هشدارها و پیام‌ها
سران کشورهای اسلامی بر شکست محاصره غزه تاکید کردند:
سران کشورهای اسلامی بر شکست محاصره غزه تاکید کردند:
درحالی‌که بیش از یک ماه از عملیات طوفان‌الاقصی و حمله متقابل اسرائیل به غزه می‌گذرد و اجلاس‌های متعددی در قالب شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل متحد و وزیران گروه جی هفت برگزار شده است، کشورهای اسلامی نیز در قالب نشستی در ریاض دور هم جمع شدند تا به چاره‌اندیشی در این زمینه بپردازند. با وجود اینکه این نشست پس از درخواست‌های مکرر ایران و برخی کشورهای اسلامی دیگر، چنین دیرهنگام برگزار می‌شود، با این حال امید می‌رود بتواند به فشار مضاعف به اسرائیل منجر شده و آتش‌بس در غزه را به ارمغان بیاورد.
در بیانیه پایانی این نشست ضمن محکومیت حمله رژیم اشغالگر علیه نوار غزه، جنایت‌های جنگی و کشتارهای شنیع، بر لزوم لغو محاصره علیه غزه و ورود فوری کاروان‌های کمک‌های بشردوستانه که شامل مواد غذایی، دارو و سوخت به غزه است، تاکید شده است. این بیانیه اعلام می‌دارد: «از شورای امنیت می‌خواهیم که تصمیمی فوری برای محکوم کردن تخریب وحشیانه بیمارستان‌ها در نوار غزه توسط اسرائیل بگیرد. ما همچنین از تمامی کشورها می‌خواهیم که صادرات سلاح و مهمات به مقامات اشغالگر را متوقف کنند.»
شرکت‌کنندگان در نشست سران کشورهای عربی-اسلامی در بیانیه پایانی نشست خود تاکید کردند: جابه‌جایی حدود یک‌ونیم میلیون فلسطینی از شمال نوار غزه به جنوب که طبق کنوانسیون چهارم ژنو ۱۹۴۹ و ضمیمه آن در سال ۱۹۷۷، نوعی جنایت جنگی محسوب می‌شود، محکوم می‌کنیم و از طرف‌های توافق ژنو می‌خواهیم که در محکومیت آن تصمیم و تدابیر جمعی اتخاذ کنند و همچنین از همه نهادهای مربوط به سازمان ملل می‌خواهیم که با تلاش مقامات رژیم اشغالگر برای تداوم این وضعیت اسفبار ضدانسانی مقابله کنند و بر لزوم بازگشت فوری آوارگان فلسطینی به خانه‌ها و مناطق‌شان تأکید کنند. سران کشورهای اسلامی در ادامه بیانیه پایانی خود بر ردکامل و مطلق و پاسخ جمعی خود به هرگونه تلاش برای جابه‌جایی اجباری فردی یا جمعی، آوارگی اجباری و یا تبعید و کوچ اجباری مردم فلسطین، چه در داخل نوار غزه یا کرانه باختری رود اردن، از جمله بیت‌المقدس، یا خارج از قلمرو آن به هر مقصد دیگری تأکید و اعلام کردند که این یک خط قرمز و جنایت جنگی است.
سران کشورهای عربی و اسلامی همچنین از شورای امنیت خواستند تصمیمی قاطع و الزام‌آور برای توقف تجاوزات رژیم صهیونیستی علیه فلسطین اتخاذ کند و رژیم اشغالگر را که قوانین بین‌المللی، قوانین بشردوستانه و قطعنامه‌های بین‌المللی را نقض می‌کند، مهار کند. حاضران در این نشست از شورای امنیت خواستند تا قطعنامه‌ای فوری در محکومیت تخریب وحشیانه بیمارستان‌های نوار غزه، ممانعت از ورود دارو، غذا و سوخت‌رسانی، قطع برق و آب و خدمات اولیه از جمله خدمات ارتباطی و اینترنتی به‌عنوان مجازات دسته‌جمعی که جنایت جنگی مطابق با قوانین بین‌المللی محسوب می‌شود، تصویب کند. رهبران کشورهای عربی و اسلامی شرکت‌کننده در نشست ریاض در نهایت در بیانیه پایانی خود بر اهمیت درخواست از دادستان دیوان کیفری بین‌المللی برای آغاز تحقیقات فوری درباره جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت توسط اسرائیل در سراسر اراضی اشغالی فلسطین از جمله بیت‌المقدس شرقی تأکید کردند.
نشست مشترک سازمان همکاری کشورهای اسلامی که به صورت مشترک با اتحادیه عرب با موضوع بررسی تحولات غزه و با حضور سران کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی روز شنبه در ریاض عربستان برگزار شد، پس از مجمع عمومی سازمان ملل بزرگترین گردهمایی درباره مسئله فلسطین است و ایران نیز در بالاترین سطح در آن شرکت کرده است. ابراهیم رئیسی به همراه وزیر امورخارجه و هیئت همراه در این نشست حاضر شد تا بتواند ضمن رایزنی با سایر رهبران کشورها، پیشنهاد ده‌گانه خود را ارائه دهد. این نشست سران بنا به دعوت عربستان به‌عنوان رئیس کنونی سازمان کنفرانس اسلامی برگزار می‌شود. بیش از بیست روز از درخواست ایران برای برگزاری این نشست اضطراری می‌گذرد. درحالی‌که اسرائیل هر روز بر شدت حملات خود علیه مردم غزه افزوده است، عربستان پس از بیست روز اقدام به برگزاری این نشست کرده است و به همین دلیل انتظار اقدام عملی از این نشست که بتواند اسرائیل را وادار به توقف حملات خود بکند، نمی‌رود. سفر رئیسی به عربستان اولین سفر او به این کشور پس بازگشت روابط میان دو کشور به‌واسطه پکن به‌شمار می‌رود و نخستین سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به عربستان سعودی پس از ۱۱ سال است. در حاشیه برگزاری نشست مشترک سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه عرب در ریاض، ملاقاتی بین بن‌سلمان ولیعهد عربستان و سیدابراهیم رئیسی برگزار شد. در این ملاقات توسعه روابط دوجانبه و همکاری‌های منطقه‌ای، مورد گفت‌وگو و تاکید قرار گرفت و طرفین توافق کردند در آینده به تفصیل موضوعات دوجانبه و مسائل منطقه‌ای را مورد بررسی قرار دهند.
دیدارها و سخنرانی رئیسی
سیدابراهیم رئیسی در حاشیه اجلاس اضطراری سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی با «شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی» امیر قطر و عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر و عبدالفتاح البرهان، رئیس شورای حاکمیت سودان دیدار و گفت‌وگو کردند. رئیسی ظهر روز شنبه در سخنرانی خود در اجلاس اضطراری سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی درباره جنگ غزه ۱۰ پیشنهاد خود را برای حل بحران غزه از جمله توقف بمباران، خروج صهیونیست‌ها از غزه، رفع فوری محاصره، بازگشایی بی‌قید و شرط گذرگاه رفح و اعزام کاروان‌های حامل اقلام بشردوستانه مطرح کرد.
رئیس دولت سیزدهم با بیان اینکه از همان ابتدا در گفت‌وگوهایم با سران کشورهای اسلامی تاکید داشتم که این نشست زودتر برگزار شود و کاش یک ماه پیش برگزار می‌شد، بیان کرد: «اولین و فوری‌ترین اقدام توقف کشتار در غزه و پایان حملات کور و حمله به بیمارستان‌ها، مدارس و اردوگاه‌ها است. دومین اقدام رفع کامل محاصره انسانی غزه و بازگشایی فوری و بدون قید و شرط گذرگاه رفح با همکاری برادران مصری برای ارسال دارو و غذا به غزه است.» رئیسی خروج فوری نظامیان رژیم صهیونیستی از غزه را به‌عنوان سومین پیشنهاد خود مطرح کرد و گفت: «چهارمین اقدام باید قطع فوری هرگونه ارتباط سیاسی و اقتصادی با رژیم صهیونیستی توسط کشورهای اسلامی به‌خصوص در حوزه انرژی باشد. در پنجمین اقدام کشورهای اسلامی باید ارتش رژیم صهیونیستی را به‌عنوان سازمانی تروریستی معرفی کنند و در اقدام ششم باید دادگاه بین‌المللی برای رسیدگی به جنایات این رژیم تشکیل شود. ششم، تشکیل یک دادگاه بین‌المللی برای تعقیب و مجازات سران جنایتکار صهیونیست و آمریکا با اولویت مقامات دست‌اندرکار در نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت در جنگ اخیر. هفتم، تأسیس یک صندوق ویژه برای بازسازی فوری غزه با تقبل کشورهای اسلامی در این اجلاس. هشتم، اعزام کاروان‌های حامل کمک‌های انسان‌دوستانه به مردم فلسطین از کشورهای مختلف اسلامی. نهم، نامگذاری روز جنایت صهیونیست‌ها و بمباران بیمارستان المعمدانی به‌عنوان روز نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت و اما دهمین اقدام، در صورت تداوم جنایات جنگی رژیم صهیونیستی و تداوم مدیریت آمریکایی در این جنگ نابرابر، کشورهای اسلامی با تسلیح مردم فلسطین، آنها را در مبارزه با اشغالگرِ جنگ‌افروز، کمک نمایند.» او در ادامه درباره راه‌حل پایدار حل موضوع فلسطین یادآور شد: «اینها همه راهکارهای فوری و کوتاه‌مدت است. اما راه‌حل پایدار، آنچه امام خامنه‌ای، رهبر حکیم انقلاب اسلامی مطرح کردند و امروز در سازمان ملل ثبت شده است، تشکیل دولت واحد فلسطینی از بحر تا نهر بر مبنای اصل دموکراتیک «هر فلسطینی یک رأی اعم از مسلمان، مسیحی و یهودی» است که جمهوری اسلامی قاطعانه از این نگاه حمایت خواهد کرد.»
سیدابراهیم رئیسی همچنین در نخستین بخش از برنامه‌های سفر به عربستان برای شرکت در اجلاس اضطراری سران سازمان همکاری اسلامی، در دیدار شیخ «تمیم بن حمد بن‌خلیفه آل ثانی» امیر قطر، با اشاره به اینکه مدیریت صحنه در جنایات رژیم صهیونیستی علیه مردم بی‌دفاع و بی‌گناه غزه در دست آمریکایی‌هاست، بر اجرایی شدن هرچه سریع‌تر آتش‌بس فوری در غزه و جلوگیری از وقت‌کشی و تعلل آمریکا و رژیم صهیونیستی در این زمینه تاکید کرد. او با بیان اینکه سازوکار نظامی و اطلاعاتی رژیم صهیونیستی در همان روزهای نخست جنگ فروریخت، اما آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند آنها را سرپا نگاه دارند، افزود: صهیونیست‌ها ناتوان از مقابله با نیروهای مقاومت، فقط به قتل‌عام زنان و کودکان بی‌دفاع و بی‌گناه غزه روی آورده‌اند. شیخ «تمیم بن‌حمد بن‌خلیفه آل‌ثانی» امیر قطر هم در این دیدار نقش جمهوری اسلامی ایران و رئیسی را در جهان اسلام پیشگامانه و تعیین‌کننده توصیف کرد. امیر قطر با بیان اینکه رژیم صهیونیستی توان تداوم درگیری و جنگ فرسایشی را ندارد، تاب‌آوری نیروهای مقاومت را در نتیجه معادله جنگ تعیین‌کننده دانست.
سیدابراهیم رئیسی در دیدار «عبدالفتاح السیسی»، رئیس‌جمهور مصر با تاکید بر ضرورت اتحاد کشورهای اسلامی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران مانعی برای گسترش روابط با مصر، کشور دوست ندارد. رئیس‌جمهور برگزاری نشست صلح در قاهره را ابتکاری مثبت توصیف کرد که کشورهای غربی مانع به نتیجه رسیدن آن شدند و افزود: نشست صلح قاهره می‌توانست نقطه عطفی در پایان دادن به جنایات صهیونیست‌ها در قتل‌عام زنان و کودکان بی‌دفاع و بی‌گناه غزه باشد اما کشورهای غربی حامی رژیم صهیونیستی همانگونه که اجازه ندادند شورای امنیت و دیگر سازمان‌های بین‌المللی اقدام مؤثری در توقف این جنایات انجام دهند، مانع ثمربخشی این نشست نیز شدند. «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهور مصر نیز در این دیدار با بیان اینکه اراده سیاسی قطعی ما برای ایجاد روابط واقعی با ایران است، گفت: برای این امر وزرای مربوطه را مأمور کرده‌ایم تا پیگیر روابط عمیق بین دو کشور باشند. در مورد فلسطین، مصر کشوری است که بیش از دیگران از پیامدهای این موضوع آسیب دیده است.
سیدابراهیم رئیسی همچنین در دیدار با «عبدالفتاح برهان»، رژیم صهیونیستی را مصیبت بزرگ برای امت اسلامی و همه جهان توصیف و تصریح کرد: ریشه بسیاری از مصائب در جهان، اسلام‌هراسی، ایران‌هراسی و اختلاف‌افکنی‌ها در جهان اسلام و قاره آفریقا، رژیم صهیونیستی است. «عبدالفتاح برهان» رئیس شورای حکومتی سودان هم در این دیدار ضمن ابراز خرسندی از فرصت دیدار با رئیسی اظهار کرد: ما از جمهوری اسلامی ایران چیزی جز خیر و خوبی ندیدیم و مشتاق بازسازی و از سرگیری روابط هستیم. رئیس شورای حکومتی سودان با بیان اینکه تقویت روابط کشورهای اسلامی از جمله ایران و سودان به خیر و صلاح همه امت اسلامی است، گفت: «امروز جمهوری اسلامی ایران تنها کشوری است که به صراحت از اسلام دفاع می‌کند.»
اعمال سیستم دو دولتی راهکاری برای حل بحران غزه
سیدجلال ساداتیان، دیپلمات سابق در این‌باره به هم‌میهن گفت:«اسرائیل مدعی است که قصدش از سبعیت و وحشی‌گری که انجام می‌دهد، از جمله حمله به منازل مسکونی، حمله به افراد بی‌دفاع و بیمارستان‌ها و مساجد و کلیساها و به‌صورت کلی این کشتار عجیبی که به راه انداخته است، ریشه‌کنی حماس است. این درحالی است که تعداد قربانیان اقدامات اسرائیل به ۱۱ هزار نفر رسیده است. گفته می‌شود بیش از ۴ هزار نفر از این تعداد کودکان هستند و بیش از ۲۵۰۰ نفر را نیز زنان تشکیل می‌دهند. این وضعیت باعث شده که حتی داخل آمریکا، دانشجویان دانشگاه‌هایی مانند ییل و هاروارد دست به اعتراضات جدی بزنند و دیپلمات‌های مختلف نیز نسبت به این اقدامات اعتراض کنند.» او ادامه داد: «آمریکا ضمن تعهدی که به اسرائیل دارد در ابتدای این مخاصمه عنوان می‌کرد که اسرائیل حق دفاع دارد، رویکرد اروپایی‌ها نیز به همین شکل بود. از طرف دیگر شاهد هستیم که کشورهایی مانند الجزایر، تونس، ترکیه و پاکستان همگی علیه اسرائیل موضع گرفتند. ایران نیز در همین گروه جای دارد. البته برخی تلاش می‌کنند که ایران را مقصر همه این ماجراها نشان دهند که سیدحسن نصرالله نیز این موضوع را رد کرده و از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی کرده است.» این کارشناس مسائل خاورمیانه با اشاره به سفرهای اخیر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا و جو بایدن به اسرائیل عنوان کرد: «اما امروز حتی آمریکایی‌ها نیز کم‌وبیش موضوع آتش‌بس و ارائه خدمات انسانی را مطرح می‌کنند. ۴۹ کودک در بیمارستان‌ها به دلیل نبود اکسیژن جان خود را از دست داده‌اند. این موارد اعرابی را که به این مخاصمه اعتنای کمی داشتند، در شرایطی قرار داده است که جلسه اضطراری کنفرانس اسلامی را برگزار کردند تا شاید راهکاری بیابند. یکی از راهکارها ورود فشار جدی به اسرائیل از طریق عدم برقراری ارتباط با این رژیم است. کما اینکه عربستان اوائل این ماجرا چنین موضوعی را مطرح کرد اما فعلاً به تعویق افتاده است و دوبار اعلام کرده است که به رابطه خود با اسرائیل ادامه خواهد داد.» ساداتیان بیان کرد:«اگر عرب‌ها از برقراری ارتباط با اسرائیل ممانعت کنند و در این زمینه ایستادگی جدی داشته باشند، این فشارها می‌تواند منجر به برقراری آتش‌بس و ارائه خدمات انسانی به فلسطینی‌ها و مردم غزه شود. شرایط به‌گونه‌ای است که ۲ هزار نفر زیرآوار مانده‌اند و وسیله‌ای برای رهایی آنها از زیرآوار وجود ندارد. دبیرکل سازمان ملل متحد نیز به نفع مردم بی‌دفاع موضع گرفته است. پیش‌بینی شده است که در اثر گرسنگی فاجعه انسانی رخ خواهد داد و تعدادی از مردم به دلیل گرسنگی جان خود را از دست می‌دهند. اگر کشورهای عربی- اسلامی در برابر اسرائیل موضع‌گیری جدی داشته باشند، می‌تواند در متوقف کردن اسرائیل تاثیرگذار باشد و کشورهای غربی را وادار کنند که فشار بیشتری بر اسرائیل وارد کنند که در حال رقم زدن جنایت علیه بشریت و نسل‌کشی است.» او درباره تحریم اقتصادی اسرائیل توسط برخی کشورهای منتقد جنایات اخیر این کشور بیان کرد:«اگر چنین عزمی وجود داشته باشد تاثیرگذار است. مردم ترکیه علیه این موضوع اعتراض کرده‌اند که ترکیه به جای متهم کردن کلامی اسرائیل در عمل هم اقدام کند و اجازه ندهد که بنزین و فرآورده‌های نفتی به دست اسرائیل برسد. نکته همین است که آیا اعراب و کشورهای اسلامی تنها حرف می‌زنند یا واقعاً وارد حوزه عمل خواهند شد. اگر اجلاس فوق‌العاده کشورهای اسلامی صرفاً برای رفع اتهام از خود نباشد و بخواهند اقدامی جدی انجام دهند، به اندازه کافی ابزار در اختیار دارند که به اسرائیل برای قطع حملات علیه شهروندان غزه فشار بیاورند.» ساداتیان تصریح کرد:«اما به نظر می‌آید با وجود انتقادهای کلامی اکثر این کشورها راضی هستند که حماس سرکوب شده و به‌زعم آنها از تندروی‌های حماس جلوگیری شود تا سیستم دودولتی دوباره برقرار شود. البته اسرائیل از زمان معاهده اسلو به بعد نیز زیر بار سیستم دودولتی نرفته است و عملاً رعایت نکرده است. اما به‌عنوان راه‌حلی که مطرح می‌کنند لااقل بهتر است این سیستم اعمال شود. اما از این مسئله فوری‌تر آن است که حملات زمینی و دریایی که اسرائیل علیه غزه انجام می‌دهد را بتوانند متوقف کنند.»
مواضع اعراب نسبت به اسرائیل تغییر نکرده است
قاسم محبعلی، مدیرکل سابق امور خاورمیانه وزارت امور خارجه با بیان اینکه اگر خروجی اجلاس اضطراری سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی برقراری آتش‌بس باشد، این اجلاس مهمی خواهد بود، به هم‌میهن گفت: «اگر کشورهای عربی و اسلامی در این اجلاس مواضع درستی اتخاذ کنند و به آمریکا فشار بیاورند، آتش‌بس امری شدنی است زیرا در حال حاضر تنها کشوری که می‌تواند اسرائیل را برای آتش‌بس مجاب کند، آمریکاست. البته اجرایی شدن آن ساده نیست زیرا آمریکا و اروپا علاقه‌ای به برقراری آتش‌بس ندارند و موضع آنها توقف انسان‌دوستانه است. این در حالی است که مردم غزه نیاز به آتش‌بس دارند تا از این کشتار نجات پیدا کنند.» او با بیان اینکه سایر مسائل درباره فلسطین به آینده بستگی دارد، اعلام کرد: «اگر اعراب بتوانند روند دولت‌سازی فلسطین را دنبال کنند تا کشور فلسطین در کرانه باختری و نوار غزه تشکیل شود، توفیق بزرگی است. البته بعید است و فعلاً چشم‌انداز روشنی ندارد اما اگر کشورهای اسلامی متحدانه برخورد کنند شاید شناسایی فلسطین را در شورای امنیت به‌دست بیاورند.»
این کارشناس بین‌المللی در پاسخ به اینکه آیا می‌توان با محدودسازی اسرائیل توسط کشورهای عربی به آتش‌بس رسید، اظهار کرد: «مواضع اعراب درباره اسرائیل تغییری نکرده است؛ مانند مصر که حتی سفیر خود را فرانخوانده است. اردن تنها کشوری است که سفیر خود را، آن هم برای مشورت فرا خوانده است اما روابط دیپلماتیک و سیاست عربستان، بحرین و امارات نسبت به اسرائیل تغییر نکرده است. در حال حاضر اگر کشورهای اسلامی بتوانند برقراری آتش‌بس، مبادله اسرا و آزادی زندانیان فلسطینی را به نتیجه برسانند، خوب است. البته درباره موارد دیگر اگر آمریکا صداقت داشته باشد، دولت فلسطین قابل تشکیل شدن است.» او معتقد است که هیچ اقدام عملی یا دیپلماتیک مانند فشار و تحریم عیله اسرائیل شدنی نیست. بعید می‌دانم اعراب با تحریم و فشار اسرائیل متناسب با تعهداتی که دارند، موافق باشند. از سوی دیگر با توجه به وضعیت کنونی باید اولویت‌بندی کرد و تنها بر آتش‌بس تاکید کرد. باید کشورهای اسلامی درباره آتش‌بس، ارسال کمک‌های اولیه مانند دارو و غذا اجماع نظر داشته باشند. محبعلی تاکید کرد: «در شرایط کنونی پرداختن به هر موضوعی به جز آتش‌بس می‌تواند وضعیت را پیچیده‌تر کند.»
