناب کنند درحالی‌که مقامات بریتانیا به بریتانیایی‌ها درباره مقررات منع آمد و شد و اختلال در حمل‌ونقل هشدار دادند.

مسائل عمیق نژادپرستی

در ژنو دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد بر اهمیت تجمع مسالمت‌آمیز تاکید کرد و از مقامات فرانسوی خواست اطمینان حاصل کنند که استفاده از زور توسط پلیس، قانونی متناسب و بدون تبعیض است. راوینا شمداسانی سخنگوی این سازمان گفت: «این لحظه‌ای است که کشور به‌طور جدی به مسائل عمیق نژادپرستی و تبعیض نژادی در اجرای قانون رسیدگی کند.» گروه‌های حقوق بشر ادعای نژادپرستی سیستماتیک در سازمان‌های مجری قانون در فرانسه را دارند، اتهامی که مکرون آن را رد کرده است. در سال 2020 دولت او وعده «قانون سفت و سخت» نژادپرستی را در سازمان‌های مجری صادر کرده بود.