رفتن به جای سکوت
محمدرضا عارف از هیئت جذب دانشگاه شریف استعفا داد
محمدرضا عارف از هیئت جذب دانشگاه شریف استعفا داد
حذف اساتید متخصص اما غیرهمسو با دولت چنان شدت گرفته است که کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران ضمن اعتراض به وضع موجود خواستار عدم دخالت نهادهای امنیتی و غیرمسئول در دانشگاه‌ها شد و محمدرضا عارف، رئیس این کانون نیز از استعفای خود از هیئت‌جذب دانشگاه صنعتی شریف خبر داد و تاکید کرد: «دخالت‌های مخرب نهادهایی که هیچ ربطی به مسائل درون دانشگاه ندارند در مباحث درون دانشگاه، استقلال دانشگاه را مورد هدف قرار داده است.»
روند اخراج اساتید و اندیشمندان در آستانه سالگرد مرگ مهسا امینی شتاب بیشتری به خود گرفته است. روند برخورد با استادان دانشگاه که از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم بار دیگر آغاز شده بود در پی اعتراضات سال گذشته دایره شمول خود را گسترش داد و بسیاری از اساتید حمایت‌کننده از دانشجویان معترض یا منتقد به سیاست‌های فعلی در عرصه‌های مختلف را در بر گرفت. این روزها خبر می‌رسد که علی شریفی‌زارچی، استاد دانشگاه شریف از این دانشگاه اخراج شده است. او در صفحه توئیتر خود اعلام کرد که نامه اخراج خود از دانشگاه شریف را دریافت کرده است. او که عضو هیئت علمی بیوانفورماتیک و هوش مصنوعی دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف است، در جریان اعتراضات ۱۴۰۱ نیز از سوی نهاد امنیتی احضار شده بود. شریفی‌زارچی پیش‌تر اعلام کرده بود:«در گروه‌های دانشگاهی سندی منتشر شد که نشان می‌دهد دولت رئیسی مخفیانه فرایند جذب ۱۵۰۰۰ عضو هیئت علمی همسو را به صورت سهمیه‌ای، فوری و خارج از چارچوب علمی موجود دانشگاه‌ها آغاز کرده است.» خبری که گرچه از سوی وزارت علوم تکذیب شد، اما در عمل حذف استادان شدت گرفته است.
با توجه به بازتاب منفی اخراج این استاد از دانشگاه، سعید بهزادی‌پور، دبیر هیئت اجرایی جذب اساتید دانشگاه شریف در توضیح این ماجرا گفته بود:«مهلت پنج‌ساله قرارداد پیمانی دکتر شریفی‌زارچی به‌عنوان استادیار پیمانی دانشگاه، بهمن‌ماه ۱۴۰۰ به پایان رسید که از ۹ ماه پیش از آن، دانشگاه در فواصل مختلف، سه مرتبه با ارسال نامه‌هایی از ایشان دعوت کرد که درخواست تمدید عضویت پیمانی خود را به همراه مستندات فعالیت‌های علمی ارائه کند که متاسفانه به‌‌رغم این درخواست‌ها و پی‌گیری‌های شفاهی مکرر، اقدامی از سوی ایشان صورت نگرفت.»
از اخراج شریفی‌زارچی تا منع تدریس حسین اعلایی
با وجود تلاش دانشگاه شریف برای تبیین علت اخراج این استاد اما دومینوی اخراج اساتید همچنان ادامه دارد. دو روز پیش نوبت به دانشگاه علامه طباطبایی رسید که اخراج دو تن از اساتیدش تبدیل به تیتر خبرها شد. کانال تلگرامی انجمن علمی روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی از اخراج آمنه عالی و حمیده خادمی خبر داد و نوشت: «خبر اخراج دو تن از محبوب‌ترین و باشرافت‌ترین اساتید دانشکده روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی، دانشجویان دانشکده را در بهت عظیمی فرو برده است. دکتر آمنه عالی و دکتر حمیده خادمی امروز صبح خبر از اخراج خود دادند.» همچنین گفته می‌شود اخراج و قطع همکاری دانشگاه با این دو استاد هنوز به صورت کتبی و رسمی ابلاغ نشده است. برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که علت اخراج این دو استاد حمایت از دانشجویان در اعتراضات سال گذشته است.»در خبر دیگری نیز آمده است که دکتر رهام افغانی، استادیار معماری دانشگاه شهید بهشتی هم نامه «ختم همکاری» دریافت کرده و عملاً اخراج شده است. علت اخراج این استاد دانشگاه هنوز مشخص نیست. در گیرودار اخراج اساتید غیروابسته از دانشگاه‌ها، اما روز گذشته خبر تأمل‌برانگیز دیگری نیز منتشر شد. براساس این خبر از تدریس حسین علایی در دانشگاه تهران و رضا صالحی‌امیری در دانشگاه علوم و تحقیقات هم جلوگیری شده است. صالحی‌امیری سابقه وزارت ورزش و ارشاد و همچنین ریاست کمیته ملی المپیک را برعهده داشته و حسین علایی تا سال ۸۴ در سپاه فعالیت داشته است. او نخستین فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران بود و مدتی نیز مدیرعاملی هواپیمایی آسمان و ریاست هیئت‌مدیره شرکت ملی نفتکش ایران را برعهده داشته است.
جذب امیرحسین ثابتی در دانشگاه شریف
البته اخبار منتشرشده تنها مربوط به اخراج اساتید از دانشگاه نبود و در همین بین خبر شائبه‌برانگیزی درباره جذب امیرحسین ثابتی، مجری برنامه جهان‌آرا در شبکه افق برای تدریس درس انقلاب اسلامی در دانشگاه شریف منتشر شده است. او که از اعضای جبهه پایداری است، در رشته توئیتی از جذب خود در این دانشگاه دفاع کرد. در بخشی از این رشته توئیت آمده است:«چرا نباید در دانشگاه تدریس کنم؟ مگر قرار است با ۱۵ سال تحصیل در رشته علوم‌سیاسی از مقطع لیسانس تا فوق‌لیسانس و دکترا، بروم فیزیک کوانتوم درس بدهم؟ ارتباط این مسئله را با اخراج فلان استاد از این دانشگاه متوجه نمی‌شوم. آنها از اثرگذاری بنده حقیر ناراحتند. اهمیتی هم ندارد، چون این تازه اول کار است.» با این حال در همان اول کار کانال روزنامه دانشگاه شریف در خبری نوشت:«نام استاد درس گروه ۱۶ انقلاب اسلامی با کد ۳۷۶۲۶ که قرار بود ویژه ورودی‌های ۴۰۲ و با تدریس «امیرحسین ثابتی» ارائه شود، فعلاً از روی سامانه edu برداشته شد و ظرفیت درس هم منفی یک نوشته شده که به معنی معلق بودن کلاس است.»
واکنش جامعه دانشگاهی کشور به اخراج‌ها
به هر روی شرایط جذب و اخراج دانشگاهیان در سایه دولت سیزدهم چنان سوال‌برانگیز شده است که کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران به ریاست محمدرضا عارف در واکنش به شرایط موجود بیانیه‌ای اعتراضی و شدیداللحن صادر کرد. در بخشی از این بیانیه آمده است:«دانشگاه و مداخله‌های مخرب دانشگاه به‌عنوان اصلی‌ترین نهاد علمی و اتاق فکر و خلاقیت برای توسعه کشورها شناخته می‌شود. بر همین اساس تقریباً در همه کشورهای توسعه‌یافته، نهاد دانشگاه از استقلال نسبی بالایی برخوردار است. بدین‌معنا که دانشگاه در تعیین و اجرای اهداف و اولویت‌های خود باید از آزادی عمل برخوردار باشد. متأسفانه جریان‌هایی از ابتدای انقلاب اسلامی سعی در تضعیف استقلال دانشگاه داشته‌اند. یکی از بزرگترین اقدامات این جریان‌ها سپردن امور مهمی از آموزش عالی و دانشگاه مانند امور سیاست‌گذاری و به‌ویژه جذب هیئت علمی و انتصاب رؤسای دانشگاه به شورایعالی انقلاب فرهنگی بود. بدین ترتیب، بخش مهمی از اختیارات آموزش عالی و دانشگاه از وزارت علوم سلب و به نهاد دیگری واگذار گردیده است. البته باید اذعان نمود که در برخی دوره‌ها تقویت هیئت‌های امنای دانشگاه‌ها با حضور افراد برجسته علمی و اجرایی، تصویب قوانین مترقیانه‌ای مانند قانون مالی و معاملاتی دانشگاه‌ها و برخی مقررات و قوانین دیگر، اقدامات مؤثری در تقویت بعد استقلال دانشگاه‌ها بوده است. با این حال، دانشگاه‌ها از ابتدای انقلاب تاکنون به دلیل دخالت نهادهای غیرمسئول با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو بوده‌اند. برخی از این دخالت‌ها عبارتند از: ۱.دخالت در روند ملال‌آور انتخاب وزیر علوم به‌ویژه در دوره‌های اخیر و تلاش برای انتخاب افراد همسو با یک جریان خاص. ۲.سلب اختیار از دانشگاه در جذب اعضای هیئت علمی به‌گونه‌ای که اعضای کمیته جذب دانشگاه از طرف هیئت عالی جذب شورای انقلاب فرهنگی تعیین می‌شود. ۳.محدود کردن اختیارات وزارت علوم و عدم ایفای نقش خود دانشگاه در انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها و ضرورت تاییدنظر سختگیرانه شورایعالی انقلاب فرهنگی. ۴.دخالت فراوان نهادهای امنیتی اطلاعاتی در رابطه با مباحث درون دانشگاه در سال‌های اخیر. ۵.تلاش برای حذف تدریجی قوانین نیم‌بندی مانند آئین‌نامه مالی معاملاتی دانشگاه‌ها و تضعیف هیئت‌های امنا و هیئت‌های ممیزه و دخالت نهادهای غیرمسؤل در مباحثی همچون ارتقاء، ترفیع و تبدیل وضعیت عضو هیئت علمی و یا سایر ارزیابی‌های اعضای هیئت علمی است. ۶.تلاش در امنیتی کردن نهاد دانشگاه که نمونه بارز این برخورد در نامه اخیر منتسب به آقای وحیدی وزیر کشور به سازمان امور اداری و استخدامی مشاهده می‌شود. در بند ۵ مصوبه شورای امنیت کشور از وزارتخانه‌های علوم و بهداشت خواسته می‌شود ترتیب استخدام ۱۵۰۰۰ عضو هیئت علمی همسو با این جریانات ضداستقلال دانشگاه داده شود. در این نامه اعضای هیئت علمی به‌عنوان بزرگترین عامل ناآرامی‌های سال ۱۴۰۱ معرفی می‌گردند. ۷.تلاش در جهت تحمیل یک جریان سیاسی بر امور دانشگاه‌ها. کانون صنفی استادان دانشگاهی کشور نارضایتی و اعتراض عمیق و شدید خود را نسبت به تعرض به ساحت دانشگاه و زوال تدریجی وجوه علمی آن با جایگزینی رفتارهای سیاسی و باندی به جای شیوه‌ها و روش‌های علمی و نیز ایجاد موانع و چالش‌های حاصل از این عملکرد در مقابل توسعه علمی کشور اعلام می‌دارد و هشدار می‌دهد که ادامه این مسیر نه‌تنها عواقب ناگوار برای کشور و توسعه و پیشرفت آن در بر خواهد داشت، بلکه اهداف و خواست مداخله‌گران انحصارطلب را نیز عملی نخواهد کرد.»
استعفای اعتراضی
در ادامه واکنش‌های اعتراضی به شرایط فعلی دانشگاه‌ها محمدرضا عارف، رئیس کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران نیز از استعفای خود از هیئت جذب دانشگاه صنعتی شریف خبر داد و تاکید کرد: «دخالت‌های مخرب نهادهایی که هیچ ربطی به مسائل درون دانشگاه ندارند در مباحث درون دانشگاه، استقلال دانشگاه را مورد هدف قرار داده است. بارها چه در جلسات خصوصی و چه در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های خود از روند حاکم بر هیئت‌های جذب در دانشگاه‌ها گلایه کردم و درخصوص آقای دکتر شریفی‌زارچی که از اساتید موفق و نخبه دانشگاه صنعتی شریف است در هیئت جذب دانشگاه مفصلاً درخصوص تبعات عدم تمدید قرارداد اساتید نخبه‌ای همچون دکتر شریفی‌زارچی هشدار دادم و تاکید کردم که با اینگونه برخوردها باعث ریزش نیروهای نخبه می‌شویم.» او همچنین بیان کرد: «سال گذشته نیز در نامه‌ای به رئیس‌جمهور محترم نسبت به تبعات برخوردهای امنیتی با اساتید و دانشجویان هشدار داده بودم. به‌عنوان کسی که سال‌ها در دانشگاه فعالیت داشته‌ام، وضعیت موجود در نهادهای علمی کشور که به‌واسطه دخالت‌های مستمر نهادهای بیرون از دانشگاه تبدیل به یک اداره معمولی شده است را به‌هیچ‌وجه زیبنده آموزش عالی کشور نمی‌دانم. روند حاکم بر هیئت‌های جذب دانشگاه‌ها عملاً باعث خروج نخبگان از دانشگاه‌ها می‌شود و تاسف‌بارتر آنکه بعضاً دخالت برخی نهادهای بیرون دانشگاه در تصمیم‌گیری هیئت‌های جذب تاثیر می‌گذارد و به دلیل ضرورت اصلاح روند حاکم بر هیئت جذب دانشگاه‌ها از عضویت در این هیئت استعفا می‌کنم.»
